Planken van auberginestengels, stenen van CO2, vloertegeltjes van eierschalen en cacaodoppen, allemaal producten die ze in Ecodorp Boekel kunnen gebruiken om volledig afbreekbaar, klimaatpositief en zelfvoorzienend te bouwen én te wonen. “Een proeftuin voor innovatie”, zo noemt bewoner Martijn van den Heuvel de circulaire wijk. Hij gaf ons en studenten van de Kunstacademie Utrecht op een regenachtige middag in maart een rondleiding.
“Altijd al vraag ik me af waarom we de dingen doen zoals we ze doen: waarom draait het om keihard werken en waarom moet de aarde daaronder lijden? Ik wilde het liefst gewoon een stuk land zoeken om het daar gewoon goed te regelen.” De 25-jarige afgestudeerde industrieel ontwerper besloot na zijn studie eerst te gaan reizen en bezocht leefgemeenschappen in Azië en Australië. “Ik was van plan het in mijn eentje te doen maar door mijn reis ben ik daar van af, de mensen die ik ontmoette werkten zich echt kapot. Je moet het samen doen.”
Hij vertrok de week na de ramp met MH17. “Ook ik vloog met een MH17 naar Kuala Lumpur. Zelf ben ik niet zo bijgelovig, blijkbaar veel mensen wel. Ik heb nog nooit in zo’n leeg vliegtuig gezeten.” Zijn reis duurde ruim een jaar en bij thuiskomst kon hij bij zijn ouders in Berghem terecht. Allerlei inzichten rijker, over hoe hij op een andere manier kon leven, is hij “gewoon maar wat gaan rond fietsen”. “Ik ben gaan praten met mensen die iets met de natuur en duurzaamheid deden. Via allerlei richtingen kwam ik uiteindelijk bij iemand die zei dat ik naar Ecodorp Boekel moest gaan. Ik had geen benul, maar na een presentatie van Ad Vlems was ik om en deed ik mee.”
Toen hun zoontje één jaar was wilden initiatiefnemers Ad Vlems en Monique Vissers hem een betere toekomst geven, vertelt Van den Heuvel. Daarom startten ze in 2008 met het idee om een ecodorp te bouwen waar ze duurzamer konden leven, zelf eten verbouwen en energie opwekken, en met eigen handen huizen konden bouwen. Vijf jaar later werd hun idee een echte wijk in Boekel aan de straat Klein Rondeel. Samen met de overige bewoners, vrijwilligers en organisaties als gemeente Boekel, Waterschap Aa en Maas, universiteiten en innovatieve bedrijven werken de initiatiefnemers aan de circulaire wijk. Er wonen nu 14 volwassen en 5 kinderen.
De wijk is nu nog 10 tijdelijke woningen, daarin wonen de toekomstige bewoners van de “eerste cirkel”. “We bouwen drie cirkels van tien huizen en in deze tijdelijke woningen wonen steeds de mensen die naar de huizen in zo’n cirkel gaan.” De bewoners bouwen de huizen zelf en hebben allemaal een taak in het Ecodorp: verzorgen van de voedseltuin, financiën, PR of de sociale contacten. Dat doen ze naast een parttime baan of bij een stel heeft een van de twee een full time baan terwijl de ander zich volledig inzet voor het dorp. “Daarom is het ook belangrijk dat we de huur zo laag mogelijk houden zodat iedereen in aanmerking komt voor huurtoeslag. We zijn geen rijke mensen, we rijden geen dikke auto’s. En het gaat er om dat wat hier gebeurt niet alleen voor ons werkt maar ook voor anderen kan gaan werken.”
Zelf werkt Van den Heuvel 12 uur per week bij de IKEA. “Daar duw ik de karren naar binnen”, lacht hij. “Ik zocht eigenlijk iets in mijn eigen vakgebied maar dan wel bij een bedrijf waar ik helemaal achter sta. Probeer maar iets als ontwerper te vinden waar je maar 12 uur per week aan hoeft te werken. Zo’n bedrijf heeft je fulltime nodig. Omdat ik weet dat IKEA een heel duurzaam bedrijf is en gewoon op goede weg is, ben ik daar terecht gekomen.”
Van den Heuvel wil mensen inspireren en laten zien dat het anders kan zonder alle huidige luxe los te laten. “Ik wil bijvoorbeeld graag een vaatwasser en ik ben ervan overtuigd dat we onze technologie duurzaam kunnen maken. We moeten gebruik kunnen maken van de modernste apparatuur maar dan op zo’n manier dat het geen afval produceert of het milieu verontreinigd. Verandering brengt altijd stress met zich mee en hoe kleiner je die stap kunt maken, hoe eerder mensen bereid zijn om te veranderen. Vandaar dat ik fan ben om in het ieder geval zo modern mogelijk te doen.”
De grootste uitdaging is nog wel het eerste huis te bouwen, realiseert Van den Heuvel zich. “Een van de bewoners is projectleider op de bouw en een architect heeft de tekeningen klaar, de plannen zijn er, de handjes ook alleen nog het geld. Dit najaar gaat het sowieso gebeuren, hoe dan ook. Met crowdfunding willen we het geld bij elkaar krijgen. Banken zijn oudbollig die investeren niet in wat ze niet kennen. Als het eerste huis er staat, kunnen we laten zien dat het werkt.”
Er is nog weinig echt te zien maar er gebeurt ontzettend veel, zegt Van den Heuvel. “We moeten vooral uitdragen wat we aan het doen zijn.” Door erover te vertellen komen ze in contact met mensen die weer iets voor het dorp kunnen betekenen. Zoals met twee vrouwen van het Nederlands Instituut van Ecologie (NIOO) waarmee ze een heel nieuw type rioleringssysteem gaan testen. “Gewoon wat heen en weer gemaild en nu komen ze met hun algenreactor hierheen. Daarmee kunnen we medicijnresten afbreken en belangrijke nutriënten hergebruiken.”
Het Waterschap Aa en Maas gaf een stimuleringsbijdrage van € 20.000,– voor hun waterplan. Hierin experimenteren ze met een hemel(s)watertank die het regenwater dat van de daken afkomt, opvangt. “Door de zwaartekracht zinken de zware deeltjes als eerst en die gaan door een ultrafiltratie filter zo wordt het drinkbaar en kunnen we het opslaan. Hiermee kunnen we voorzien in onze waterbehoefte.” Ook is zo’n tank een oplossing voor de hevige regenbuien zoals afgelopen zomer toen de straten vol water liepen. “Het opgevangen water kun je vertraagd afvoeren naar het riool en zo raakt de riolering niet in 1 keer helemaal overbelast. Dat is slimmer omgaan met water en het is innovatie.” Deze tank kreeg de juryprijs van de ‘Challenge: Stad van de Toekomst’.
Van den Heuvels favoriete onderwerp is het energieplan waar hij zoekt naar zo energiezuinig mogelijke oplossingen om de huizen te verwarmen en van energie te voorzien. Zonnepanelen en windenergie, maar ook de isolatie van een huis. Voor de muren gebruiken ze klakhennep, gemaakt van industriële hennepplanten. “Hennep groeit binnen enkele maanden vier meter hoog. De houtige stengel die het dan heeft, vormt samen met klak, mineralen en water de ingrediënten voor onze muren. We kunnen die muren zelf storten, er komt geen zware apparatuur aan te pas, het is milieuvriendelijk en het heeft een hoge isolatiewaarde.”
Tussen de tijdelijke woningen staat een soort van carrousel die Van den Heuvel samen met andere bewoners zelf bouwde. Daar kunnen kunstenaars hun kunst komen maken en tegelijkertijd tonen. Want ook kunst is onderdeel van het dorp, zegt Van den Heuvel, die zelf ook graag met kunst bezig is. “Er komen ook boomhutten, wereldberoemde kunstenaars gaan die ontwerpen en daarin toeristen kunnen ervaren hoe het is hier te zijn. We weten nog niet welke kunstenaars maar BKKC – Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur – is hiermee bezig.”
Over 10 jaar is hier een dorp dat weet Van den Heuvel zeker. Of hij er dan zelf nog woont, dat weet hij nog niet. “Ik kijk voor mezelf niet zover vooruit, ik wil gewoon een duurzame wereld.”
Hoofdfoto: Voorgrond Martijn van den Heuvel (links) en Ad Vlems met studenten Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) en een plank van auberginestengels
De foto’s gemaakt bij dit artikel zijn gemaakt door Hannah Burgers, Teune Derks en Jasper Helmonds, studenten aan de HKU (m.u.v. de illustratie en de foto van de tijdelijke woningen). Zij maken een publicatie binnen het team Mens & Omgeving
Ad Vlems’ Ted Talk “How to build an Ecovillage on a fast flowing river”