Hoe bouw je de slimste wijk ter wereld?

Hoe bouw je de slimste wijk ter wereld? Met die vraag en droom ging Elphi Nelissen in 2016 aan de slag. Het antwoord: in elk geval niet alleen, tenminste, als je luistert naar de plannen voor het Brainport Smart District, dat nu ook echt omgezet gaat worden in daden. 150 hectare grond gaat in de komende jaren omgebouwd worden tot een slimme en duurzame wijk in Helmond.

“De inwoners kijken zelfs blij in de regen, omdat ze weten dat al dit regenwater hergebruikt gaat worden.”

In de wijk zullen 1500 woningen komen, van hofjes waar ouderen kunnen wonen en elkaar kunnen ondersteunen, tot een duurzaam huis, gebouwd door het studententeam van de Technische Universiteit Eindhoven, Team CASA. En van kavels waar je een zelfontworpen huis op kan bouwen tot aan sociale huur, de diversiteit in de wijk moet groot worden. In de wijk kan niet alleen gewoond, maar ook gewerkt worden. Daarvoor wordt 12 hectare ingericht voor bedrijven. Maar dat zal niet in de vorm zijn van één groot bedrijventerrein aan de rand van de woonwijk, het wonen en werken zal met elkaar gemengd zijn. Terwijl de een misschien privacy in zijn tuin wil, houdt de ander ervan om samen met de buren te tuineren. Dat wordt allemaal mogelijk in de nieuwe wijk.

Voorbeelden & Data

Het Brainport Smart District is lang niet de eerste of enige wijk of stad die de ‘slimste van de wereld’ wil zijn. Zo heeft Google plannen om een wijk in Toronto aan te leggen en is in Busan, Zuid-Korea, een overdaad aan sensoren geplaatst. Voorbeelden genoeg dus om te weten wat je wel en wat absoluut niet moet doen. “Er is een reden dat er geen private partijen in de stichting zitten. Google in Toronto is een voorbeeld van hoe het niet moet”, zo vertelt Peter Portheine, een van de directeurs van de stichting Brainport Smart District. Ook over het voorbeeld uit Busan is hij niet te spreken: “In Zuid-Korea, het land van de gadgets, proberen ze alles te monitoren met sensoren, maar de kwaliteit van leven wordt er daar niet beter van.” Maar hoe moet het dan wel? “De relevantie van al die technologie ontstaat pas als je aan het werk gaat, samen met de inwoners. Wij willen de gebruikers juist ook mobiliseren om ons kritisch de spiegel voor te houden als er iets fout gaat.”

“In Zuid-Korea, het land van de gadgets, proberen ze alles te monitoren met sensoren, maar de kwaliteit van leven wordt er daar niet beter van.”

Een van de grootste punten van kritiek op de wijk in Toronto is het feit dat Google er met alle data vandoor gaat. In Helmond is dat absoluut niet de bedoeling, maar hoe zorg je ervoor dat mensen in de slimste wijk ter wereld hun privacy nog hebben? “Natuurlijk voldoet straks alles aan de AVG, maar dat is niets bijzonders. Er komt een publiek/privaat dataplatform en bedrijven hebben altijd expliciete toestemming nodig om de data daaruit te gebruiken.” Maar als bewoner van de wijk hoef je die data niet te laten verzamelen. “Je kan ook aangeven dat je niets wil delen.”
Daarnaast komt er een bestuursorgaan dat de dataverzameling in de wijk in de gaten zal houden: “Die gaan ook steeds kijken of het ethisch gezien nog wel wenselijk is om data in te zamelen en te analyseren.”

Samenwerken met bedrijven

Om het hele gebied in te delen en daadwerkelijk ‘slim’ te maken, wordt de samenwerking gezocht met bedrijven en kennisinstellingen. Om dat in goede banen te leiden, worden er pitchrondes georganiseerd, waarin bedrijven kunnen laten zien wat ze willen toevoegen aan de wijk. Aan de hand van de pitches wordt er verder overlegd met bedrijven en de beste mogen hun plan daadwerkelijk gaan uitvoeren. Inmiddels zijn er in elk geval al zes partijen die hun plannen mogen uitwerken in Helmond:

• Ecarcell -Een platform waarmee je samen met buurtgenoten een elektrische auto kan leasen.
• Omines – Een dataplatform waarmee je realtime data van sensoren kan delen en analyseren.
• Hendriks Coppelmans – Deze bouwgroep gaat een wijk van 140 woningen bouwen die zelfvoorzienend zijn en genoeg energie opwekken om ook de elektrische auto op te kunnen laden.
• Livin Concepts – Livin Concepts wil mensen ‘levensloopbestending’ laten wonen, niet alleen de woning, maar ook de omgeving moet ervoor zorgen dat mensen langer zelfstandig kunnen wonen
• UNsense – Unsense wil in het Brainport Smart District een ‘Living Lab’ maken, een wijk van 100 huishoudens die een jaar lang alle data delen om de wijk beter te maken.
• Team CASA – Dit studententeam van de Technische Universiteit Eindhoven gaat een zo duurzaam mogelijk huis bouwen in Helmond, dat niet alleen duurzaam, maar ook comfortabel is om in te wonen.

“Ook de in de omgeving bekende partijen als de sociale woningcorporatie Woonbedrijf moeten gewoon door deze pitchrondes heen”, zo vertelt Portheine. “Woonbedrijf wil in de wijk kijken naar circulair bouwen, door de resten van gesloopte woningen weer te gebruiken als grondstof voor nieuwe huizen.”

Het plan is om met veel partijen samen te werken, zodat er veel geprobeerd kan worden: “We gaan Brainport Smart District verbinden met alles dat we in de regio hebben. Bijvoorbeeld met TU/e Innovation Space. We gaan de studententeams van de universiteit een plek geven om te experimenteren. Wat we hier verzinnen, kan je over de hele wereld ook toepassen. Op deze manier creëren we ook nog economische waarde.”

Niet alleen een technologisch hoogstandje

Het klinkt goed, een wijk die is volgepakt met de nieuwste duurzame technologieën en ideeën van studententeams, maar uiteindelijk moet de wijk zorgen voor gelukkige bewoners. Gelukkig is dat punt niet vergeten in het ‘masterplan’ dat het Nederlandse architectenbureau UNStudio gepresenteerd heeft. Oprichter Ben van Berkel: “Met nieuwe technologie kunnen we onszelf aanscherpen en verbeteren, maar we gaan het niet alleen hebben over efficiëntie, maar ook over de ander. Zo maken we de wijk niet smart, maar intelligent.” Terwijl hij een foto van mensen in de regen laat zien: “De inwoners kijken zelfs blij in de regen, omdat ze weten dat al dit regenwater hergebruikt gaat worden.”

“Met nieuwe technologie kunnen we onszelf aanscherpen en verbeteren, maar we gaan het niet alleen hebben over efficiëntie, maar ook over de ander. Zo maken we de wijk niet smart, maar intelligent.”

Dat maakt het ook logisch dat niet alleen de Technische Universiteit Eindhoven, maar ook Tilburg University deelneemt in de stichting Brainport Smart District. Niet alleen over de technologie wordt nagedacht, maar ook over de impact die de technologie op bewoners van een wijk heeft. Ook de Helmondse projectwethouder Cathalijne Dortmans benadrukt dat sociale karakter van de wijk: “Dit is geen project voor de ‘happy few’ en de ‘early adaptors’. Daarom zijn wij ook blij met de sociale huurwoningen die er komen. Het gaat in Brainport Smart District niet over technologie alleen, maar ook over het sociale aspect daarvan: Wat doet deze wijk met mensen? Het is echt een experiment, er gaan dingen lukken, maar ook mislukken. Dat maakt het ook de slimste wijk, van onze fouten gaan we leren.