Over Decarbonizing Europe
Waar gaat het coronaherstelfonds over?
De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.
Wie doen er allemaal mee?
Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen.
Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?
Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:
– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations
Wat gebeurt er nog meer?
Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up
Renovate
Recharge and Refuel
Connect
Modernise
Scale-up
Reskill and upskill
Wat gaat Innovation Origins doen?
De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.
Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.
Het Deense herstelplan – ‘Fremskynder den grønne overgang’ (‘Versnellen van de groene transitie”) – staat overwegend in het teken van de groene transitie. 59 procent van de totale 1,55 miljard euro gaat naar initiatieven die de groene transitie versnellen. Alleen in Luxemburg ligt dat aandeel hoger (61 procent). Een kwart van het budget is gereserveerd voor de digitale transitie.
De regering omschrijft het Deense klimaatdoel – terugdringen van broeikasgasuitstoot met zeventig procent in 2030 – als “een van de meest ambitieuze ter wereld.” Initiatieven uit het herstelplan moeten samen zorgen voor een CO₂-reductie van twintig procent. Om die ambities waar te maken, zet Denemarken vooral in op groene belastinghervorming, investeringen in energie-efficiëntie van gebouwen (bijv. door elektrische hittepompen) en de opslag van CO₂.
Klimaatkoploper Denemarken
Een focus op de groene transitie, is geen verrassing. Denemarken is het eerste land in de Europese Unie waar bij wet geregeld is dat de minister van Klimaat (en uiteindelijk ook de regering) kan worden afgezet als deze zich niet aan de klimaatafspraken houdt. Van de Denen ziet 79 procent klimaatverandering en de consequenties ervan als de grootste uitdaging van deze eeuw; nergens in de EU ligt dat percentage hoger.
Overtuigende cijfers, maar ook in Denemarken heeft Covid-19 de aandacht flink afgeleid van de klimaatproblematiek, ziet Dan Belusa. Belusa is Policy Analyst bij 92 Gruppen, een coalitie van 25 Deense ngo’s die zich bezighouden met klimaatgerelateerde onderwerpen.
“Alle nerdy zaken die ik rondom klimaatmaatregelen doe vanachter mijn bureau, gingen gewoon door. Dat gold echter niet voor de ludieke acties en demonstraties die onze jongerenbewegingen normaal gesproken organiseren. Terwijl juist daar de slagkracht ligt. Afgelopen periode waren alle ogen op de pandemie gericht, in plaats van op het klimaat.”
Dat de aandacht de afgelopen tijd niet bij het klimaat lag, blijkt ook uit het jaarlijkse rapport van de Klimarådet (Deense Klimaatraad). De conclusie is niet bepaald rooskleurig. De raad stelt dat inspanningen van de regering omtrent het klimaat niet voldoende zijn om het doel van zeventig procent reductie in 2030 te halen. Belusa: “Al doet Denemarken het in vergelijking met andere landen goed, we moeten blijven benadrukken hoe belangrijk het klimaat is.”
Afgelopen periode waren alle ogen op de pandemie gericht, in plaats van op het klimaat.
Dan Belusa
Green Tax Reform
De industrie is in Denemarken goed voor twintig procent van de totale CO₂-uitstoot en vormt daarmee een belangrijk aandachtspunt in het herstelplan. Het heffen van een uniforme belasting op de uitstoot van CO₂ ziet de regering als “een van de meest kostenefficiënte manieren om de uitstoot te reduceren.”
De Green Tax Reform is met 33,7 procent van het totale budget de grootste kostenpost van het plan. Met dit geld wil de Deense regering de eerste fase van de groene belastinghervorming faciliteren. Concreet moet het pakket maatregelen zorgen voor een reductie van 0.5 Mton broeikasgassen in 2025.
Hervorming van het belastingstelsel moet uiteindelijk leiden tot een uniforme belasting op de uitstoot van broeikasgassen. De totstandkoming van zo’n belasting is “een complex proces dat uit meerdere fases bestaat”, aldus het herstelplan.
NextGeneration EU
De coronacrisis is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Met NextGenerationEU – met 806,9 miljard euro het grootste herstelplan ooit – wil de Europese Unie de lidstaten helpen om sterker uit de crisis tevoorschijn te komen. Het coronaherstelfonds vormt de kern van dit plan (723,8 miljard euro).
Dit fonds heeft twee doelen: ten eerste de Europese economie uit de recessie trekken die door de coronapandemie is veroorzaakt. Tegelijkertijd is het bedoeld om een impuls te geven aan belangrijke investeringen voor de toekomst en aan maatregelen om verandering door te voeren.
Alle 27 lidstaten hebben een plan ingediend. Of al het geld ook daadwerkelijk wordt uitgekeerd, is afhankelijk van een uiteindelijke beoordeling van de projecten. Zo moeten bijvoorbeeld de landen ten minste 37 procent van hun begroting besteden aan klimaatmaatregelen en 20 procent aan digitalisering.
Omstreden maatregel
Belusa is voorstander van een CO2-belasting, maar vindt het belangrijk dat de belastinghervorming op een eerlijke manier gebeurt. “Als je diensten of goederen alleen belast op basis van hun CO₂-waarde en afstapt van voertuig- brandstof- of energiebelasting, betaalt straks niemand belasting meer. Over twintig jaar rijden er alleen nog maar elektrische auto’s en over twee jaar is onze elektriciteit volledig CO₂-vrij. Dan wordt de transitie heel duur voor de maatschappij.”
De Dansk Klimarådet ziet een belasting van 160 euro per uitgestoten ton CO₂ als “een noodzakelijke maatregel” om de 70 procent in 2030 te halen. Die belasting zou een negatief socio-economisch impact van ruim 500 miljoen euro betekenen.
Al schrijft de regering in het plan haar uiterste best te doen om “sociale gelijkwaardigheid te waarborgen”, Belusa ziet economische ongelijkheid als een belangrijk aandachtspunt bij het implementeren van een CO₂-belasting. “Rijken rijden in elektrische auto’s, installeren een warmtepomp en dragen geen belasting af, terwijl de middenklasse in een oude Toyota rijdt, hun huizen verwarmen met fossiele brandstoffen en voor de belasting opdraaien.”
CCS
Naast belastinghervorming, ziet de regering carbon capture and storage (CCS) als “cruciaal component van Deens klimaatbeleid.” Er is 26,8 miljoen euro gereserveerd voor het opzetten van een volledige CCS-waardeketen (opvangen, transporteren en opslaan) in Denemarken. De regering verwacht via deze technologie een CO₂-reductie van vier tot negen Mton te kunnen behalen in 2030 en wil mogelijkheden om CO₂ van andere landen op te slaan, onderzoeken.
Net als het belasten van CO₂ is ook de opslag ervan een omstreden onderwerp. De industrie ziet het als een snelle manier om broeikasgassen uit de lucht te halen, de milieubewegingen als truc van bedrijven om niks te hoeven veranderen. Zo ook Belusa: “Eerder werd CCS nooit serieus overwogen in Denemarken. Nu wil de regering ineens de helft van de reductiedoelen behalen door middel van CCS, omdat 2030 steeds dichterbij komt. The easy way out.”
Daarnaast beargumenteert Belusa dat je niet in CCS investeert voor een paar jaar, maar voor een termijn van wel twintig jaar. “Zo worden kansen op nieuwe, milieuvriendelijke alternatieven steeds kleiner.”
Urgentie en potentie
De Klimarådet stimuleert de opslag van CO₂. In hun rapport schrijven ze dat Denemarken zo snel mogelijk een landelijke CCS-strategie moeten ontwikkelen, omdat “het halen van de doelen in 2030 onrealistisch is zonder CCS.” De raad ziet het niet als ideale oplossing, maar vindt de urgentie en potentie zwaarder wegen.
“Investeren in CCS voelt alsof de regering geld over de schutting van de oude wereld gooit, die kan blijven zoals ‘ie is. Het zou beter zijn als we durven investeren in technologieën die een nieuwe wereld kunnen creëren – zoals de elektrificatie van industriële processen en de opslag van elektriciteit – waar uitstoot van broeikasgassen voorkomen wordt”, besluit Belusa. Ook voor klimaatkoploper Denemarken is er veel werk aan de winkel, zoveel is duidelijk. En heel Europa kijkt mee.
