“Het is zo’n vermoeiende discussie. Het slaat nergens op”, zucht Auke geïrriteerd. “Ik eet vegaburgers en ga met de trein. Door dit te doen, weet ik zeker dat ik minder CO2-uitstoot veroorzaak dan wanneer ik een goedkope gehaktbal in mijn winkelmandje gooi. Of wanneer ik met het vliegtuig ga. Maar hiermee drijf ik wel het bruto nationaal product (bnp) omhoog, want vleesvervangers en treintickets zijn duurder. Alleen dit voorbeeld laat al zien dat CO2-uitstoot en bnp geen verband hebben.”
De aanleiding voor Auke’s irritatie komt door een studie in Nature: “In deze studie gaan de onderzoekers ervan uit dat de CO2-uitstoot toeneemt als het bnp stijgt. Ze zeggen het niet letterlijk, maar de gedachte is wel: ‘oh de uitstoot moet naar beneden, dan moeten we ervoor zorgen dat het bnp naar beneden gaat’.”
Volgens Auke leggen de onderzoekers een verband dat er helemaal niet is. “Stel, iemand maakt een elektrische deelauto voor een stad en verdient hier geld mee. En dat geeft hij vervolgens uit aan iets dat relatief weinig CO2-uitstoot, online films kijken bijvoorbeeld. Dan gaat het bnp niet omlaag, maar de uitstoot van emissies wel. Deze statistiek zegt zo weinig. Het is alsof iemand je vraagt te kijken naar het toerental van een elektrische motor. ‘So what? Who cares?’”
Waar gaat het geld naartoe? Geen idee
Het bnp geeft aan hoeveel goederen en diensten een land per jaar produceert. Auke: “Het zegt iets over de welvaart in een land. Je weet hoe snel en hoeveel geld er wordt rondgepompt in de economie. En mensen die geld hebben, weten altijd wel iets te vinden om het aan uit te geven. Maar waar ze het precies aan uitgeven? Geen idee. Daar zegt het bnp niets over. Maar dat wil je juist weten. Hoeveel grondstoffen gebruik je voor de productie? Hoe ga je om met de grond? Is het vervuilend? Allemaal zaken die van belang zijn, maar niet terugkomen in het bnp.”
Het stoort Auke daarom enorm dat er wordt gesuggereerd dat het bnp naar beneden brengen, automatisch zal zorgen voor minder uitstoot. “Als ik die redenatie volg, moet ik bomen verbranden en vlees eten. Dat is immers goedkoper. Dat slaat toch nergens op? We weten allemaal dat dit niet zorgt voor minder uitstoot. Maar nu wordt er wel gezegd – niet letterlijk zo – dat krimp van de economie goed is voor de uitstoot.”
Auke zet een streng gezicht op en begint met zijn vinger te wijzen: “Je mag geen auto meer kopen. Want slecht. Niet meer vliegen. Want slecht. Geen kinderen. Want slecht.” Op normale toon gaat hij weer verder: “Ik ben het er helemaal mee eens dat we bewuster om moeten gaan met de aarde, maar laten we ons alsjeblieft niet blindstaren op het bnp. Waarom zouden we veel van onze welvaart op moeten geven? We hebben alternatieven die schoner zijn en maar een beetje van onze welvaart kosten. Nu is duurzame stroom nog duurder bijvoorbeeld, maar dat blijft niet voor altijd.”
‘Hallo! Kijk dan het gebeurt al!’
Maar waar komt het idee vandaan dat CO2-uitstoot en welvaart aan elkaar gekoppeld zijn? “In de hoogtijdagen van de fossiele economie was dit misschien ook wel zo, meer productie betekende meer uitstoot. Maar dat we in het verleden niet in staat waren om CO2-arm te produceren, betekent niet dat we dat nu niet kunnen doen. Overal om ons heen zien we het bewijs dat het wel kan. Elektrisch rijden, zonnepanelen en windmolens. Maar volgens economen kun je bnp en CO2-uitstoot niet los van elkaar zien. Het lijkt wel alsof ze niet willen zien dat overal kolencentrales sluiten en duurzamere alternatieven verschijnen die ongeveer 10 keer minder CO2 per kWh uitstoten. Het is een beetje als in het begin met elektrisch rijden. Toen riep iedereen dat het alleen voor korte ritjes was. Terwijl de Tesla Roadster het tegendeel bewijst.” Met een overdreven stemmetje: “Hallo! Kijk dan het gebeurt al!”
Auke herhaalt nog maar eens even dat hij helemaal voor degrowth is, maar dan wel op een manier die kijkt naar ‘nuttige dingen’. “We moeten nadenken over een economie die niet standaard groeit, nu zien economen dat als vooruitgang. Ik ben een voorstander van degrowth, maar stuur op zaken die zinvol zijn. Haal de slechte dingen er uit. Kijk bijvoorbeeld naar Kate Raworth met de donuteconomie, zij kijkt veel verder dan alleen het bnp. Ze kijkt hoe iedereen zijn behoeftes kan realiseren, maar dan wel binnen ecologische grenzen. Dus degrowth ja, als je kijkt naar zaken die daadwerkelijk invloed hebben op klimaatverandering. En nee als je alleen kijkt naar zo’n irrelevante statistiek als bnp.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
