Hij is inmiddels omarmd als Rotterdammer, hiphopper Marco Martens. Dat gebeurt gewoon, op de site van RTV Rijnmond. En toegegeven: hij woont er. Dat geeft ze het recht, de mensen uit 010. Toch blijft-ie van ons. De tong en de huig bedienen hem nog steeds van een zachte Eindhovense G. Ze mogen roepen wat ze willen in Rotterdam, zondag komt-ie gewoon thuis. Tijdens Festival Stille Nacht in de voor hem zo vertrouwde Effenaar.
Als je talent hebt, als je iets moois maakt, dan eigenen mensen je graag toe. Dan doen de Rotterdammers. Eerlijk gezegd hebben wij Eindhovenaren hem ook geannexeerd, want zijn DNA verraadt toch écht de boerengrond van Maarheeze.
We mogen stiekem zeggen of pretenderen dat we hem gevormd hebben. Dat de Eindhovense lucht, het bier, de warmte hem lieten ontkiemen. Dat-ie van Eindhoven is, bewijst het ED. In de interactieve LP Top 100 van de krant was zijn naam volop aanwezig.
Van brutaal straat-rappertje tot volwassen man die woorden laat dansen en hersenen laat kraken. Die metamorfose heeft hij ondergaan. Als jong kereltje was-ie soms giftig. Kroop hij wekelijks in de huid van personen in het nieuws voor het jongeren medium Peper in Eindhoven. Of hij nu een paus moest zijn of een crimineel, met zijn maatje Che was Martens altijd in een verbaal knock-out gevecht verwikkeld. Een actuele battle, zoals dat heet. Waarin messcherpe woorden en opinies hand-in-hand gingen. Beiden toverden met beats en lettergrepen. Creatief en talig. Wekelijks liep hij met een usb-stick naar de redactie. Na een gevecht tegen de deadline. De druk van een column voelen is een last. Wekelijks een nieuwe battle produceren is een mission impossible. Toch flikte hij het iedere week. Die drempel over op de redactie, met de bijbehorende twijfel. Dat koppie in de lachmodus, glunderend eigenwijs.
Een paar jaar later stond hij verrast, verguld en ietwat ongemakkelijk op het podium van het Eindhovense collectief Beukorkest. Naast hem de man die hij hoog had zitten. De grote Amsterdamse nederhopper Def P. Sterker nog, hij stond naast hem omdat hij Def P uiteindelijk moest vervangen. Natuurlijk zei hij ja tegen zo’n aanbod. En natuurlijk zat zijn hart in zijn keel. Maar dat tekent Martens. Bluffertje en bijtertje. Hij blufte zich een redactie op en beet zich vast. Nu, met dat Beukorkest, zag hij de potentie. Won de moed het van de angst.
Inmiddels heeft hij een prachtige staat van dienst. Van Macronizm naar de solo-act Macro Martens, begeleid door ras muzikanten. Hij staat op festivals, beklimt het podium van theaterzalen. Hij rapt in cabaretvorm, hij dicht. Hij is ouder, volwassener en wijzer.
Woordkunstenaar, het is een begrip dat vaker op hem geplakt wordt. Het is een groot woord, maar een predicaat dat hij verdient. Hij kan spelen met taal. Hij leeft die taal. Zijn boekenkast is gevuld met poëzie. Zijn hiphop heeft nooit het gehalte van bitches, dikke stuiterende auto’s of blingbling. Nee, hij vertelt levensverhalen.
Wanneer je door de discografie van Martens struint, dan vraag je je af waarom hij nog niet in de Top 40 heeft gestaan. Een vraag die ook door zijn hoofd spookt. Sterker nog, het wordt letterlijk uitgesproken in een van de vele verhalen die zijn laatste album Ieder Huis Is Uit Vertrekken Gebouwd herbergt. Het komt weliswaar uit de mond van een oude jeugdvriend op die plaat, maar het toont ongetwijfeld aan dat het Martens ook bezig houdt.
Waarom niet eigenlijk? Het vermoedelijk antwoord: omdat hij doet waar hij goed in is. En daarmee voldoet hij niet aan de radiowetten. Martens produceert een geluid dat geen achtergrondbehang is. Je moet voor hem gaan zitten. Naar hem luisteren. Zijn songs kunnen niet ademen op de achtergrond, ze zijn in your face, alles opeisend. De muziek swingt niet. De muziek is dienstbaar, gitaar en bas geven kleur aan zijn prachtig schilderende woorden. Ieder Huis Is Uit Vertrekken Gebouwd is meer een muzikale roman dan een album.
Dat laatste werkje, dat hij zondag ook in Effenaar zal brengen, behoort tot de leukste albums van dit jaar. Waarom? Omdat hij treffend het dagelijks leven weet te verwoorden. Hij bespreekt situaties die levensecht zijn en herkenbaar. Een relatie van onbegrip met ouders, waarbij verafschuwing en adoratie hand in hand gaan in Madame Jeanette. Jouw ouderlijke voorbeelden zijn jouw voorbeelden niet meer, je bent verheven terwijl je wel hun goedkeuring nodig hebt. Als een soort zelfbevestiging in een bestaan vol onzekerheden. Akelig herkenbaar. Waarbij de vraag is wie nou in wiens hoofd kijkt. Wij in die van Martens of Martens in die van ons?
Of neem Harm, een oude jeugdvriend die geregeld terugkeert op het album. Het is een weerzien met iemand waarvan je niet begrijpt dat je ooit iets gemeen had. Levens groeiden uit elkaar. De een verrijkt zich, de ander blijft hangen. Zoals Eddie Vedder het ooit omschreef: I changed by not changing at all, small town predicts my fate. De locatie als bepaler van het lot, de levensdoelen, de levensfilosofie. De ontmoetingen met Harm op het album, voelen als een sociaal surplace. Het is verbale acrobatiek, een gesprek dat stil staat, een gesprek waar je eigenlijk vanaf wilt, maar de vraag is wie de eerste move maakt. Uitgepraat. Punt.
Wat enorm in dat album zit is de strijdigheid tussen platteland en de stad. Tussen ergens blijven hangen en je horizon verbreden. Tussen stilstand en vooruitgang, accepteren en vechten.
Eigenlijk is het een autobiografie. Zoals Martens het zelf prevelt: Ik besef dat ik voor continu vertrekken ben bestemd. Maarheeze werd Eindhoven. Eindhoven werd Rotterdam. Ik ben hier op mijn plek, maar niet echt thuis.
De plekken veranderden. Tegelijkertijd werd hiphop meer en meer poëzie of spoken word. Daarmee is Martens zelf het huis met meerdere vertrekken geworden. Zonder top 40 hit op zak, zoals Harm droogjes concludeert.
Maar wel toegeëigend door Rotterdam en Eindhoven. En prachtig geposteerd op een mooi affiche van Festival Stille Nacht. Laat Martens zijn verhaal vertellen. Voorzichtig articulerend, met dansende woorden en fluisterzachte kleurende instrumenten. Want de woordkunstenaar komt thuis.
Festival Stille Nacht vindt plaats op zondag 20 december in de Effenaar vanaf 15.30 uur. Naast Marco Martens treden onder andere Ben Caplan, Isbells en Mister and Mississipi op.
Hoofdfoto (c) Ron van Dooren
