Elke week kijken we met EV-specialist en Innovation Origins-columnist Auke Hoekstra naar wat hem opviel in de actualiteit en wat hij tegenkomt als het gaat over de verduurzaming van onze aarde. Deze week legt Auke uit waarom hij niet graag in de schoenen van Mark Rutte zou willen staan.
(Vanaf volgende week verschijnt deze rubriek om de week. Dat betekent dat er volgende week geen aflevering komt.)
Nog net voordat de kiestoon overgaat in de voicemail neemt Auke op: “Ik was nog even met mijn oortjes aan het rommelen. Hoe het met me is? Ik merk dat ik wel een beetje onrustig word van de hele situatie. Overal gaat het erover.”
Net zoals data wetenschappers klimaatmodellen maken om te voorspellen hoe het de aarde zal vergaan, maken wetenschappers voorspellende modellen voor de coronacrisis. “In de klimaatwetenschap heb je het RCP 8.5 scenario, dat is eigenlijk het doomsdayscenario voor onze planeet. In theorie is het scenario mogelijk. Maar alleen als we echt niets zouden doen aan de opwarming van de aarde en als we aan het einde van de eeuw nog steeds op olie rijden en zes keer zoveel kolen verstoken als nu. Maar we doen wel wat aan de opwarming van de aarde en elektrische auto’s en duurzame energie duikt steeds verder onder de prijs van olie en kolen. Dus dat doemscenario, dat gaat niet gebeuren. Deze doemscenario’s zijn er om mensen wakker te schudden, maar eigenlijk zijn ze overdreven.”
Ook in de coronamodellen ziet Auke dit terugkomen: “Als er niets tegen het virus wordt gedaan zouden er weleens 40 miljoen slachtoffers kunnen vallen! Dat kan best maar waarom zou je aannemen dat we niets gaan doen? Natuurlijk neem je maatregelen!”
Beleid niet baseren op doemscenario’s
Volgens hem is het daarom interessanter om te kijken naar welke ingrepen het meeste effect hebben op het reduceren van het aantal besmettingen of overlijdensgevallen. “We doen met zijn allen wel degelijk iets. We wassen onze handen vaker, houden afstand, gaan niet meer op bezoek bij onze oudjes. Ook de testcapaciteit wordt opgevoerd. De vraag is dan wat leveren die extra maatregelen stuk voor stuk op? Wanneer komen we uit met onze ziekenhuisbedden? Deze modellen zijn veel realistischer. Daar moet je beleid op baseren. Nu zie je veel dat politici roepen: “Er zijn veel minder doden dan in de doemscenario’s dus we doen het geweldig!” Tja, ten opzichte van die doemscenario’s doet iedere politicus het geweldig maar dat zegt dus niks. Dus dat werken met doemscenario’s is echt hartstikke krom.”
Maar ook met realistische scenario’s zou Auke niet graag in de schoenen van Mark Rutte (of een andere Europese leider) staan. “De beelden die je uit de ziekenhuizen in Italië en Spanje voorbij ziet komen, zijn verschrikkelijk. Het zou me niets verbazen dat je als verpleegkundige in zo’n ziekenhuis PTSS (post traumatische stress syndroom) oploopt. Maar aan de andere kant heb je ook ontzettend veel economische schade. Bedrijven die omvallen, mensen die hun baan verliezen en hun huur niet meer kunnen betalen. We beschermen de ene kwetsbare groep in de samenleving maar het is onontkoombaar dat we andere kwetsbare personen juist treffen. Dus hoe ver gaan we met onze maatregelen?”
“Ken je het trolleyprobleem? In dit filosofische gedachte-experiment kun je door één dikke persoon voor de tram te gooien, vijf anderen redden. Eigenlijk is deze situatie een groot trolleyprobleem. Gooi je ouderen voor de trein en zorg je voor groepsimuniteit? Of ga je voor een complete lockdown om hen te beschermen? Ergens moeten de doden naartoe. Zeg het maar. Niet kiezen is geen optie. Dat is bijna niet te doen.”
Twee kanten van het verhaal
Auke probeert het zoveel mogelijk in perspectief te plaatsen, maar dat komt hem op Twitter in dit soort discussies vaak duur te staan. “Die scenario’s (zowel klimaat als Covid-19) gaan uit van heel veel doden, maar mensen vergeten vaak dat deze scenario’s vaak van het ergste uitgaan. Ze doen net alsof ik persoonlijk ouderen voor de trein gooi als ik dit aankaart. En wat in Italië gebeurt is verschrikkelijk. Dat snap ik. Echt. Maar aan de andere kant zitten er ook veel negatieve gevolgen aan een complete lockdown. Denk aan mensen die zelfmoord plegen omdat ze in isolatie zitten of mensen die failliet gaan en levenslang schulden hebben. Als je die twee kanten van het verhaal niet laat zien, dan kun je geen goede beslissingen nemen.”
Daarom vindt Auke het belangrijk om met iedere keus lijden zoveel mogelijk te beperken. Dit doet hij zelf al vanaf zijn veertiende toen hij piekerde over de zin van het leven. “Ik kwam erachter dat het leven geen zin heeft, maar je kunt het wel zin geven. Dat klinkt misschien heel filosofisch. Maar eigenlijk komt het erop neer dat geluk goed is en pijn niet. Dodentallen geven dat heel slecht weer en op dit moment kijken we dan ook nog eens alleen maar naar COVID-19 doden. Voor mij zou het uitgangspunt zijn om lijden zoveel mogelijk te beperken en geluk niet uit het oog te verliezen.
Met klimaat is het eigenlijk andersom als ziekten of terrorisme. Daar zijn de doden vaak niet duidelijk aan te wijzen. Klimaatvluchtelingen, hongerdoden door droogte of regen, slachtoffers van branden of stormen… klimaat veroorzaakt ongelofelijk veel ellende. Maar de doden zijn vaak niet direct aan te wijzen: je kunt ze niet op de foto zetten, ze hebben geen naam en ze komen zelfs niet eens voor in statistieken. Erger nog: veel slachtoffers vallen in de toekomst of over de grens en daar voelen de meeste mensen zich minder mee verbonden. En dus gooien we die zonder pardon onder de tram.”
Hij gaat wat langzamer praten om zijn woorden goed af te wegen: “Ik vraag me daarom wel eens af hoe ver we moeten gaan in het beschermen van ouderen die al een onderliggende kwaal hebben en misschien nog maar een paar maanden te leven hebben. Terwijl er aan de andere kant ook heel veel economisch leed ontstaat waar mensen hun baan verliezen, hun huis uit gezet worden, of failliet gaan en levenslang schulden hebben. En we hebben straks ook minder geld om klimaatslachtoffers te voorkomen. Dus ik wil echt geen kwetsbare ouderen voor de tram gooien, maar ook andere mensen niet.”