De verduurzaming van de visserijhaven in Lauwersoog is in volle gang. Olie en diesel gaan de deur uit, en er wordt vol ingezet op waterstof. “De haven ligt aan een werelderfgoed; We móéten groener worden”, zegt havendirecteur Harm D. Post.
De innovaties in de haven van Lauwersoog zijn niet op een hand te tellen en de doelen zijn ambitieus. Een groot deel van de vissersschepen, rondvaartschepen en bruine vloot moeten voor 2030 op waterstof gaan varen. “We zijn begonnen om in de haven een gehele waterstofketen in het klein te ontwikkelen”, zegt Post. En er zijn meer ontwikkelingen gaande.
De ‘Duurzame Havencoalitie Lauwersoog’ werd opgericht om alle betrokken partijen in de haven, van restaurants tot aan Staatsbosbeheer, uit te dagen om mee te denken. De haven heeft een atypische aanpak als het gaat om duurzaamheid, waarbij plichten en verantwoordelijkheden niet bestaan. Want, zo zegt Post, “als je aan deze discussie verantwoordelijkheden verbindt dan haken partijen af.” En dat ‘vrije’ aspect blijkt te werken. “Tot nu toe steken elke keer tijdens onze vergadering voldoende deelnemers hun hand op omdat ze willen helpen.”
Om groener te worden heeft de haven ook de samenwerking opgezocht met andere Waddenzeehavens, zoals met de Eemshaven Delfzijl, Port of Den Helder en met Harlingen. Het doel: niet steeds opnieuw het wiel uitvinden. “We gaan uit van kennisdeling. De Eemshaven doet bijvoorbeeld onderzoek naar mogelijkheden voor schepen om, als zij aan de kant liggen, gebruik te maken van walstroom. Zij liggen dan aan een stekker in plaats van dat hun motor blijft draaien. Die kennis kunnen wij dan ook weer gebruiken.”
Een broedponton en belangstelling uit Nieuw-Zeeland
Een belangrijk punt op de agenda is het natuurbehoud in de haven. Er wordt daarom volop samengewerkt met natuur- en milieuorganisaties. “Daar komen nu al bijzondere ideeën uit voort”, zegt Post. “Ideeën waar wij als een van oudsher economisch georiënteerde haven nooit alleen op waren komen.” Zo kocht de haven samen met Rijkswaterstaat een oude Amsterdamse dekschuit om vogels een eigen broedplekje te geven: “Die dekschuit hebben we helemaal ingericht als broedgebied voor de Noordse Stern en het visdiefje. Ook komt de schooleksters langs om te nestelen.”
Het broedponton, met de via een prijsvraag op sociale media gekozen naam ‘Sternstee’, lijkt op het eerste gezicht een simpel idee, maar krijgt belangstelling van universiteiten over de hele wereld. “Laatst kreeg ik een mail van een universiteit uit Nieuw-Zeeland”, zegt Post. “Zij leggen een database aan waar oplossingen zoals die van ons aan toegevoegd worden. Samen leren: daar word ik nou echt enthousiast van.” Ook dichter bij huis zoekt de haven de samenwerking op met kennisinstellingen, zoals de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Zo participeert de haven samen met de RUG in een groot waterstofproject genaamd ‘SMiLES’, om kennisdeling te stimuleren. “Dan hoeven we niet allemaal het wiel steeds opnieuw uit te vinden.”
De Ecolution
De Ecolution –oorspronkelijk gebouwd door Wubbo Ockels- is een van de schepen uit de haven van Lauwersoog die is omgebouwd en nu vaart op waterstof. “Met dit schip worden de komende tijd testen uitgevoerd”, zegt Albert Keizer, directeur van scheepswerf Next Generation Shipyards en eigenaar van het schip. “We willen zien hoeveel waterstof het schip verbruikt; zien hoe efficiënt het varen op waterstof is.”
Binnen een jaar hoopt Keizer genoeg kennis te hebben opgedaan om een volgend schip om te bouwen. “We hebben al twee voorontwerpen gemaakt, een voor een viskotter en een voor een rondvaartboot.” Het enthousiasme is er maar helaas is het nog even afwachten om te beginnen. “Technisch gezien zijn we al heel ver, nu de regelgeving nog.”
Kotter uit 1896 op waterstof
De schepen in de haven van Lauwersoog kunnen niet achterblijven in de verduurzaming. Maar wie denkt dat er splinternieuwe schepen aangeschaft moeten worden, heeft het mis. “We willen juist de bestaande schepen gaan ombouwen. Hier in Lauwersoog hebben we een vloot van 80 kotters en de oudste komt uit 1896. De nieuwbouwroute duurt heel erg lang dus doen we het op deze manier.” Toch komt er veel kijken bij het varen op de nieuwe brandstof en de overgang is niet zo snel gemaakt als het lijkt. “Iedereen denkt vaak dat die overgang zo gepiept is maar zo eenvoudig is het niet.” De vaarproeven moeten succesvol verlopen, de schippers moeten opgeleid worden en leren omgaan met waterstof en je moet sceptische vissers zien mee te krijgen. “De vissers willen bijvoorbeeld vier of vijf dagen de zee op en zitten vast aan een bepaald vaarpatroon. Zij willen er zeker van zijn dat zij genoeg waterstof meekrijgen om lang weg te kunnen. Er is dus werk aan de winkel. “We moeten komende tijd dus gaan bewijzen dat het echt kan.”
Zelf groene waterstof maken: een plan voor de toekomst
Er liggen ambitieuze plannen op tafel voor een geheel zelfstandige waterstofketen. Waterstof is de toekomst, maar kent volgens Post ook problemen met de huidige regelgeving en vergunningen. Om moeilijkheden uit de weg te gaan, heeft de haven daarom een slimme oplossing bedacht voor de toekomst. “Wij kwamen op het idee om zelf waterstof te gaan maken, hier in de haven, door middel van een klein zonneparkje en elektrolyse. Dat zal niet in enorme hoeveelheden zijn maar we kunnen er toch wel tot zeven schepen op laten varen.”
De plannen zijn er. De komende tijd zal het erom spannen of het zonnepark er daadwerkelijk gaat komen. “We zijn nu bezig met alle vergunningen. Als we die binnen hebben dan staat het park er waarschijnlijk zeer snel, misschien zelfs volgend jaar al.” Post hoopt spoedig te kunnen beginnen. “Want als we op waterstof gaan varen dan willen we het ook goed doen, en het zelf op een groene manier en zo goedkoop mogelijk produceren.”
We móéten van diesel af
havendirecteur Harm D. Post
De meeste verduurzamingsprojecten in de haven lopen op rolletjes. Nu is het wachten op het zonnepark, en vooral ook een kwestie van partijen enthousiasmeren. “Wij zeggen vaak: jongens, wij liggen met onze haven aan een werelderfgoed. Als je wil blijven vissen, dan móét je van diesel af. We moeten groener worden. Dan is het ook veilig om te zeggen dat je kinderen je bedrijf willen overnemen.” Gelukkig zijn er al velen die dat inzien. “Laat de rest maar even rustig toekijken. We bewijzen ze wel dat het kan.”
Lees ook: Groningen innoveert volop met waterstof: ‘We willen opschalen’
Samenwerking
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
