De maand augustus lijkt voor Europa opnieuw helemaal in het teken komen te staan van het coronavirus. Het longvirus, dat inmiddels meer mensen besmet heeft dan er in Nederland wonen, raast nog steeds in volle vaart de wereld over. Ons continent heeft het twee maanden relatief rustig gehad, maar daar lijkt nu definitief een eind aan gekomen te zijn met de recente toenames in het merendeel van de landen.
Twee weken geleden waren in sommige gebieden nieuwe paarse piekjes zichtbaar op de kaart. Vorige week was het begin van de tweede golf niet meer te missen en nu is de pandemie definitief terug. De recente zomerstijging begon in België en Spanje, maar inmiddels lopen de cijfers ook richting de signaalwaarden op in tal van andere landen.
Eind juli: geen hitte- maar coronagolf
De toenames waren in de laatste week in vergelijking met een week eerder het meest fors in West-Europa. Vooral België lijkt opnieuw een voltreffer te incasseren. De haard in de provincie Antwerpen nam met 83 per 100.000 toe (1.543 diagnoses) en noteerde hiermee de op zeven na hoogste weekstijging.
Ook de rest van België is aanzienlijk donkerder dan in de afgelopen week. Deze ‘vlek’ overstijgt landsgrenzen. Dit is bijvoorbeeld goed te zien in de provincie Zuid-Holland. Hier nam het aantal besmettingen toe met 925, dit komt neer op een aanwas van 24,5 per 100.000 inwoners in zeven dagen tijd. Dit is goed voor een 35ste postitie in de lijst met meer dan 300 landsdelen van Europa. Van de Benelux is Zuid-Holland na Antwerpen en Luxemburg de nummer drie op de zorgelijke lijstjes. Ook in de aangrenzende Franse en Duitse regio’s is de ongewilde zomertrend zichtbaar.
Nederland laat echter een heel ander soort verspreiding zien dan België. Waar bij onze zuiderburen de groei in het hele land is te zien, is dit in Nederland juist niet het geval. Het land lijkt verdeeld in een wild westen en een ordentelijk oosten. Drenthe en Friesland behoren zelfs tot de gebieden met de minste nieuwe besmettingen van het hele continent. Met minder dan tien nieuwe positieve diagnoses in de afgelopen week staan deze twee noordelijke provincies op plek 18 en 22 op de ‘goede’ kant van de lijst.
Spanje heeft momenteel de grootste reden tot zorg. Het noordoosten van het land kent een ongekend snelle stijging, met Aragón als uitschieter. Hoewel deze autonome regio qua inwonertal niet veel groter is dan Utrecht of Overijssel, nam het aantal besmettingen hier toe met maar liefst 2.913. Dit komt neer op een astronomische 220,8 per 100.000 inwoners. Zo’n hoge weekstijging is sinds het begin van deze reeks begin mei niet waargenomen in Europa. En ook Baskenland, Catalonië en Navarra behoren tot de regio’s waar het vuur van de tweede golf het hevigst is opgelaaid.
Hoe dit zo gekomen is? In de onderstaande slider is de weekkaart van een maand geleden vergeleken met die van vorige week. De tweede slider toont het verschil tussen de afgelopen week aan met de eerste volle week van juli.
[twenty20 img1=”236272″ img2=”236271″ direction=”horizontal” offset=”0.5″ align=”none” width=”100%” before=”Before” after=”After” hover=”false”]
[twenty20 img1=”233725″ img2=”236273″ direction=”horizontal” offset=”0.5″ align=”none” width=”100%” before=”Before” after=”After” hover=”false”]
De donkere wolk die corona heet
De sliders tonen vooral een virus dat zijn weg naar Europa weer heeft gevonden. In de Balkanlanden ging het al hard sinds eind juni, maar dit bleek nog maar de voorbode voor meer. In Roemenië is het in een maand tijd flink uit de hand gelopen. Ook Lissabon en Luxemburg waren er erg ‘vroeg’ bij tijdens deze piek. De vreemde eend in de bijt op deze kaarten is het eigenzinnige Zweden dat juist een dalende trend laat zien nadat het maandenlang de weektoenamelijsten overheerste.
Toch is het niet overal raak. Slowakije, Griekenland en Hongarije, die het meest ongeschonden het voorjaar zijn doorgekomen, laten ook maar bescheiden groeicijfers zien. Toch werd ook hier meer corona vastgesteld dan in juni het geval was. Ook in Noorwegen, Duitsland, Finland, Ierland, de Baltische Staten en het in maart zo geteisterde Italië lijkt voor alsnog weinig reden tot grote zomerzorg. Benieuwd naar de situatie in een andere regio? De databank waarmee de kaarten zijn gemaakt, is via Google Drive in te zien.
Wat het oplaaien van corona voor gevolgen heeft voor de sterfte en ziekenhuisopnames is tamelijk lastig te voorspellen omdat er geen vergelijkbaar scenario klaarligt. Omdat er inderdaad meer getest wordt op het hele continent, kun je ervan uitgaan dat de pandemie sneller cijfermatig zichtbaar wordt. Aan de andere kant is niet bekend hoeveel mensen er precies corona hadden in februari en maart.
Een toename in ziekenhuisopnames en doden is nog niet echt terug te vinden in de data. Dit is echter ook niet vreemd aangezien hier wel tot vier weken vertraging in kan zitten. Helemaal niets aan de hand is er echter ook niet. Dat is te zien op de kaart van Our World in Data waarin het aantal positieve testuitslagen wordt bijgehouden. Ondanks de grotere testcapaciteit van veel landen zijn ook hier toenames te zien.
Vooral België, Tsjechië en Spanje vallen hier op, maar ook in Nederland steeg het aandeel positieve coronatests van 0,5% naar 1% in de afgelopen drie weken.
Exponentiële onvoorspelbaarheid
Europa scoort in de meeste landen nog onder de zorgelijke grenswaarden van de WHO. Zij stellen dat er genoeg wordt getest in een land indien minder dan 10 procent positief uitvalt. Dan doen we het in Europa best wel aardig! Enkele landen komen boven de signaalwaarde van 3 procent uit, maar qua testcapaciteit zit het over het algemeen wel snor. Toch was de grootste verrassing van dit voorjaar het exponentiële compartiment van de pandemie.
Het verraderlijke aan exponentiële groei is dat het lange tijd weinig lijkt om vervolgens binnen luttele dagen de IC-capaciteit bijna te overbelasten. Is er met de huidige toename sprake van exponentiële groei? Dat lijkt er wel op als je een aantal Europese landen op een logaritmische schaal met de stijgingen tussen 1 juli en 2 augustus met dezelfde dataset van World in Data naast elkaar legt.
Voor de context zijn Brazilië en de VS toegevoegd, waar nooit echt sprake is geweest van een zomerstop. Om grote verschillen in groei en aantallen goed te visualiseren, wordt gebruik gemaakt van een logaritmische schaal. Indien de curve in een rechte lijn voortbeweegt, is er sprake van sprake van een vast groeipercentage waarbij aantallen in een steeds sneller tempo oplopen per tijdseenheid. En dit kan behoorlijk snel gaan. Zeker als deze lijn constant blijft.
Flatten the curve (alweer)
Nederland stijgt op basis van voortschrijdende moyennes over zeven dagen zelfs sneller dan de ”coronakoplopers” Spanje en België. Is deze toename volledig te ‘danken’ aan de opschaling van de testcapaciteit van de GGD of is hier toch sprake van een zorgelijke ontwikkeling? Sowieso deels, maar hoe groot dit deel is, blijft gissen.
Als deze trend echter niet gestopt wordt, neemt de belasting van de zorg en het aantal sterfgevallen in augustus in elk geval toe. Covid-19 heeft een mortaliteit die vermoedelijk veel lager ligt dan 1 procent. Dit is zowel een vloek als een zegen. Een half procent op een miljoen mensen is immers nog steeds 5.000 doden. Deze wet van de grote getallen wordt nog wel eens over het hoofd gezien.
Hoe een nieuw scenario als dit in het voorjaar voorkomen kan worden? De grootste factor van invloed is het gedrag van de bevolking. Een regering kan immers wel allerlei restricties doorvoeren, maar als viruswaanzinnige inwoners massaal groepsknuffels aan elkaar uitdelen op het Malieveld of voor de Brandenburger Tor dan krijgt het coronavirus bij ieder contact in theorie de kans om voor een hele macabere nazomer te zorgen. En aangezien een virus menselijk contact nodig heeft om zich te kunnen verspreiden, is een maatschappelijke ketting zo sterk als z’n meest lakse zwakke schakel.
En er ligt nog een behoorlijke dreiging die doet herinneren aan het voorjaar. Deze maand komen veel mensen terug van hun ‘welverdiende’ zomervakantie in het buitenland. Voelt dit als een déjà-vu? Dat kan kloppen. In februari kwamen immers veel vakantiegangers weer terug van hun welverdiende wintersporttripje. In België zit inmiddels het aantal ziekenhuisopnames weer in de lift. Dat is iets meer dan twee weken nadat de eerste nieuwe diagnose-pieken op de kaarten zichtbaar werden.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
