Het is misschien moeilijk voor te stellen, maar ooit bewogen wilde katten en andere inheemse zoogdieren zich in grote getalen vrijelijk door Nederland. Door verlies aan natuurlijke habitat en overmatige jacht verdwenen ze helaas uit ons landschap. In deze column verken ik wat er zou gebeuren als we drastische maatregelen nemen om onze flora en fauna te herstellen. We roepen de uitgestorven diersoorten, die ooit in ons land thuishoorden, weer tot leven.
Ik woon weliswaar in Duitsland, maar mijn liefde voor Nederland is onverminderd groot. Dingen zijn er goed geregeld en ik houd van de Nederlandse nuchterheid. Maar als ik één ding zou moeten noemen wat ik echt mis, is het wel de ongerepte natuur. Om het concreet te maken: slechts 26 procent van Nederland bestaat uit beschermd natuurgebied.
Toch heeft Nederland er niet altijd zo bijgelegen. Als we foto’s zouden hebben van honderden jaren geleden, herkennen we ons land nauwelijks terug. De uitgestrekte bossen, moerassen en wilde landschappen die ooit ons land sierden, zijn vervangen door steden, snelwegen en industriegebieden. Dat betekent dat ook de leefgebieden van veel bijzondere dieren verloren zijn gegaan.
10 zoogdieren die vroeger in Nederland voorkwamen:
- Eland (1025)
- Mopsvleermuis (1800 – 1900)
- Oeros (400)
- Tarpan (Jaartal onbekend. is hier ooit uitgezet, leefgebied Oost-Europa)
- Grijze walvis (340 v.Chr.)
- Lynx (rond 1890)
- Europese nerts (1887)
- Grote hoefijzerneus (1974)
- Kleine hoefijzerneus (1983)
- Bruine beer (1000 – 1100)
Hoewel wilde dieren op dit moment nauwelijks kunnen overleven in Nederland, blijven we dromen. Hoe zou de wereld eruitzien, als we ons inzetten voor grootschalig natuurherstel? Welke opmerkelijke diersoorten zouden binnen onze landsgrenzen terugkeren?
De wilde kat
De wilde kat was ooit een belangrijke schakel in het lokale ecosysteem. Helaas leidde de combinatie van habitatverlies en intensieve bejaging tot een snelle afname van de populatie. De wilde kat was in de negentiende eeuw al zeldzaam. Tegen het einde van die eeuw was hij praktisch uitgestorven in Nederland.
Ondertussen is bekend dat een kleine populatie wilde katten zich weer in Zuid-Limburg heeft gevestigd. In ons scenario heeft de politiek drastische maatregelen genomen om het oorspronkelijke leefgebied van de wilde kat verder te herstellen en te vergroten. Dit omvat onder meer het vrijmaken van vele hectare stedelijk- en landbouwgrond voor natuurlijke landschappen, waarin de kat voldoende ruimte heeft om te jagen en zich voort te planten. We copy-pasten daarnaast zo’n tweehonderd wildlife corridors, verspreid over heel het land. Deze groene oversteekplaatsen zijn essentieel voor het herstel van de wilde kat, maar ook andere inheemse diersoorten. De katten kunnen zich vrijelijk bewegen tussen verschillende natuurgebieden. Ook maken we gebruik van wildcamera’s en GPS-tracking om de roofdieren te monitoren en hun welzijn te waarborgen.
De eland
De eland, ooit een imposante verschijning in de Nederlandse bossen, verdween uit ons landschap in de elfde eeuw. Politiek Den Haag doet er alles aan om ons land weer een fijn thuis voor de eland te maken.
Een bijzondere innovatie die specifiek is ontwikkeld voor de eland, is het creëren van speciale voedergebieden met geurtechnologie. In tegenstelling tot andere plantenetende dieren, zijn elanden selectieve herbivoren en hebben ze een voorkeur voor bepaalde planten en kruiden. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft gezorgd voor een grootschalige implementatie van de geurtechnologie. Door geurstoffen te verspreiden die overeenkomen met de geuren van planten en kruiden die elanden graag consumeren, worden de elanden gestimuleerd om deze gebieden te bezoeken en er ook te blijven. De dieren zijn het verkeer zo niet tot last.
Het inrichten van voederplaatsen met geurtechnologie is trouwens niet alleen effectief voor het behoud van de elandpopulatie, maar biedt ook nieuwe mogelijkheden voor onderzoek en monitoring van deze majestueuze dieren. Bachelor- en masterstudenten biologie maken uitgebreid gebruik van de omvangrijke dataset die is samengesteld over deze dieren.
De bruine beer
Last but not least: de bruine beer. Gedurende vrijwel het gehele Holoceen was de beer aanwezig in Nederland. Hoewel zeldzaam, zijn er botten en tanden verspreid over het hele land gevonden.
Om op harmonieuze wijze samen te leven met de bruine beer, zijn intensieve maatregelen nodig. Slimme elektronische omheiningen die werken op basis van AI rondom bebouwde gebieden en landbouwgronden zijn gevoelig voor de activiteit van beren. Deze omheiningen zijn uitgerust met sensoren en worden geactiveerd wanneer een beer te dichtbij komt. De AI-software herkent de bewegingen van de beren, waardoor de elektrische hekken niet gevaarlijk zijn voor mensen.
Daarnaast worden educatieve programma’s opgezet om ons bewust te maken van de aanwezigheid van beren en hoe weveilig met onze nieuwe landgenoten kunnen samenleven. Wel zo handig om te weten wat we moeten doen, mochen we zo’n bruine gigant tegenkomen tijdens je zondagse boswandeling.
Terug naar de realiteit
Wij mensen hebben door de eeuwen heen aanzienlijke veranderingen teweeggebracht in het Nederlandse landschap. Oftewel: we zijn krachtige actoren. Dat heeft positieve dingen opgeleverd, zoals vruchtbare landbouwgronden waardoor we voldoende eten op ons bord hebben. Helaas leidde het ook tot het uitsterven van inheemse planten en prachtige diersoorten.
Daarom is mijn voorstel: laten we onze kracht wat vaker gebruiken om deze trend deels terug te draaien. Hoewel het herintroduceren van grote roofdieren in ons kikkerlandje natuurlijk niet per se wenselijk is, kunnen we er in ieder geval voor zorgen dat de bijen, insecten en andere diersoorten die belangrijk zijn voor de biodiversiteit, zich weer welkom voelen. Ondertussen blijf ik dromen van het spotten van een bruine beer tijdens een avondwandeling wanneer ik terugkeer naar Nederland.
