Elke oorlog laat littekens achter. Kapotte gebouwen, massagraven, verliezers, winnaars, gevoelens van haat en verdriet. Zo is het ook met het coronavirus dat naast mensenlevens ook beroepslevens heeft vernield. Volgens sommige mensen wordt het nooit meer helemaal normaal. De angst voor pandemieën hangt ons vanaf nu voortdurend boven het hoofd.
Toch is het niet alleen maar kommer en kwel. Oorlogen zorgen vaak ook voor technologische doorbraken die het leven op termijn juist beter maken, en niet slechter. Denk aan de luchtvaart na de twee Wereldoorlogen, de ruimtevaart tijdens de Koude Oorlog, of de voor Nederland zo belangrijke Tachtigjarige Oorlog, die grote innovaties teweegbracht in de scheepsbouw en stedelijke ontwikkeling.
Bij de strijd tegen covid-19 zijn er ook een paar kandidaten zoals het videobellen, online-winkelen en de 3D-bril. De belangrijkste is misschien nog wel een medicinale revolutie met de zogenoemde mRNA-technologie.
Als je vorig jaar mensen op straat had gevraagd naar mRNA of bedrijven als Biontech, Curevac of Moderna dan hadden ze waarschijnlijk allemaal onbegrijpend de schouders opgehaald. Maar nu kent bijna iedereen deze bedrijven die ons binnen een enkel jaar een paar werkende vaccins hebben geschonken met behulp van de mRNA-techniek waarmee nog nooit eerder een medicijn werd ontwikkeld dat ook toegelaten is.
Veel experts verwachten dat de mRNA-technologie voor een reeks doorbraken kan zorgen. Zo zijn Curevac, Biontech en Moderna bezig met middelen tegen kanker, de gewone griep, hondsdolheid en het Zika-virus. Vooral bij kanker werd er al vóór corona hoopvolle vooruitgang geboekt.
Extra voordeel boven klassieke vaccins is dat de productiekosten bij mRNA veel lager liggen. Zo zijn bijvoorbeeld voor de jaarlijkse griepprik honderden miljoenen bevruchtte kippeneieren nodig, bij mRNA ligt dat veel eenvoudiger.
Maar het ontwikkelen van een mRNA-vaccin is niet eenvoudig. Het grootste probleem is dat er in ons lichaam een heleboel vijanden op de loer liggen die willen verhinderen dat een mRNA-medicijn zijn werk doet.
Wat is mRNA eigenlijk?
De afkorting mRNA staat voor messenger ribonucleic acid ofwel ribonucleïnezuur in het Nederlands. RNA is een macromolecuul dat in elk levend wezen een essentiële rol speelt. Het kan gezien worden als het broertje van DNA. Het mRNA heeft als bijzondere taak om de genetische informatie voor de aanmaak van eiwitten te transporteren naar de in een cel gelegen ribosomen waar dan de eiwitsynthese plaatsvindt. Ribosomen lezen de informatie van mRNA en vertalen die in een bepaalde aminozuurvolgorde van eiwitten, volgens een genetische code. De volgorde is uiteindelijk doorslaggevend essentieel voor het karakter van een eiwit.
Wat er in het geval van de Covid-19-vaccins wordt gedaan, is dat er aan het mRNA een (ongevaarlijk) deel van het bouwplan van het virus wordt meegegeven voor het zogenoemde Spike-eiwit van het covid-19 virus. Dit Spike-eiwit gebruikt het virus normaalgesproken om zich te hechten aan menselijke cellen.
Als het mRNA zijn doel, de ribosomen, heeft bereikt, kan het lichaam aan de slag met de productie van virus-eiwitten, waar het immuunsysteem dan weer op reageert met antilichamen en zogenoemde T-cellen, die verantwoordelijk zijn voor de immuniteit. Als dit allemaal lukt, weet het lichaam hoe het moet reageren als het echte virus langskomt.
Vijanden
Zodra de genetische code van een virus bekend is, kun je aan de slag met een vaccin. Het manipuleren van mRNA is echter maar een van de hordes die genomen moeten worden. Het grote probleem van de biotechnologiebedrijven was de laatste jaren om het mRNA veilig op zijn bestemming te brengen. Het lichaam beschikt namelijk over veel natuurlijke afweermechanismen tegen vreemd mRNA.
De grootste verrassing bij de ontwikkeling van de coronavaccins van Moderna en Biontech/Pfizer is dat de onderzoekers er blijkbaar in zijn geslaagd het mRNA goed te beschermen door het te vermommen en te voorzien van een pantser dat bestaat uit zogenoemde lipide-moleculen, een soort vetlaag. En als dat zo goed lukt bij corona, waarom dan niet bij andere ziekten zoals kanker?
Kankerbestrijding
Bij kankercellen hebben we te maken met cellen die het menselijk immuunsysteem ook vaak om de tuin leiden door zich te camoufleren. De tumor kan daardoor ongehinderd groeien. Bij een kankerbehandeling wordt nu meestal de tumor weggesneden. Om te voorkomen dat er achtergebleven tumorcellen zich opnieuw vermeerderen, krijgen patiënten een vervelende chemotherapie.
De hoop is dat er in de toekomst met de mRNA-technologie kankervaccins kunnen worden gemaakt die de chemo overbodig maken.
