De Wadden als duurzame energieleverancier: het kan, maar het vergt nog veel voorbereiding

Ondanks de technische potentie is de commerciële uitrol van Energie-uit-Water-technieken in de Waddenzee voor 2030 beperkt. Dat komt door netbeperkingen, vergunningverlening en opschalingsproblemen. Het rapport “Het potentieel van energie uit water in en rondom het Waddengebied” van TNO, dat de mogelijkheden voor het opwekken van energie uit water onderzocht, stelt voor om het doel van zelfvoorzienende Waddeneilanden te heroverwegen.

Het rapport doet diverse aanbevelingen voor de verdere ontwikkeling van EuW in het Waddengebied, waaronder systeemstudies voor een optimale energiemix, ondersteuning voor technische opschaling, beoordeling van ecologische effecten en samenwerking in standaardisering en vergunningverlening. De studie benadrukt het belang van verdere onderzoek naar de lange termijn potentieel van EuW en de integratie van deze technologieën in de energievoorziening van het Waddengebied.

Het rapport is een reactie op de ambitie van het Waddenfonds om de energievoorziening in het gebied te verduurzamen. De studie bouwt voort op een eerder TNO-rapport uit 2020 en richt zich op zes technieken: drie voor golfenergie, twee voor getijdenenergie, en één voor energie uit het spanningsverschil tussen zoet en zout water. De studie omvat vragenlijsten, interviews, en beoordelingen van de technieken, kosten, baten, en ecologische inpassing.

Voldoende ruimte?

Het rapport identificeert kansrijke locaties voor EuW binnen de Waddenzee en de Noordzeekustzone, rekening houdend met bestaande gebruiksfuncties zoals scheepvaart, bodemstoffenwinning, en militaire gebieden. Er wordt geconcludeerd dat er voldoende fysieke ruimte is voor de ambities van de ontwikkelaars, maar dat andere ruimteclaims aandachtspunten vormen. De studie analyseert de mogelijkheden en beperkingen van de EuW-technieken in relatie tot de verduurzamingsambities van het Waddenfonds voor 2030. Hierbij wordt rekening gehouden met bevolkingsgroei, elektriciteitsverbruik, en de ontwikkeling van warmtepompen.

Het rapport van TNO bevat diverse aanbevelingen voor de ontwikkeling van energie uit water (EuW) in het Waddengebied. Deze zijn gericht op het realiseren van de potentie van EuW in het Waddengebied, terwijl rekening wordt gehouden met milieu, technische, en maatschappelijke factoren. Tien aanbevelingen springen eruit:

1. Heroverwegen Doelstelling Zelfvoorzienende Waddeneilanden: Het rapport suggereert dat de ambitie van volledige zelfvoorziening voor de Waddeneilanden mogelijk te hoog is. Een meer realistische doelstelling wordt aanbevolen.
2. Ondersteuning Opschaling EuW-Technieken: Er wordt geadviseerd om vanuit het Waddenfonds de ontwikkeling en opschaling van EuW-technieken te ondersteunen.
3. Productiepotentieel in Zoekgebieden: Het is belangrijk om het specifieke productiepotentieel van EuW-technieken in de geïdentificeerde zoekgebieden te onderzoeken.
4. Zorgvuldige Selectie Zoekgebieden: Zoekgebieden moeten zorgvuldig worden gekozen, met minimale overlapping met andere belangen of ruimteclaims.
5. Review Ecologische Effecten: Een gedetailleerde beoordeling van ecologische effecten in de zoekgebieden wordt aanbevolen.
6. Ontwikkeling Standaarden en Robuustheidstoetsing: Samenwerking in het ontwikkelen van standaarden voor de toetsing van de robuustheid van technieken wordt aangemoedigd.
7. Onderzoek naar Potentieel op Langere Termijn: Vervolgonderzoek naar het potentieel van EuW-technieken voorbij 2030 wordt aanbevolen.
8. Selectie Winnende Concepten Versnellen: Het rapport adviseert een efficiënter proces voor het selecteren van de meest succesvolle EuW-concepten.
9. Onderzoek naar Golfenergie op Open Zee: Het potentieel voor golfenergie verder op zee, waar minder complexe vergunningen en ecologische uitdagingen worden verwacht, moet worden onderzocht.
10. Overleg met Netbeheerders: Het is belangrijk om EuW-plannen te bespreken met netbeheerders om toekomstige netcapaciteit af te stemmen op de ontwikkeling van EuW-technieken

Toch kansrijk

Volgens de programmaregisseur Waddenfonds is stroomopwekking uit Waddenzee kansrijk. “Energiewinning uit water heeft in het Waddengebied veel potentie en kan de Waddeneilanden al in 2030 voorzien in 83% van de elektriciteitsvraag, als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Ook kan de Waddenzee in dat jaar 8% van de huishoudens in het kustgebied stroom leveren.” Wel zijn er investeringen nodig om de beoogde opschaling voor 2030 te kunnen realiseren. 

De studie is uitgevoerd in opdracht van het Waddenfonds in samenwerking met de provincies Fryslân en Groningen, de Noord-Hollandse waddengemeenten en twee ontwikkelingsorganisaties: de Ontwikkelmaatschappij Noord-Holland Noord en Invest-NL.