Hoe de ‘overtollige’ elektriciteit van OV en straatverlichting elders nuttig kan worden

De toenemende elektrificatie in de samenleving leidt tot hogere piekbelastingen op het elektriciteitsnet. Sommigen waarschuwen voor een te snelle energietransitie. Anderen hebben goede hoop op een volledig elektrische toekomst. In een rapport in opdracht van het Nederlandse Topsector Energie programma worden meer dan 100 potentiële oplossingen aangedragen, allemaal gericht op het maximaliseren van de capaciteit van het bestaande of toekomstige elektriciteitsnetwerk om de energietransitie te versnellen. In een 12-delige serie belicht Innovation Origins de twaalf meest belovende oplossingen. Dit is deel 8: Het benutten van andere elektriciteitsinfrastructuur.

Netbeheerders, zoals TenneT, Enexis, Stedin en Alliander, beheren de reguliere elektriciteitsinfrastructuur. Maar dat is niet het hele verhaal. Er is ook een aanzienlijke hoeveelheid elektrische infrastructuur voor specifiek gebruik, zoals straatverlichting of openbaar vervoer. Daarmee kan het reguliere elektriciteitsnet worden ontlast. Door deze aanpak kunnen meer consumenten en opwekkers worden aangesloten of kan de noodzaak voor netwerkversterking worden vermeden.

E-OV hub

De elektrische infrastructuur voor straatverlichting en openbaar vervoer, zoals trams, metro’s en treinen, wordt vaak slechts een deel van de dag of met tussenpozen gebruikt. De aansluitingscapaciteit kan bijvoorbeeld worden verhoogd in drukke stadscentra met overbelaste midden- en laagspanningsnetwerken. Verschillende initiatieven, zowel nationaal als internationaal, onderzoeken het gebruik van openbaar vervoerinfrastructuur. Een aantal voorbeelden:

• HTM, een openbaar vervoerbedrijf, heeft sinds 2019 plannen om een zonnepark aan te sluiten op de 600V bovenleiding van Randstadrail 3 en 4 in Den Haag. Technisch is dit haalbaar, maar de huidige wetgeving staat het in de weg.
• De RET in Rotterdam onderzoekt de mogelijkheid van een “E-OV hub.” Dit is technisch, financieel en juridisch haalbaar.
• In Duitsland wordt onderzoek gedaan naar het gebruik van hoogspanningslijnen voor treinen om windenergie van het noorden naar het zuiden van het land te transporteren.
• Een variant die wordt getest door de Technische Universiteit van Graz houdt in dat elektrische auto’s tijdens het transport worden opgeladen op autotreinen.

Technisch en juridisch

De kosten van het inzetten van bestaande elektrische infrastructuur zullen naar verwachting een fractie zijn van de kosten van netverzwaringen. Technische (complexe besturing, netaanpassingen) en juridische beperkingen (bestaande regelgeving) verdienen daarom aandacht om de mogelijkheden van de bestaande elektrische infrastructuur verder te verkennen en concreter te maken. Er zijn genoeg initiatieven om het potentieel in de praktijk te testen en om van te leren.

In Nederland lopen al proefprojecten om alternatieve e-infra beter te benutten voor netverzwaring. In de openbaarvervoersector wordt gesproken over het gebruik van bovenleidingen voor trams, treinen en trolleybussen voor oplaadpunten voor elektrische auto’s.

Het Nederlandse spoornetwerk kan ook worden gebruikt voor teruglevering. Zonne- en windmolenparken kunnen langs de spoorlijnen worden geplaatst en via gelijkstroom direct worden aangesloten op het tram- of treinnetwerk. Infrastructuur voor treinen, trams en trolleybussen wordt gedaan in gelijkspanning, maar alleen voor eenrichtingsverkeer, naar het voertuig. Aanpassing aan tweerichtingsverkeer kan een oplossing zijn voor bepaalde consumenten zoals EV’s.

Complexe taak

De coördinatie van de distributie door verschillende entiteiten kan een complexe taak zijn. De complexiteit kan worden verminderd door het aantal verbruiks- of terugleverpunten te beperken tot bepaalde groepen, zoals laadstations in een bepaald gebied of van een bepaalde leverancier. Daarnaast kan de complexiteit worden verminderd door te zoeken naar lokale oplossingen in de buurt van OV-hubs en energiegemeenschappen. Dit kan door te werken onder een bepaald middenspanningsstation. Natuurlijk moet de elektriciteitsinfrastructuur dan wel voldoende ongebruikte capaciteit hebben.

Het benutten van bestaande elektrische infrastructuur voor straatverlichting en openbaar vervoer kan deel uitmaken van een oplossing voor netwerkcongestie. Tijdens piekuren kan extra capaciteit beschikbaar worden gemaakt door gebruik te maken van infrastructuur die slechts een deel van de dag in gebruik is. Er zijn hoe dan ook wijzigingen in de wet- en regelgeving nodig om het potentieel van deze oplossingen volledig te realiseren.