Frankrijk ziet bij de transitie naar een groene samenleving grote rol voor kernenergie

By Mauro Mereu

Over Decarbonizing Europe

Waar gaat het coronaherstelfonds over?

De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.  

Wie doen er allemaal mee?

Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen. 

Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?

Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:

– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations

Wat gebeurt er nog meer?

Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up 
Renovate 
Recharge and Refuel 
Connect 
Modernise 
Scale-up 
Reskill and upskill

Wat gaat Innovation Origins doen?

De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.

Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.

Meer dan de helft van de veertig miljard euro die Frankrijk van de Europese Commissie krijgt, is bestemd voor klimaatdoelstellingen. Energie-efficiëntie van gebouwen, waterstof en groene mobiliteit zijn de belangrijkste prioriteiten die via dit budget worden gesubsidieerd. Het Franse coronaherstelplan maakt deel uit van het eigen Franse plan. Dat bestaat uit een pakket van honderd miljard euro om de economie na de corona-pandemie nieuw leven in te blazen.

Koolstofneutraliteit

Ecologie, concurrentievermogen en maatschappelijke cohesie zijn de prioriteiten van dit initiatief, dat het Frankrijk van 2030 vorm moet geven. De pijler ecologie wordt gesteund met 30 miljard euro, terwijl concurrentievermogen en cohesie respectievelijk 34 en 36 miljard euro krijgen. Tegen 2050 wil Frankrijk “de eerste grote koolstofarme economie van Europa worden door koolstofneutraliteit te bereiken”, zoals in het Franse plan staat. Hoe kan het coronaherstelplan daarbij helpen? 

“Het helpt omdat er gelden zijn gereserveerd voor decarbonisatieprioriteiten. Een derde van het budget van het Franse plan is bestemd voor groene doelstellingen. Maar we hebben meer geld nodig om de overgang te bevorderen”, benadrukt Nicolas Berghmans. Hij is energie- en klimaatdeskundige bij het Instituut voor Duurzame Ontwikkeling en Internationale Betrekkingen (IDDRI).

“De emissiereductie is de afgelopen jaren de goede kant opgegaan. Er zijn echter meer inspanningen nodig om de doelstelling voor 2030 te halen. Tegen die tijd moeten we onze emissies met 55 procent hebben teruggebracht ten opzichte van 2005. Daarmee volgt het land het EU-actieplan om de CO2-uitstoot naar nul terug te brengen. Frankrijk moet zijn uitstoot elk jaar met nog eens vier procent verminderen om dit doel te halen”, aldus Berghmans. 

Atoomenergie

In 2019 stootte een Franse inwoner gemiddeld 6,8 ton broeikasgassen uit. Inwoners van Duitsland en Italië – de twee andere EU-landen met een vergelijkbare bevolkingsgrootte – stootten respectievelijk 3,3 en 0,4 ton meer uit dan Frankrijk. De belangrijkste reden hiervoor is dat bijna zeventig procent van de elektriciteit die in het land wordt geproduceerd, afkomstig is van kernenergie. 

Luxemburg is de grootste vervuiler van Europa… als je de tanktoerist meerekent

Lees meer over alle EU-landen in dit project In 2019 stootten de EU-landen volgens Eurostat meer dan 3,7 miljard ton broeikasgassen uit.

Kernenergie zal ook in de komende decennia een van de belangrijkste bronnen van elektriciteit in Frankrijk zijn. Afgelopen februari kondigde premier Emanuel Macron de bouw aan van ten minste zes nieuwe centrales. Op de onlangs bijgewerkte lijst van de EU is kernenergie aangemerkt als een groene energiebron.

“Deze centrales komen op zijn vroegst in 2035. Daar komt nog bij dat de energieproductie uit kernenergie is gedaald door de veroudering van de centrales. Daarom moet Frankrijk de ontwikkeling van hernieuwbare energie versnellen”, merkt Berghmans op.

Nicolas Berghmans

Lead European affairs, energy-climate expert at IDDRI

His research focuses on climate governance. He is also a regular lecturer at the Paris School of International Affairs at Sciences Po Paris.

Waterstof en hernieuwbare energie

Frankrijk trekt in het plan ongeveer twee miljard euro uit voor de productie van waterstof. “Het idee is om waterstof te produceren met elektriciteit uit koolstofvrije bronnen. Gezien het potentieel van de atoomindustrie in het land, denkt de regering ook aan waterstofproductie uit kernenergie”, legt Berghmans uit. 

Volgens cijfers van Eurostat was in 2020 minder dan 20 procent van de in Frankrijk gebruikte energie afkomstig van hernieuwbare bronnen. Dit aspect is een van de hindernissen die het land moet nemen op weg naar een groenere toekomst. 

Na zijn herverkiezing heeft Emmanuel Macron aangekondigd dat tegen 2050 vijftig offshore-windmolenparken het land gaan voorzien van 40 gigawatt aan capaciteit. Tot nu toe is er slechts één geïnstalleerd. “Er zijn op dit moment niet veel ontwikkelingen. Als we erin slagen om één GW per jaar te halen, zou dat al een hele prestatie zijn”, voegt Berghmans eraan toe. 

Renovatie van gebouwen

Meer dan 5,8 miljard euro van het programma is bestemd voor het energiezuinig maken van woningen. Vanuit het programma MaPrimeRénov’ kunnen eigenaren van particuliere woningen tot twintigduizend euro krijgen voor isolatie- en aanpassingswerkzaamheden. Het geld moet in vijf jaar worden uitgegeven. Deze actie geldt voor panden die minstens vijftien jaar geleden gebouwd zijn.

Groene mobiliteit 

4,4 miljard euro van het Franse plan is bestemd voor de spoorwegsector. Dit is de grootste investering in het onderdeel groene mobiliteit. Vergroening van havens, steun voor groene voertuigen en de vervanging van het wagenpark van de staat zijn enkele van de andere acties. Om de uitstoot als gevolg van binnenlandse vluchten te verminderen, worden ook nachttreinen gefinancierd. Wat de automobiliteit betreft, waren er al subsidies voor minder vervuilende voertuigen.

Daarnaast is er nog een ander idee dat de duurzame mobiliteit in Frankrijk een impuls kan geven. “Ik denk dat sociale leasing moet worden ingevoerd. Mensen die geen ‘groene’ auto kunnen kopen, moeten de mogelijkheid krijgen er een te kunnen lenen als ze een auto nodig hebben. De overheid moet die deelauto’s financieren. Deze oplossing is vooral bedoeld voor de lage-inkomensgroepen van de bevolking. Tegen 2025 moeten de Franse stadscentra emissieloze zones zijn. Daarom moeten er meer opties komen om ze toegankelijk te maken,” wijst Berghmans. 

Fietsen

In die zin is Parijs nu al koploper bij de uitvoering van het ‘15-minutenstad-concept’, waar burgers in maximaal een kwartier lopend of fietsend toegang hebben tot alle essentiële diensten. Het initiatief Paris Velo heeft tot doel de hoofdstad tegen 2026 100 procent fietsvriendelijk te maken. Een deel van het coronabudget is ook bestemd voor de verbetering van fietspaden in het hele land.

De stad in een kwartier

Wat als je de auto alleen uitzonderlijke gevallen nodig zou hebben, bijvoorbeeld om op vakantie te gaan en alle dagelijkse levensverrichtingen zich in de nabijheid van je woning bevinden. Dat kan in de 15-minutenstad.

Pendelaars

“Het Parijse model werkt goed. Er moet echter ook rekening worden gehouden met pendelaars. Duurzame mobiliteitsmodellen voor wie van zestig kilometer ver komt”, zegt Berghmans. Net als in andere landen maakt men zich ook zorgen over wat er gebeurt na de voltooiing van de uitvoering van de coroinaplannen in 2026. “Iedereen is het erover eens dat het koolstofarm maken van de economie een inspanning van dertig jaar vergt. Het risico dat de financiering van de groene overgang wordt stopgezet, is aanwezig en dat moeten we vermijden”, vat Berghmans samen.