Het is geweldig dat er medicijnen zijn. Maar soms kan in eerste instantie gezonde voeding net zo goed helpen als medicatie. Farmacologen en voedingsdeskundigen zouden daarom veel nauwer moeten samenwerken, vindt onderzoeker Saskia Braber van de Universiteit Utrecht. Zij onderzocht met haar team de inwerking van zo’n tweehonderd voedingsstoffen als vitamines en voedingsvezels op ons lichaam. Blijkt dus toch dat een bordje verse kippensoep helpt als je je niet zo lekker voelt.
“Vers is altijd goed”, lacht Saskia Braber. “Verse voeding, weinig zout, veel kruiden, veel fruit. Dat draagt allemaal bij aan een goede gezondheid. Zeg maar, dat beroemde mediterrane dieet. Allerlei voedingscomponenten die in dit onderzoek beschreven staan, zitten ook heel veel in een mediterraan dieet. Zoals vezelrijk voedsel, vis en verse groenten en fruit.”
Corona
Maar uit haar onderzoek blijkt, dat je ook voedingstoffen medicinaal kunt inzetten om bepaalde problemen als een allergie of een ziekte in zijn eerste stadium te bestrijden. Zo is er bijvoorbeeld het positieve effect van vitamine D bij mensen die corona hebben. Op de witte bloedlichamen die vijandige virussen moeten aanvallen, zitten receptoren waarop vitamine D kan ankeren. Als dat gebeurt, dan vinden er immuunreacties plaats. De afscheiding van bepaalde signaalstoffen wordt verlaagd en er ontstaan minder ontstekingsreacties.
“En juist bij Covid zie je dat je hele immuunsysteem op hol slaat waardoor je allemaal signaalstoffen gaat produceren en steeds meer ontstekingen ontstaan. Vitamine D kan daar dus als medicijn worden toegepast”, legt Braber uit. “Het immuunsysteem komt weer in balans. We zien ook dat die vitamine D de groei van de zogenoemde ‘natural killercellen’ verhoogt. Vooral ernstige Covid-patiënten hebben veel te weinig van die ‘natural killercellen’. Met vitamine D kun je dus de groei van die cellen stimuleren die je juist nodig hebt om de ontstekingen tegen te gaan.”
Encyclopedisch
Saskia Braber, verbonden aan het departement Farmaceutische wetenschappen van de Universiteit Utrecht, analyseerde met haar collega’s tweehonderd studies over wat er nu precies bekend is over de genezende kracht van verschillende voedingscomponenten. Dat bijvoorbeeld vitamines een positief effect hebben op de gezondheid, is bekend. Maar ze zette in dit onderzoek bij wijze van spreken de voedingsstoffen encyclopedisch op een rijtje wat er nu precies bekend is van hoe ze precies werken en welke immuunreactie ze teweeg kunnen brengen?
“Ik heb alle voedingscomponenten bekeken die op een receptor van een immuunsysteem passen. Dat zijn vitamines, maar ook oligasachariden -dat zijn suikerstructuren die je ook in borstvoeding tegenkomt- onverzadigde vetzuren zoals Omega 3 en Omega 6, vezels enzovoorts. Dat zijn allemaal voorbeelden van voedingscomponenten die op die receptoren van het immuunsysteem passen en dat heel precies kunnen sturen.”
Het is volgens Braber wel wat te kort door de bocht door te stellen dat je in bepaalde gevallen beter vitamine D kunt slikken dan medicijnen. “Je moet ervoor waken dat je door dit onderzoek gaat roepen: jongens, we nemen geen medicijnen meer, maar we gaan alles door middel van voeding oplossen. Maar het kan wel een aanpak zijn bij een bepaalde ziekte in het beginstadium. Je bent bijvoorbeeld een allergie aan het ontwikkelen. Je hebt opeens lichte eczeem, of wat darmklachten. Dan kun je volgens mij beter eerst een paar maanden heel erg op je voeding letten en kijken wat dat doet.”
Combinatie
Braber ziet vooral heil in een combinatie van beide zaken. Je krijgt dan bij een bepaalde aandoening een dieet voorgeschreven in combinatie met een medicatie. “In zo’n geval zou je dan wat minder van dat medicijn kunnen geven dan gebruikelijk. Dan heb je bij bepaalde medicijnen dus ook minder bijwerkingen.”
De Utrechtse wetenschapper stelde voor dit onderzoek een groot aantal tabellen op. Zo kun je stapsgewijs via die tabellen ‘uitrekenen’ welke voedingstoffen je medicinaal kunt gebruiken. Om welke ziekte gaat het? Welke immuunreactie zie je dan daarbij? Hoe is het immuunsysteem uit balans? Welke cellen spelen daarbij een rol, welke receptoren zitten er op die cel en welke voedingsstoffen passen op die receptoren?
“Zo kun je uiteindelijk tot de conclusie komen: dan is dat en dat goed om te eten. Ik ben ervan overtuigd dat je deze inzichten ook curatief kunt gebruiken. Ik wil absoluut niet beweren dat je met gezond eten kanker kunt oplossen. Het kan wel degelijk een bijdrage leveren.”
Samenwerking
Het zou volgens Braber goed zijn als er in de praktijk een veel nauwere samenwerking zou komen tussen de farmaceutische industrie en voedingsdeskundigen. “Farmacologen accepteerden lange tijd de inzichten uit voedingsonderzoek niet. Ze beschouwden voeding als een soort onoverzichtelijke brij van stoffen en substanties die allemaal een verschillende werking hebben. Maar we hebben nu wel afzonderlijke stoffen uit die brij kunnen isoleren. Die zou je in de toekomst ook in een pil kunnen stoppen.”
Voeding kan zeker niet alle medicatie vervangen, benadrukt Braber. “De farmacologische wereld is tegenwoordig al zover met medicijnen, die zoveel verschillende werkingsmechanismen hebben. Dat valt niet zomaar even door voedingsmiddelen te vervangen. Maar op een ziektebeeld afgestemde voeding heeft zeker een ondersteunende en aanvullende werking en in combinatie met medicijnen een positief effect op de therapie.
Kaasplankje
En wat ziet Saskia Braber zelf het liefst op haar bord? Er klinkt een hartelijke lach. “Ik hou heel erg van eten. Ik vind heel veel dingen lekker. Eigenlijk mag ik dit helemaal niet zeggen, want dat is helemaal niet goed. Mijn lievelingseten is namelijk een kaasplankje met een glas wijn. Maar dat is echt zo slecht! Al die vette kaas en die alcohol. Maar ik probeer verder wel zo natuurlijk mogelijk te eten. Veel vis inderdaad. En fruit in plaats van snoep en vooral alles vers.”
Het onderzoek Pharmacological Modulation of Immune Responses by Nutritional Components werd gepubliceerd in het vaktijdschrift Pharmacological Reviews.
