Ons immuunsysteem beschermt ons tegen infecties veroorzaakt door parasieten, schimmels, bacteriën en virussen. Maar, deze afweermethodiek kan soms ook tegenwerken. Bij een orgaantransplantatie wil je bijvoorbeeld dat een patiënt specifieke tolerantie heeft voor het ‘vreemde’, nieuwe orgaan. Terwijl je in het geval van tumorcellen juist een effectieve immuunrespons wilt opwekken.
De naam zegt alles. Start-up Trained Therapeutix Discovery (TTxD) wil ons immuunsysteem trainen met nanobiologische therapie om moeilijk behandelbare ziektes te bestrijden.
Joost Kreijtz is Chief Development Officer bij TTxD. Hij komt in 2021 terecht bij het bedrijf, na een promotietraject in de virologie aan het Erasmus MC, postdoc posities bij het Erasmus MC en LMU (Munchen, Duitsland) en verschillende functies in de biotech industrie. “Ons doel is om de immuunrespons te reguleren. Dat doen we met nanotechnologie ontwikkelt door TTxD oprichter Willem Mulder. In het beenmerg worden witte bloedcellen geproduceerd door voorlopercellen. Wij nemen de controle van dit productieproces als het ware over. Zo kunnen wij ervoor zorgen dat het immuunsysteem een tolerante status krijgt, of juist het tegenovergestelde daarvan.”
Een (kort) lesje immunologie
Even opfrissen. Ons immuunsysteem bestaat uit twee delen. Het aangeboren deel – een soort eerste verdedigingslinie – probeert als eerste een infectie op te ruimen. Wanneer de bedreiging aanblijft, neemt het adaptieve deel de verdediging over.
Dan is er ook nog het immunologisch geheugen: het vermogen van het immuunsysteem om blootstelling aan een bepaald antigeen te onthouden, zodat het sneller en efficiënter kan reageren bij een tweede blootstelling. Het zorgt er dus kortgezegd voor dat een patiënt beter beschermd is.
De start-ups en spin-offs van de TU Eindhoven
De TU Eindhoven (TU/e) is een broedplaats van nieuwe ideeën die leunen op wetenschappelijk onderzoek. Soms groeien deze ideeën uit tot spin-offs en start-ups. Daarmee komt wetenschappelijk onderzoek een stap dichter bij de maatschappij. In samenwerking met The Gate en de TU/e zet Innovation Origins elke maand een innovatieve onderneming in de schijnwerpers die voortvloeit uit wetenschappelijk onderzoek. Deze keer: Trained Therapeutix Discovery.
Lees hier de andere verhalen in deze serie.
Getrainde immuniteit
Lang werd gedacht dat het immunologische geheugen zich uitsluitend in het adaptieve immuunsysteem bevindt. Onderzoek van TTxD oprichters Mihai Netea en Leo Joosten wees uit dat ook het aangeboren immuunsysteem over geheugen beschikt. Dit noemen we ‘getrainde immuniteit’.
De medicijnen die TTxD ontwikkelt, bestaan uit nanobiologics. Oftewel: moleculen die van nature voorkomen in ons bloed. “Dat is van nature veiliger. De kern van ons medicijn bestaat uit vetten waar de werkzame stof een intrinsiek onderdeel van is. Om daar een stevig skelet van te maken, zit er een groot eiwit omheen. Die combinatie zorgt ervoor dat de deeltjes veilig zijn en worden geaccepteerd door het lichaam. Bovendien hopen ze op in het beenmerg, daar waar onze voorlopercellen witte bloedcellen genereren.”
Door het lichaam immuuncellen te laten produceren die actiever – of juist rustiger – zijn, wil TTxD het lichaam zélf ziekten laten bestrijden. “Wij gaan niet onderaan de stroom kijken wat we kunnen doen. Ons medicijn werkt stroomopwaarts. ‘Foute’ cellen willen we bij de oorsprong, dus in het beenmerg, tackelen.”
Twee kandidaten
De biotech start-up werkt aan twee kandidaten. De eerste gegadigde activeert het immuunsysteem, zodat het er in samenwerking met andere medicijnen voor zorgt dat een tumor krimpt.
Er zijn veel immunotherapieën beschikbaar, maar ze werken maar bij een deel van de patiënten. Dat komt onder andere door myeloïde cellen die een soort schild vormen rondom een tumor, zodat deze kan doorgroeien en de immunotherapie niet bij de tumor komt. TTxD wil die cellen zo manipuleren dat ze in plaats van de tumor, het immuunsysteem ondersteunen.
“Het doel is om synergistisch te werken met andere geneesmiddelen om zo verschillende soorten kanker effectiever te kunnen behandelen”, legt Kreijtz uit.
Het tweede kandidaat-medicijn moet ontstekingsziekten remmen wanneer de reactie van het immuunsysteem te heftig is, zoals bij infectieziekten (bijvoorbeeld Covid-19) of orgaantransplantaties.
Pioniers
TTxD is het eerste bedrijf dat de combinatie van nanotechnologie en trained immunity samenbrengt in een geneesmiddel. Dat brengt veel onzekerheid met zich mee. Het is een grote uitdaging om de lange termijn financiering op pijl te houden, vindt Kreijtz. “We praten veel met investeerders over wat ze kunnen verwachten. En we laten veel data zien. Zo wordt het risico gaandeweg kleiner en de kans op succes groter.”
Met een team van zo’n twintig personen (intern en extern) richt TTxD zich nu op de ontwikkeling van de twee medicijnen, hun werkingsmechanisme en veiligheid, en de schaalbaarheid van productie. Hierna kunnen de medicijnen in de kliniek getest worden.
Het duurt zeker nog vijf jaar voordat het medicijn ook echt de markt op kan. Aan het lange proces dat er vooraf gaat aan het ontwikkelen van een medicijn heeft Kreijtz moeten wennen. “Als biomedisch wetenschapper ben ik opgeleid om op het lab te staan waar je vrij direct resultaat kunt zien van je werk. Nu zit ik vrijwel altijd achter mijn bureau. Er wordt nu raar opgekeken als ik het laboratorium in loop (lacht).”
Als CDO houdt Kreijtz zich bezig met het vinden van de juiste dosering tot het presenteren aan investeerders. Zijn takenpakket is gevarieerd, maar dat is precies wat hij er zo leuk aan vindt. Zijn “ADHD inborst” zag hij lang als een zwakte – in de wetenschappelijke wereld werd hij opgeleid als specialist – maar nu omarmt hij het. “De ene dag zoek ik naar het juiste flesje voor ons medicijn, terwijl ik me de andere dag mag onderdompelen in een wetenschappelijke discussie over de werking van ons medicijn tegen kanker. Het geeft enorme voldoening dat we een geneesmiddel samen met ons hele team elke dag een stukje verder richting de patiënt brengen om uiteindelijk daar het verschil te maken.”
Samenwerking
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
