De mogelijkheden van data voor agri-foodsector zijn eindeloos

By Aafke Eppinga

Ons voedsel kent een grote ecologische afdruk: een derde van de broeikasgasuitstoot wereldwijd is afkomstig van de voedselketen. Een even zo groot deel van al het wereldwijde voedsel wordt verspild. Een deel van de sleutel tot een duurzamere voedselketen ligt bij data, aldus Dirk van Ledden, coördinator bij het Fieldlab Smart Food Processing. “De agrifoodsector kan véél meer voordeel halen uit data om grote maatschappelijke problemen, zoals voedselverspilling, tegen te gaan.”

Data Driven Agrifood Future conferentie

“Data spelen een onmisbare rol bij het analyseren en verbeteren van de agrifoodketen”, vertelt Jack Mikkers, burgemeester van Den Bosch. Vanuit die invalshoek werd eerder deze maand in zijn stad, “dé datastad van Nederland”, de tweede editie van de Data Driven Agrifood Future (DDAF) conferentie georganiseerd. Het doel? Partijen uit de agri- en data-industrie met elkaar verbinden.

Binnen het nieuwe beleidskader dat gedeputeerde Landbouw, Voedsel en Natuur Elies Lemkes-Straver ontwikkelde voor haar portefeuille is een grote rol weggelegd voor data en digitalisering van de sector. “De agrifoodsector in Noord-Brabant heeft de ambitie om toonaangevend te zijn in Europa. We streven naar volledige digitalisering van alle ketens in 2030. Ook willen we dat er zich hier rond die tijd honderd innovatieve start-ups in de landbouw- en voedselsector hebben gevestigd.”

Data in actie: lokale appels en gepersonaliseerde melk

“De mogelijkheden van data voor een efficiëntere voedselwaardeketen, zijn eindeloos”, aldus Van Ledden. Zo kunnen data bijdragen aan de verkoop van meer lokaal geproduceerd voedsel. “Er is bekend welke appel uit welk land, regio of zelfs perceel komt. Maar de consument die voor het schap in de supermarkt staat, heeft geen idee. Als supermarkten die data zouden communiceren, kunnen consumenten een bewustere keuze maken.”

Ook Mikkers ziet dat er bij consumenten een steeds grotere behoefte is aan transparantie en personificatie. “We willen weten waar onze voeding vandaan komt, waar het geproduceerd is en welke toegevoegde stoffen er gebruikt zijn.” Zo kunnen data voedsel uit de anonimiteit halen.

Bovendien kunnen data de strijd met voedselverspilling aangaan. Van Ledden: “In de supermarkten van China scannen mensen een pak melk. Het pak dat nog twee dagen houdbaar is, kost 25 cent en het pak dat nog twee weken goed is, een euro. Er bestaan al zoveel manieren om data op een slimme manier in te zetten.”

Op het Food Techpark Brainport in Helmond werkt Van Ledden, samen met de provincie Noord-Brabant, aan een innovatieagenda Smart Food Processing en Future Foods om de voedselverwerkende industrie in de provincie concreet steun te bieden. “Samen met een groot aantal partners werken we bijvoorbeeld aan een toekomstbeeld van Handsfree Voedselverwerking. Nu zitten er vijftig arbeiders aan een lange tafel aardbeien te ontkronen. Het is veel hygiënischer en efficiënter als dat door co-bots gebeurt. Samenwerking tussen mens en robot is heel belangrijk.”

Eigenaarschap van data

Data kunnen nog zo waardevol zijn voor een efficiënte voedselketen, het eigenaarschap ervan blijft een belangrijk punt. “Als een boer geen vertrouwen heeft in de manier waarop er met zijn data wordt omgegaan door externe partijen, komen we geen stap verder”, legt Lemkes-Straver uit. “Platforms waarop data op een veilige manier beschikbaar komen en waar boeren zelf eigenaar van hun data blijven, zijn voor een door data gedreven voedselketen cruciaal. Ook komen er steeds meer Europese richtlijnen waarin vastgesteld wordt in hoeverre externe partners mogen meekijken.”

Boerderij van de toekomst

Een ander belangrijk gevolg van de digitalisering en robotisering van de sector, is het verdwijnen van ‘oude’, vaak fysiek zware banen. Voor vrijwel alle werknemers in de keten geldt dat de inhoud van hun werkzaamheden sterk verandert naarmate de rol van data en technologie toenemen. Lemkes-Straver: “Boeren moeten tegenwoordig over een heel ander pakket aan vaardigheden beschikken dan twintig jaar geleden. Ze zijn tegenwoordig bijna softwaredeskundigen.”

Jacob van den Borne is zo’n softwaredeskundige boer. Hij is eigenaar van de Brabantse Boederij van de Toekomst waar een hoofdrol voor technologie is weggelegd. Zijn bedrijf is niet alleen een boerderij, maar ook een praktijkcentrum voor precisielandbouw. Allerlei innovaties – sensoren, satellieten, drones en nieuwe teeltsystemen – worden er ingezet om zo duurzaam mogelijk met het land om te gaan. In het praktijkcentrum worden ook voorlichtingen en trainingen aan boeren gegeven. Zo is er de Precisie Academie: een lesprogramma voor boeren en hun zonen en dochters waarin ze klaargestoomd worden voor precisielandbouw.

Steun vanuit de overheid

“Dit soort initiatieven zijn heel belangrijk voor Brabant”, vindt Lemkes-Straver. De provincie investeert in initiatieven als die van Van den Borne om de aansluiting van de groep die deze innovatieve boer volgt, zo groot mogelijk te maken.

Volgens Mikkers ligt de rol van de overheid daarnaast ook bij het faciliteren van kruisbestuiving tussen verschillende sectoren. “Wij zien allerlei initiatieven voorbijkomen en komen bij veel bedrijven over de vloer. Het is daarom ook aan de regionale overheid om partijen een podium te bieden en met elkaar in contact te brengen, zoals op de DDAF conferentie.”

Van Ledden is van mening dat het bedrijfsleven daarnaast ook gebaat is bij meer fieldlabs. “Dat zijn bij uitstek de plekken waar de nieuwste ontwikkelingen in praktijk kunnen worden gebracht. En dan heb ik het niet alleen over hightech apparatuur; fieldlabs dienen ook als vraagbaak waar de sector terecht kan met al hun vragen en problemen.”

Internationale samenwerking

Het uitwisselen en toepassen van data in de agrifoodsector stopt niet bij de provincie- of landsgrens en internationale samenwerking is belangrijk. Lemkes-Straver. “We zijn bezig met vraagstukken die over de hele wereld spelen. Je kunt wel steeds zelf het wiel willen uitvinden, maar het is veel belangrijker dat we leren van vergelijkbare regio’s.”

Volgens Mikkers is internationale samenwerking onmisbaar als Nederland de huidige positie in de voedselketen wil behouden. “Als ik kijk naar wat onze agrariërs en voedingsbedrijven doen, lopen we op een aantal aspecten best voor. Maar, we moeten ons niet blind staren, omdat we het nu zo goed doen. Data is een internationale taal waar we alleen als we samenwerken, optimaal gebruik van kunnen maken.”

U kunt zowel het nationale als het internationale gedeelte van de conferentie terugkijken via deze link.
Meer lezen over precisielandbouw? Dat kan hier.