Vandaag presenteert ESA’s Euclid-ruimtemissie haar eerste kleurenfoto’s van de kosmos. Nooit eerder was een telescoop in staat zulke haarscherpe astronomische beelden te maken over zo’n groot deel van de hemel en zo ver het verre heelal in te kijken. Wij selecteerden er drie.
Inzoomen op het heelal: het Perseus-cluster van sterrenstelsels
De coverphoto van dit artikel “betekent een revolutie voor de sterrenkunde”, aldus ESA. De afbeelding toont 1000 sterrenstelsels die behoren tot de Perseus-cluster en meer dan 100.000 andere sterrenstelsels verder weg op de achtergrond.
Veel van deze zwakke sterrenstelsels waren voorheen niet zichtbaar. Sommige ervan staan zo ver weg dat hun licht er 10 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Door de verspreiding en vormen van deze sterrenstelsels in kaart te brengen, kunnen kosmologen meer te weten komen over hoe donkere materie het heelal dat we vandaag de dag zien, heeft gevormd.
Het is voor het eerst dat een dergelijk groot beeld ons in staat heeft gesteld om zoveel Perseus-sterrenstelsels zo gedetailleerd vast te leggen. Perseus is een van de meest massieve structuren in het heelal die we kennen en staat op ‘slechts’ 240 miljoen lichtjaar afstand van de aarde.
Spiraalvormig sterrenstelsel IC 342
Tijdens de levensduur zal onze detective van het donkere heelal miljarden sterrenstelsels in beeld brengen en de verborgen invloed van donkere materie en donkere energie hierop blootleggen. Een van de eerste sterrenstelsels die Euclid heeft geobserveerd heeft daarom de bijnaam de ‘Verborgen Melkweg’ gekregen, ook wel IC 342 of Caldwell 5 genoemd. Dankzij de infraroodwaarneming heeft Euclid cruciale informatie ontdekt over de sterren in dit sterrenstelsel, dat veel op onze Melkweg lijkt.
Onregelmatig sterrenstelsel NGC 6822
Om een 3D-kaart van het heelal te maken, observeert Euclid het licht van sterrenstelsels tot een afstand van 10 miljard lichtjaar. De meeste sterrenstelsels van het vroege heelal zien er niet uit als de typische nette spiraal, maar zijn onregelmatig en klein. Deze vormen de bouwstenen voor grotere sterrenstelsels zoals het onze en we kunnen nog steeds een aantal van deze stelsels relatief dicht bij ons in de buurt opmerken. Dit eerste onregelmatige dwergsterrenstelsel dat Euclid heeft geobserveerd heet NGC 6822 en bevindt zich vlakbij, op slechts 1,6 miljoen lichtjaar van de aarde.
De voorbereidingen voor routinewaarnemingen
Euclid werd op 1 juli 2023 om 17.12 uur CEST gelanceerd naar het Lagrangepunt 2 van het zon-aarde systeem met een SpaceX Falcon 9-raket vanaf Florida, VS. Tijdens de maanden volgend op de lancering voerden wetenschappers en ingenieurs een intensieve test- en kalibratiefase uit van de wetenschappelijke instrumenten van Euclid. Dit team is momenteel bezig met de laatste afstellingen van het ruimtevaartuig voordat de wetenschappelijke routinewaarnemingen begin 2024 van start gaan.
Gedurende zes jaar zal Euclid, met “een ongekende nauwkeurigheid en gevoeligheid”, een derde van de hemel in kaart brengen. Naarmate de missie vordert, zal de databank van Euclid eenmaal per jaar worden vrijgegeven en beschikbaar zijn voor de wereldwijde wetenschappelijke gemeenschap via de Astronomy Science Archives, ondergebracht in het Europese ruimtevaartcentrum voor astronomie van ESA in Spanje.
