Kunst, nieuwe concepten, innovatieve start-ups: Ze zijn van grote waarde voor de maatschappij en worden ‘geboren’ in creatieve broedplaatsen. Mede door een overspannen vastgoedmarkt is de huisvesting van dergelijke locaties echter kwetsbaar. Maar er zijn ook kansen. “Provincies en gemeenten worden zich steeds bewuster van het belang van deze plekken”, zegt Bart de Zwart, lector Vastgoed aan de Hanzehogeschool in Groningen. Hij deed afgelopen jaren voor Fontys Hogescholen en sinds april voor de Hanzehogeschool onderzoek naar toekomstbestendig vastgoed.
De oververhitte vastgoedmarkt is vandaag de dag een veelbesproken onderwerp. Ook de huisvesting van kunstenaars en andere creatieve makers staat onder druk. Niet alleen de stijgende prijzen zorgen voor belemmeringen. Ook hebben de makers vaak te maken met tijdelijke huurcontracten en zijn afspraken met gemeenten niet altijd eenduidig vastgelegd.
En dat vormt een probleem. Niet alleen voor creatieve makers zelf, maar voor de gehele samenleving. “Antwoorden op grote vraagstukken waar we mee te maken hebben, zoals de klimaatcrisis en kansenongelijkheid, worden vaak gevonden in dit soort creatieve broedplaatsen”, licht De Zwart toe. “De vastgoedsector kan een belangrijke schakel zijn om deze plekken mogelijk te maken, maar daarvoor is het wel belangrijk dat we verder kijken dan alleen financieel rendement.”
Ook voor innovatieve start-ups zijn de broedplaatsen onmisbaar. “De kunstwereld werkt steeds nauwer samen met de industrie. Neem bijvoorbeeld het kunstproject van Jalila Essaidi. Deze kunstenaar en ondernemer ontwikkelde een methode om mest om te zetten in textiel en is ook bezig geweest met het maken van een kogelvrije huis van zijde. Ze heeft een eigen broedplaats, BioArt, in Eindhoven. Dit project is conceptueel gericht, maar heeft misschien wel de potentie voor verdere uitwerking door het bedrijfsleven. Niet alle innovatieve ideeën en concepten zijn op korte termijn toepasbaar, maar dat geldt net zo goed voor ideeën die op universiteiten ontstaan en uiteindelijk toch leiden tot spin offs”, aldus De Zwart.
Bewustzijn vergroten
Tijd voor verandering in de vastgoedsector. En die zit eraan te komen, zo concludeert de lector na jarenlang onderzoek te hebben gedaan bij Fontys Hogescholen in Eindhoven naar onder meer de huisvesting van creatieve broedplaatsen. Ook aan de Hanzehogeschool begon hij een soortgelijk onderzoek, dat nog in de kinderschoenen staat. Onlangs presenteerde De Zwart de onderzoeksagenda tijdens zijn lectorale rede. De resultaten zijn hoopgevend. Er lijken kansen te liggen voor de creatieve makers. Overheden en marktpartijen zijn zich steeds meer bewust van de waarde die broedplaatsen hebben voor de samenleving en voor de economie. Ze herkennen dat deze plekken niet alleen voorzien in betaalbare werkruimte voor de makers zelf, maar ook bijdragen aan sociale cohesie in stadswijken, burgerschapsontwikkeling, arbeidsparticipatie en dat ze een klimaat scheppen waar mensen en ideeën met elkaar in botsing komen en daaruit nieuwe innovaties ontstaan.
“Wat me misschien wel het meest verrast heeft in het onderzoek, is dat deze transitie niet alleen in stedelijk gebied plaatsvindt”, zegt De Zwart. “Ook in dorpen zie je een trend ontstaan. Dat heeft me aan het denken gezet. Zouden broedplaatsen een soort plek kunnen zijn voor sociale vernieuwing? Vroeger had je in elke gemeenschap een buurthuis. Misschien worden die op den duur wel vervangen door dit soort creatieve broedplaatsen, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en samen dingen kunnen maken. Vooral dat laatste is wat een broedplaats zo bijzonder maakt.”
Een nieuwe strategie
Nu de vastgoedmarkt aantrekt en veel creatieve plekken dreigen te verdwijnen, zijn naast de provincies en gemeenten ook de broedplaatsen zelf bezig om een nieuwe strategie te ontwikkelen om het hoofd boven water te houden. Die nieuwe strategie lijkt succesvol. “Ze tonen steeds vaker hun waardeprop ositie aan de buitenwereld. Een broedplaats is meer dan enkel een goedkope werkplek. Sociale en culturele waarden staan er vaak centraal. Veel broedplaatsen staan bijvoorbeeld in contact met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Of ze geven workshops aan schoolkinderen in achterstandswijken.”
Het Temporary Art Centre Eindhoven (TAC), een culturele broedplaats en podium in het centrum van Eindhoven, is een voorbeeld van een succesverhaal waaruit blijkt dat een broedplaats die investeert in het uitdragen van haar meerwaarde voor de omgeving daar zelf ook van profiteert. Het kan er zelfs toe leiden dat de broedplaats een permanente plek krijgt in een gebied. “Zo heeft TAC de ontwikkelaar kunnen overtuigen om een gezamenlijk plan voor haar locatie te ontwikkelen waarin niet alleen ruimte is voor nieuwe woningbouw, maar waarin ook een flink deel van de ateliers behouden blijven. Daarnaast is er een grote expositieruimte en worden er feestjes georganiseerd in het café dat er aanwezig is. Dus op het moment dat je als broedplaats een sterk verhaal hebt en met een goed voorstel komt, en laat zien dat de woongelegenheid juist aantrekkelijk wordt gemaakt door zulke blended spaces, dan heb je een sterke positie.”
Diversiteit
De Zwart hoopt dat het bewustzijn over het belang van broedplaatsen komende jaren blijft groeien. Tegelijkertijd moet er gewaakt worden voor de diversiteit van dergelijke locaties, ook als commerciële partijen er mee aan de haal gaan. “Want dat is het gevaar wanneer er veel interesse voor broedplaatsen is vanuit andere sectoren van de samenleving. Uiteindelijk wordt de term ‘broedplaats’ dan geplakt boven een heel breed scala aan maatschappelijk relevante locaties en initiatieven die lang niet allemaal het co-creatieve bottom-up karakter van een echte broedplaats hebben.”
Het is daarom zaak dat gemeenten de komende jaren goed in beeld brengen hoe hun ecosysteem eruit ziet, besluit De Zwart. “Het moet een mix worden van artistieke, innovatiegerichte en publieksgerichte locaties. Uiteindelijk hebben we dan een divers aantal plekken die de potentie hebben om onze samenleving verder te brengen.”
Samenwerking
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
