Er is nog een kleine week te gaan tot de Duitse verkiezingen op 26 september. De sociaaldemocratische SPD staat in de peilingen een paar procent voor op de CDU/CSU, de Groenen lijken afgeslagen om de race om de eerste plaats, maar er kan op de valreep nog veel gebeuren.
De meeste experts gokken op een coalitie van SPD met de Groenen en FDP (een stoplichtcoalitie) of CDU/CSU met de Groenen en FDP (Jamaica). Een Grote Coalitie (CDU/CSU/SPD) is iets minder waarschijnlijk, net als een Grote Coalitie plus de Groenen (Kenia) of de FDP (Deutschland).
Een van de belangrijkste thema’s bij de onderhandelingen wordt – onafhankelijk van de uitslag – hoe Duitsland kan voldoen aan de klimaatdoelstellingen zonder dat dit ten koste gaat van de innovatie- en concurrentiekracht van het bedrijfsleven. Van de grote partijen zetten de SPD en De Groenen, kort door de bocht gezegd, in op meer overheidsingrijpen en hogere belastingen. De CDU/CSU en FDP willen bedrijven juist meer ruimte geven.
Hieronder vindt u een meer gedetailleerd overzicht van wat de partijen denken over klimaat, innovatie en technologie.
SPD
De sociaaldemocraten beseffen dat het voor industrieland Duitsland van essentieel belang is dat er de komende jaren meer stroom wordt geproduceerd en dan natuurlijk vooral groene stroom. Volgens Olaf Scholz wordt dat nog onvoldoende erkend door de grote tegenstander CDU/CSU.
Scholz wil daarom, als hij kanselier wordt, in zijn eerste 100 dagen een commissie laten onderzoeken hoeveel stroom er nodig is in 2045. Tegen die tijd moet de stroomvoorziening 100 procent CO2-neutraal zijn. Daar kan het beleid dan vervolgens op worden aangepast.
Een heet hangijzer in de campagne is hoe dat doel van CO2-neutraliteit het best te bereiken is. De SPD zet in op een combinatie van strengere regels en marktwerking. Bij de regels gaat de SPD verder dan CDU/CSU en FDP en minder ver dan de Groenen.
Een voorbeeld is dat de SPD net als de Groenen toe wil naar een maximumsnelheid van 130 kilometer per uur. Treinreizen moeten goedkoper worden dan vliegen. Verder krijgen bedrijven te maken met oplopende CO2-prijzen.
In 2025 moet de prijs per ton CO2 55 euro bedragen. Het jaar erna moet er een bandbreedte komen tussen 55 en 65 euro voor CO2-emissierechten. De SPD wil zo snel mogelijk naar een Europese handel van die rechten.
Duitsland hanteert nu een CO2-prijs voor de verkeers- en gebouwensector van 25 euro per ton.
De inkomsten uit CO2-beprijzing worden bij de SPD teruggegeven aan de burgers onder meer via een geleidelijke afschaffing van de zogenoemde EEG-Umlage. Dat is een groene toeslag die wordt betaald bovenop de gewone stroomprijs om daarmee de subsidie op groene stroom te financieren. In 2020 ging het om een bedrag van 30,9 miljard euro.
Om klimaatinvesteringen en betere sociale voorzieningen te betalen, wil de SPD onder meer de belasting voor bedrijven en hoge inkomens verhogen. Daar staan wel betere aftrekmogelijkheden tegenover voor investeringen.
Net als alle andere partijen belooft de SPD verder iets te doen aan de enorme bureaucratie. Dat moet onder andere start-ups helpen. Hetzelfde geldt voor digitalisering. Ook dit is iets waar alle grote partijen het over eens zijn. Duitsland heeft geen toekomst als het met faxapparaten blijft werken, papieren notities, slechte internetdekking op het platteland en scholen zonder computers.
Tenslotte heeft de SPD een projectgroep in het leven geroepen voor “Neue Erfolge” (nieuwe successen). Deze zoekt naar manieren om de innovatiekracht te verbeteren. Een belangrijke rol zal ongetwijfeld de KfW Bank spelen (De Kreditanstalt für Wiederaufbau) die innovatieve projecten en bedrijven ondersteunt met leningen en participaties.
Hier vind je het hele programma van de SPD.
CDU/CSU
De “Union” hecht net als de SPD veel waarde aan ‘Bürokratieabbau’. De christendemocraten willen onder andere dat het in de toekomst mogelijk wordt om binnen maximaal 24 uur een bedrijf op te richten. Verder willen CDU en CSU net als de andere partijen af van het bureaucratische monster Europese Unie.
Bij het klimaat zet de CDU/CSU vol in op een Europese CO2-emissiehandel. Dat is volgens hen de beste manier om wetenschappers, bedrijven en consumenten hun gedrag aan te laten passen en nieuwe technologieën te promoten. Ze plakken in tegenstelling tot SPD en de Groenen niet een veel hogere prijs op de toekomstige prijs voor CO2.
Ook bij de doelstellingen voor zon- en windenergie leggen de christendemocraten zich minder vast. Het voordeel daarvan is volgens CDU-leider Armin Laschet dat er meer ruimte is voor andere technologieën dan alleen maar elektromobiliteit. Denk bijvoorbeeld aan synthetische brandstoffen.
CDU en CSU willen verder meer geld uittrekken voor plekken waar onderzoek, bedrijven, start-ups en studenten bij elkaar komen, met andere woorden het campusmodel. Enkele succesvoorbeelden in Duitsland zijn de TU München, RWTH Aachen en Silicon Saxony.
Ze willen met een toekomstfonds van 30 miljard euro jonge bedrijven ondersteunen. Dat fonds moet passen binnen een groter Europees plan voor de toekomst. Laschet wil net als de Franse president Macron dat Europa daarbij minder afhankelijk wordt van China en de VS bij enkele sleuteltechnologieën zoals kwantumcomputers, kunstmatige intelligentie en de fabricage van accu’s en computerchips.
Andere punten uit het Union-programma vind je hier.
De Groenen
De partij De Groenen (Grünen) verwijt de andere partijen met te weinig concrete voorstellen te komen om de klimaatdoelen te halen. Volgens partijvoorzitter Annalena Baerbock hoeven strenge regels innovaties en marktwerking niet in de weg te staan.
In een interview met het Handelsblatt wijst zij op het in het verleden ingevoerde verbod op het gebruik van CFK’s om de ozonlaag te beschermen en katalysators in auto’s. Ook daar was eerst veel weerstand tegen vanuit bedrijven, maar die maakte al snel plaats voor innovatieve oplossingen.
De Groenen hebben meer harde doelstellingen die CDU/CSU en FDP bekritiseren. Zo willen de Groenen de verkoop van nieuwe auto’s met verbrandingsmotor vanaf 2030 verbieden. Net als de SPD wil de partij een snelheidsbeperking op de snelweg. In 2025 moeten er minimaal een miljoen daken met zonnepanelen zijn. Per jaar moet er 5 tot 6 gigawatt aan groene stroom bijkomen. Duitsland moet bovendien sneller stoppen met kolencentrales (in 2030). Er mag in de tussentijd best worden geïnvesteerd in een betere gasinfrastructuur, maar die infrastructuur moet dan in de toekomst wel bruikbaar zijn voor waterstof.
De Groenen denken dat het voor het bedrijfsleven uiteindelijk fijner is als het weet waar het aan toe is, in plaats van dat de bakens constant worden verzet. Dat geldt overigens ook voor de overheid. Heldere doelen dwingen tot actie en zijn controleerbaar door de maatschappij.
Net als de SPD gaan de Groenen voor een hoge CO2-beprijzing om klimaatdoelen te halen en milieuvriendelijke technologieën te bevorderen. Ze gaan alleen nog iets verder met een prijs van 60 euro per ton in 2023. De Groenen zijn verder voor meer technologische samenwerking binnen de EU en de VS. Met China is dat lastiger.
Het hele programma van de Groenen vind je op hun website.
FDP
De FDP is wat dat betreft iets pragmatischer. China buitensluiten is volgens partijleider Christian Lindner niet de weg. Waar het om draait, is even goede en liefst betere producten maken dan elders in de wereld.
Volgens de FDP zijn hogere belastingen, strenge regels en verboden gif voor het investerings- en innovatieklimaat. De “Freie Demokraten” zijn ook tegenstander van allerlei subsidies die momenteel worden uitgedeeld aan de industrie en burgers om klimaatdoelen te halen. Dat geldt met name voor de auto-industrie die vette winsten maakt. De subsidie van 1 miljard euro aan een accufabriek van Tesla keurt de partij bijvoorbeeld af.
Volgens Lindner zijn de Amerikaanse techbedrijven ook niet ontstaan uit verboden. Het moet Duitse ondernemers – vooral de kleintjes – veel makkelijker worden gemaakt te ondernemen. Het verminderen van de bureaucratie is een makkelijke manier het ondernemingsklimaat te verbeteren. Hetzelfde geldt voor een verbetering van de nu nog waardeloze digitale infrastructuur die de concurrentiekracht van Duitsland aantast.
Volgens een onderzoek van het Berlijnse European Center for Digital Competitiveness (ECDC) behoort Duitsland op dit gebied tot de zwakste landen van heel Europa, inclusief Oost-Europa en de Balkan.
Het hele FDP-programma vind je hier.
Laatste peilingen
Er wordt driftig gepeild in Duitsland. De meeste Umfragen liggen redelijk dicht bij elkaar. Het meest recente overzicht vind je hier. Daarbij worden alleen de partijen getoond die vermoedelijk boven de kiesgrens van 5 procent uitkomen.
