Nieuwe technologieën kunnen onze wereld en daarmee de luchtvaart drastisch veranderen. Maar hoe kunnen we die technologie het beste inzetten in de lucht- en ruimtevaart? Wat zijn de kansen en wat zijn de risico’s?
Het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) speelt een belangrijke rol in het doen van onderzoek en het omzetten van kennis in waarde. Dit doet NLR aan de hand van negen strategische programma’s. Voor de serie ‘De luchtvaart van de toekomst’ spreekt Innovation Origins met alle programmaleiders.
Voor de negende, en laatste, aflevering spraken we met Harmen van der Ven (programmaleider Opkomende Technologieën) over vernieuwing in de luchtvaart.
Wat houdt het programma Opkomende Technologieën precies in?
“Dit programma is de kraamkamer voor nieuwe technologieën bij NLR. We houden innovaties nauwlettend in de gaten. Als iets relevant is voor de lucht- en ruimtevaart dan gaan we verder experimenteren. Soms gaat het om compleet nieuwe technologieën en soms gaat het om nieuwe toepassingen van bestaande technologieën. Dit programma gaat om nieuwsgierigheid, experimenteren en creativiteit; de kern van innovatie.”
Over de programmaleider
Harmen van der Ven is senior scientist en programmaleider van het programma Opkomende Technologieën. Hij is opgeleid als wiskundige en werkt al dertig jaar bij NLR.
“Ik ben een heel nieuwsgierig mens. Dat moet je ook zijn voor deze rol”, vertelt hij met een glimlach. “Ik ontmoet allerlei verschillende mensen, zowel binnen als buiten NLR. Het is superleuk om naar al hun nieuwe, innovatieve ideeën te luisteren en ervan te leren.”
Wat zijn de belangrijkste opkomende technologieën van dit moment?
“Er zijn twee grotere thema’s waar we op dit moment mee bezig zijn. Natuurlijk doen we verschillende projecten rondom kunstmatige intelligentie en daarnaast kijken we veel naar quantumtechnologie. Deze technologieën zijn in meer of mindere mate een hype, iedereen heeft het erover. Dat maakt het voor een instituut als NLR des te belangrijker om van de hoed en de rand te weten, om belanghebbenden goed uit te kunnen leggen wat de waarde van een bepaalde technologie is.”
“Zo zijn we op dit moment bijvoorbeeld bezig met een project rondom quantumtechnologie voor het ministerie van Defensie. Voor hen zijn er verschillende toepassingen die interessant kunnen zijn. Met een quantumcamera kun je bijvoorbeeld om de hoek kijken. En op een quantumradar kun je alles zien, ook stealth vliegtuigen die eigenlijk onzichtbaar zijn op een radar. Daarnaast zou je met andere quantumtechnologie heel makkelijk kunnen meten waar je bent, zonder GPS. In de toekomst kan dat ervoor zorgen dat militairen niet langer afhankelijk zijn van satellieten. Dergelijke apparaten bestaan nog niet, maar het is wel belangrijk om er onderzoek naar te doen.”
“Daarnaast zijn we ook bezig met minder bekende technologieën. We doen bijvoorbeeld onderzoek naar materialen, zoals grafeen. Dit is heel dun, erg sterk en het kan elektriciteit geleiden. Dat maakt het geschikt voor verschillende toepassingen, ook in de luchtvaart. We kijken ook naar ontwikkelingen die op de lange termijn tot interessante innovaties kunnen leiden. Het zou prachtig zijn als we elektriciteit draadloos door de lucht kunnen transporteren. Dat gebeurt al, denk bijvoorbeeld aan het opladen van een elektrische auto via een spoel in de weg. Er wordt op dit moment geëxperimenteerd met langere afstanden. Of dat uiteindelijk ook lukt met een vliegtuig dat op tien kilometer hoogte vliegt, is de vraag. Hoe experimenteel ook, de onderzoeken kunnen belangrijke informatie voor nieuwe energiedragers opleveren.”
Dit programma gaat om nieuwsgierigheid, experimenteren en creativiteit; de kern van innovatie
Harmen van der Ven
Sturen op innovatie
“Vanuit het programma Opkomende Technologieën maken wij elk jaar een lijst van innovaties die wij in de gaten houden en waar we mee aan de slag willen. We zoeken naar een manier om gestructureerd met innovatie bezig te zijn. De lijst helpt daarbij. Zo kunnen we gericht projecten opzetten en uitwerken. Aan de andere kant: innovatie laat zich natuurlijk niet altijd sturen. Het zit in de balans tussen ad hoc ontwikkelingen en een gestructureerde aanpak. Ik vind het heel belangrijk dat we binnen NLR onze medewerkers nog meer ruimte en inspiratie geven om te werken aan innovatie. Dat medewerkers – naast hun dagelijkse werkzaamheden – tijd en middelen krijgen om hun ideeën tot wasdom te brengen.
“Naast de interne innovatiecultuur is het ook heel belangrijk om dit over te brengen op partijen waarmee we samenwerken. Ontwikkelingen zoals kwantumtechnologie kunnen wij niet alleen onderzoeken, daar is het te groot voor. Daarom is het belangrijk om samen te werken met andere kennisinstellingen, zoals TNO en universiteiten.”
Verbindende factor
“Het programma Opkomende Technologieën werkt binnen NLR veel samen met de andere programma’s. Wij doen de eerste experimenten met nieuwe technologieën en daarna gaan de andere programma’s aan de slag met concrete toepassingen. Zodoende ontstaat ook de samenwerking met bijvoorbeeld de industrie. Samen zorgen we dan voor de maatschappelijke impact. Zonder de kraamkamer is er uiteindelijk geen concreet resultaat.”
Wat zijn de volgende stappen voor het programma?
“De huidige strategie-periode loopt af in 2025. Tegen die tijd wil ik graag een afgebakend proces rondom innovatie binnen NLR hebben opgetuigd. Met dit programma zetten we richtlijnen uit, om te beslissen welke innovaties we verder onderzoeken en hoe we dat aanpakken. Het is belangrijk dat we dit proces samen met medewerkers vormgeven en dat het draagvlak groot is. Daarnaast hebben we ook contact met bedrijven, kennisinstellingen en de overheid op het gebied van technologieverkenning en het vormgeven van het innovatieproces. Zo kunnen we samen zorgen voor het beste resultaat.”
