Auto’s hebben in de afgelopen honderd jaar een enorme transformatie doorgemaakt. Ooit begon het met een koekblik op twee wielen en een eenvoudige veiligheidsgordel. Nu zijn onze wagens geavanceerde machines vol met slimme software. Anton van Zanten is de uitvinder van het Electronic Stability Program (ESP), een complex systeem dat voorkomt dat voertuigen in gevaarlijke situaties slingeren of uit de bocht vliegen. “Ik was stomverbaasd over hoe goed het werkte, zelfs op ijs.”
Wie wil weten hoe ESP tot stand kwam, moet terug naar 1940, Sumatra. Anton van Zanten werd geboren in Indonesië, maar verhuisde op tienjarige leeftijd met zijn familie naar Apeldoorn. Na zijn militaire dienst besloot de uitvinder in spe te gaan studeren aan de Technische Hogeschool in Eindhoven, waar hij de basis legde voor zijn latere innovaties.
Na het afronden van zijn studies en het opdoen van onderzoekservaring in onder meer Iran en de VS, vestigde Van Zanten zich in de jaren zeventig met zijn vrouw in Duitsland. Hij vond er een baan bij Bosch, waar hij al snel betrokken raakte bij de ontwikkeling van ABS (Antiblokkeersysteem) voor vrachtwagens. Deze technologie was revolutionair: het zorgde ervoor dat voertuigen zelfs bij krachtig remmen bestuurbaar bleven. Van Zanten ontdekte al snel een cruciaal manco. ABS kon wel het blokkeren van de wielen voorkomen. Toch was het probleem van het slingeren, vooral op natte of gladde wegen, nog niet opgelost.
Controle over het voertuig
“Ik vond dat er een systeem moest komen dat continu de stabiliteit van een voertuig bewaakt, niet alleen tijdens het remmen. ESP doet precies dat: het grijpt in zodra de auto de controle dreigt te verliezen, ongeacht of je hard remt, te veel gas geeft, of door een gladde bocht rijdt.” ESP gebruikt sensoren om te meten of de auto uit balans raakt en past automatisch de remmen en het motorvermogen aan om de auto weer op koers te brengen.
Daarmee is ESP in feite veel complexer dan ABS, legt de uitvinder uit. “Het softwareprogramma is dan ook tien keer zo groot. Het is behoorlijk ingewikkeld.”
De poolcirkel
Het idee was er. De jaren die volgden stonden in het teken van simulaties, testen, fouten maken, en opnieuw beginnen. “Ik ben begonnen in 1982 met simulaties voor ESP op de computer. In 1984 kreeg ik een groep medewerkers waarmee ik mijn idee kon beproeven. De eerste grote mijlpaal was dat we konden bewijzen dat op normale straten de auto niet meer slingerde”, herinnert de uitvinder zich.
Maar de auto moest ook grip hebben onder nog koudere, gladde omstandigheden. Dus: op naar de poolcirkel. “We reisden naar het noorden van Zweden om daar tests uit te voeren. Daar huurde Bosch een groot bevroren meer (ijsdikte 80cm – 150cm), deels bedekt met sneeuw. Om de auto te laten slingeren, voerde ik allerlei manoeuvres uit: scherpe bochten, snel uitwijken enzovoort. Ik was stomverbaasd over hoe goed ons systeem werkte. Ik deed mijn uiterste best om de auto te laten slingeren, maar het lukte me simpelweg niet, zelfs niet op ijs.”
Dat was het moment waarop Van Zanten voor het eerst besefte: ESP gaat een wereld van verschil maken in de auto-industrie.
Scepticisme
Maar een goed werkend systeem garandeert nog niet automatisch wereldwijde acceptatie. Van Zanten: “Bij Bosch hebben ze me in de beginfase vaak uitgelachen. Een ontwikkelaar bij FIAT vertelde me zelfs dat hij door ESP geen plezier meer had in autorijden, omdat hij niet meer kon slingeren zoals hij dat gewend was. Het was wel duidelijk: niet iedereen was gelijk enthousiast.”
De markt betreden
Totdat Mercedes met het systeem aan de haal ging. In het begin werd ESP vooral gezien als een luxe. Het systeem werd ingebouwd in de duurdere modellen, zoals de S-klasse van de autofabrikant. Maar in 1997 nam Mercedes een baanbrekende beslissing: ze besloten om ESP standaard in al hun A-klasse modellen te installeren: een veel betaalbaardere klasse auto.
Andere autofabrikanten konden niet achterblijven en begonnen het systeem ook in hun middenklasse modellen te integreren. Vanaf dat moment nam de productie van ESP bij Bosch een hoge vlucht. Uiteindelijk werd het systeem wereldwijd omarmd. In Europa is het sinds 2014 verplicht in alle nieuwe auto’s, en niet veel later volgde de rest van de wereld.
De resultaten op het gebied van rijveiligheid zijn verbluffend. Ongeveer 80% van de ongelukken door slingeren wordt voorkomen, wat neerkomt op honderdduizenden zware ongevallen per jaar in Europa.
Samenwerken met ABS-uitvinder
Nu, vele jaren later, kijkt de uitvinder met genoegen terug op zijn carrière. Hij won vele prijzen. In 2016 ontving hij de prestigieuze European Inventor Award voor zijn ‘elektronische beschermengel’. Een erkenning die later kwam dan velen hadden verwacht. “Maar beter laat dan nooit”, zegt hij glimlachend.
Hoewel hij officieel met pensioen is, blijft Van Zanten betrokken bij belangrijke ontwikkelingen in de auto-industrie. “Ik werk nog steeds samen met mijn vroegere chef bij Bosch, de vader van ABS, aan nieuwe ideeën en innovaties. We kijken nu naar manieren om alles in één systeem te integreren: het pedaal, de hoofdremcilinder, remversterker, ABS en ESP. Klein, licht en goedkoop. Dat is de toekomst.”
Lees hier meer verhalen uit de serie Innovation Maestros.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
