Een wereld die tijdelijk tot stilstand is gekomen

Een krankzinnig jaar loopt ten einde. Niets was normaal dit jaar – in ieder geval niet sinds februari. Covid-19, een simpel DNA-fragment, zette alles op zijn kop. Je kunt niet veel kleiner worden in de natuur. Een grotere impact op onze wereld, de mensen, de economie en de politieke systemen is denkbaar.

Lang voor Covid-19 verwachtte ik, net als vele anderen, dat de bloeiende wereldeconomie op een gegeven moment weer zou afkoelen. Getriggerd door oververhitte markten, het faillissement van een zeer groot bedrijf of politieke onrust. Niets van het bovenstaande. Een klein virus zorgt ervoor dat de wereld zoals wij die kennen, in ieder geval tijdelijk, tot stilstand komt en zo zijn fundamenten schudt en verandert.

Het vanzelfsprekende verboden

Veel gewoontes en vanzelfsprekende dingen uit ons dagelijks leven waren ineens niet meer mogelijk. Reisverboden, thuiswerken, beperkingen op winkelen, contactverboden – veel van de dingen die we een jaar geleden nog als vanzelfsprekend beschouwden en als onaantastbaar beschouwden, werden ineens verboden.
Gewoonten en vanzelfsprekende dingen geven ons zekerheid. We vertrouwen erop dat de dingen gebeuren zoals we ze gepland hebben. En als ze gebeuren, voelen we ons bevestigd. Veilig. Dit was op veel gebieden het geval. En het geldt niet meer voor veel gebieden. De beveiliging aan de buitenkant is er ineens niet meer. Rechten zijn beperkt (bijv. vrijheid van reizen), menselijke behoeften zijn beperkt (bijv. sociale contacten) en onze regeringen lijken (deels) overbelast en onzeker in hun handelen. Bedrijven voelen dit wanneer klanten die je al jaren hebt, plotseling failliet gaan, toeleveringsketens ineenstorten en werknemers opeens thuis moeten werken in plaats van op kantoor. Weinig dingen bleven zoals ze waren in 2020.

Behoefte aan veiligheid en routines

Wij mensen hebben behoefte aan veiligheid, routines en gewoontes. Bedrijven doen dat trouwens ook. Organisaties kunnen niet bestaan zonder structuren en processen. Zonder routines en gewoontes zouden mensen cognitief overweldigd zijn. Onze hersenen zijn niet ontworpen om voortdurend nieuwe beslissingen te moeten nemen. We gebruiken actie- en denkpatronen die zich hebben bewezen.

Bedrijven doen hetzelfde. Zij brengen structuren en processen tot stand waarmee zij succesvol zijn. Wat gebeurt er als deze instorten en niet meer functioneren? Chaos ontstaat omdat de leden van een organisatie niet meer weten wat en hoe ze hun werk moeten doen. En voor mensen betekent dit dat ze niet meer kunnen vertrouwen op externe factoren. Die hebben geen waarde meer en bieden geen oriëntatie meer.
Als veiligheid of oriëntatie een van de essentiële basisbehoeften van ons mensen is, waar kunnen we ze dan vinden als ze er niet meer zijn. We moeten nadenken over onszelf. Wie zijn wij? Wat kunnen we doen? Wat hebben we nodig? En wat willen we? Covid-19 dwingt ons de confrontatie met onszelf aan te gaan, omdat we de veiligheid weer in onszelf moeten vinden en niet in de uiterlijke schijn. Covid-19 dwingt bedrijven om zichzelf in vraag te stellen als gevolg van veranderende omstandigheden en om te onderzoeken wat hun werkelijke bestaansreden is.

Beste voorwaarden voor innovatie

Wie ben ik? Wat zijn mijn waarden? Wat is mijn identiteit? Waar sta ik voor uit een innerlijke overtuiging?
Wat kan ik doen? Wat zijn mijn capaciteiten, vaardigheden en ervaringen die mij bijzonder maken?
Wat wil ik? Wat wil ik echt in het diepst van mijn hart voor mezelf doen? Wat voor werk geeft mij plezier en voldoening?
Wat heb ik nodig? Wat zijn mijn basisbehoeften aan autonomie, sociaal engagement en zelfredzaamheid?
In een gekke wereld zijn veel dingen niet meer daar waar ze ooit waren. Covid-19 dwingt ons te vertragen, te reflecteren en ons te heroriënteren. Dat zijn de beste voorwaarden voor innovatie.
In de eerste schok dit voorjaar wensten veel mensen eerst dat we zo snel mogelijk uit de crisis zouden terugkeren naar ‘het normale bestaan’. Begrijpelijk. Maar was dit “normale bestaan” echt zo goed dat we er op terug wilden komen? Dit jaar heeft veel mensen, ondernemers, werknemers, politici, wetenschappers etc. gedwongen om te vertragen en na te denken over hoe Covid-19 de basis kan zijn voor een betere, gezondere, eerlijkere, meer klimaatneutrale, gelukkiger wereld.
Innovatie is geen doel op zich. Het dient veeleer om erkende fouten en grieven in het bedrijfsleven en de maatschappij, in de technologie en in ons mensen te verhelpen. Het is aan ons of we de kansen die zich in deze tijd en zijn gebroken en gekke structuren voordoen, gebruiken voor een betere wereld.
Vrolijk Kerstfeest.

Over deze column

In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Wendy van Ierschot, Bert Overlack, Eveline van Zeeland, Eugene Franken, Jan Wouters, Katleen Gabriels, Mary Fiers en Hans Helsloot probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.