De meest ondernemende universiteit zoekt kansen die verder gaan dan de traditionele taken

By Bart Brouwers

Ter gelegenheid van de viering van haar 60-jarig bestaan heeft de Universiteit Twente haar ambities als ondernemend bolwerk nog maar eens goed onderstreept. De instelling die al jaren wordt erkend als de “meest ondernemende universiteit van Nederland”, zoekt naar manieren om dat karakter nog verder uit te breiden. Het eredoctoraat voor Prins Constantijn is een voorbeeld van deze ambitie, maar de leiding van de universiteit mikt op veel meer.

Voor Vinod Subramaniam, voorzitter van het college van bestuur van de universiteit, is de kerntaak van de instelling volstrekt helder: “Het gaat allemaal om het opleiden van jonge mensen. Als we de focus op die taak zouden verliezen, kunnen we beter stoppen en naar huis gaan.” Maar dat betekent niet dat onderzoek en valorisatie (ondernemerschap), de twee andere speerpunten, minder relevant zijn voor de Universiteit Twente, concludeerde hij aan het eind van een gesprek op het hoofdkantoor van Novel-T. “Integendeel. Als instituut zouden we daar meer steun aan moeten geven. Minder bureaucratie en meer mogelijkheden voor collega’s die een stap willen zetten buiten hun werk als onderzoeker of docent. Inclusief op termijn de mogelijkheid van een eventuele terugkeer naar hun oude takenpakket.”

Voor de (uitgestelde) viering van de Dies Natalis van de universiteit had Novel-T Prins Constantijn uitgenodigd als gastheer voor een debat over het belang van valorisatie, het bevorderen van een ondernemersmentaliteit en een sfeer die commerciële spin-offs van academische kennis stimuleert. Constantijn heeft zich op dit vakgebied verdienstelijk gemaakt, vooral in zijn rol als special envoy bij Techleap.nl. In het debat met vier UT-vertegenwoordigers probeerde hij te achterhalen hoe het gesteld is met het ondernemerschap binnen de universiteit.

Universitair hoofddocent Rebecca Saive toonde zich als het voorbeeld waar Constantijn meer van wil zien. Zij combineerde aan het begin van haar carrière haar academische werk met het opbouwen van een start-up. “Wat heel erg hielp, was het tijdsverschil tussen de Verenigde Staten, waar mijn start-up is opgericht, en Nederland. Dat betekende natuurlijk krankzinnige werktijden, maar ik kon twee banen tegelijk uitvoeren. Sommige collega’s bleven zich maar afvragen hoe ik al dat ondernemerswerk deed terwijl ik ook hun collega was. Nou, dat deed ik niet, het waren vooral parallelle werelden.” Saive heeft gezien hoe moeilijk het kan zijn om een ondernemende wetenschapper te zijn. Ze heeft ervaren hoe het label ‘toegepast onderzoek’ – in tegenstelling tot fundamenteel onderzoek – zelfs kan leiden tot een zekere minachting. “De perceptie geen echte wetenschapper te zijn hangt er direct aan vast.” Saive is ervan overtuigd dat de Universiteit Twente meer zou kunnen doen om een ondernemende mentaliteit bij haar medewerkers te creëren. “Het zou eigenlijk geen probleem moeten zijn om in je werk je passie te volgen. Wees vrij om te kiezen tussen onderzoek en ondernemerschap.”

Voor Nanobiofysica-hoogleraar Mireille Claessens zou de keuze makkelijk zijn. “Ondernemerschap kan belangrijk zijn, maar echte wetenschap komt altijd op de eerste plaats, dat is wat ons sterk maakt. Ik zal nooit beloftes doen die niet door mijn academisch onderzoek kunnen worden ondersteund; de wetenschapper in mij is te sterk om commercieel succes tot prioriteit te maken.”

Haar collega Tom Kamperman, oprichter van UT-spinoff IAMFluidics, koos de tegenovergestelde richting. Hij zegt dat de inspiratie van “voorbeelden uit het echte leven van wetenschappelijke ondernemers” hem ertoe bracht zelf ook ondernemer te worden. Maar de weg die hij bewandelde was niet gemakkelijk: “Time management maakt het moeilijk. Als je een groot onderzoeker wilt zijn, kost dat 200% van je tijd. Hetzelfde geldt als je succesvol ondernemer wilt zijn. Maar iedereen kan begrijpen dat twee keer 200% nogal veel is. Dat is het grote dilemma voor ons allemaal: de keuze tussen ondernemerschap en onderzoek.”

En dan hebben we het nog niet eens over de onderwijstaken van een wetenschapper. Jennifer Herek, decaan van de faculteit Bètawetenschappen en Technologie, is zich terdege bewust van het dilemma. “Daarom is het zo belangrijk om de persoonlijke passies te ondersteunen en dienovereenkomstig te belonen. De academische wereld heeft daar veel te winnen; de bureaucratie houdt nieuwe initiatieven tegen, bijvoorbeeld door een beloningssysteem dat is gebaseerd op wetenschappelijke en onderwijskundige doelen. Juist in Twente moeten we manieren vinden om ook ondernemerschap te belonen.”

Door ‘constructieve bemoeienis’ wil Herek dingen gaan veranderen. Rebecca Saive kijkt nu al uit naar de resultaten. “Weet je, ook zonder onze ondernemersambities hebben we al veel administratieve taken. Ik zou niet elk tentamen van elke student moeten beoordelen, daar is mijn tijd te kostbaar voor. Als een assistent me daar zou helpen, zou ik veel productiever kunnen zijn voor de UT.”

Over één punt zijn de vier panelleden het roerend eens: het is onmogelijk om alles op een succesvolle manier te doen. Niemand kan onderzoeker, docent en ondernemer tegelijk zijn. En zelfs voor de meest ondernemende universiteit van het land kan dit aspect veel zichtbaarder worden gemaakt. Er ligt daar een duidelijke taak voor Novel-T om de studenten bewust te maken van de mogelijkheden, zegt Saive. En ook het curriculum moet in die richting veranderen, vult Kamperman aan. “Het belang van onderwijs en onderzoek zijn volop zichtbaar, maar ondernemerschap en leiderschap zijn geen standaardonderdelen van onze programma’s. We moeten het in het curriculum hebben.”

Dus ja, de keuze tussen onderwijs, onderzoek en ondernemerschap is misschien een heel persoonlijke, maar de universiteit zou toch meer moeten doen om de omstandigheden te creëren waarin kennis ook tot commerciële ondernemingen kan leiden. “En vergeet niet dat je het ook op teamniveau kunt bekijken”, besluit Vinod Subramaniam. “Sommige mensen in je team zijn meer in staat tot ondernemerschap dan anderen. Op individueel niveau is het onmogelijk om te blijven jongleren met onderwijs, wetenschap en ondernemerschap, maar op teamniveau kan het wel.”