Europa gaat langzaam maar zeker van het slot af. Veel regeringen zijn ervan overtuigd: dankzij de immuniteit die de vaccins ons opleveren, lijken de laatste kilometers van de slepende coronamarathon aangebroken. Wegen de laatste loodjes het zwaarst? Voor de een iets meer dan voor de ander.
Portugal, Spanje en Verenigd Koninkrijk waren begin deze maand de eersten die de samenleving stapsgewijs weer van het slot gooiden. Dit lijkt aanstekelijk te werken: in Zwitserland, België, Tsjechië en Polen mag sinds deze week weer meer dan begin dit jaar. Voor Nederland, Denemarken, Ierland en Italië staan aankomende week versoepelingen in de agenda.
Toch doet niet iedereen mee. Zo scherpte Oostenrijk de boel juist iets aan en keurde het Duitse parlement een nieuwe ‘noodremwet’ goed die onder andere avondkokken op regionaal niveau mogelijk moet maken. Welke restricties zijn deze week precies waar van kracht? Dat wordt meteen duidelijk met de onderstaande heatmaps.
Lockdown-indexscore
In de episode van vorige week werd de lockdown-indexsscore geïntroduceerd. Omdat ook nu het beleid een prominente rol speelt, zijn de gegevens geactualiseerd. De 22 maatregelen leveren gezamenlijk een totaalscore van tussen de nul en de honderd op. Zo krijgen we eenindicatie hoe ver de coronarestricties per land gaan.
Omdat avondklok, reisbeperkingen, verplicht thuiswerken en bezoekverbod ingrijpender van aard zijn dan de rest, tellen deze dubbel. Op basis van deze gegevens is de onderstaande Lockdown-indexscorekaart ingekleurd. België, dat onder meer de reisbeperkingen schrapte en waar de scholen sinds maandag weer open zijn, daalde het meest: van 86 naar 68 punten.
Minder besmettingen naar minder beperkingen
Dat coronamaatregelen tot grote ergernis leiden, is onder de bevolking algemeen bekend. Toch hebben ze nog altijd een praktisch nut: besmettingen verminderen om te voorkomen dat de ziekenhuiszorg bezwijkt en mensen onnodig overlijden. Maar omdat in de meeste landen sprake is van een dalende trend in het aantal nieuwe Covid-19-diagnoses lijkt het logisch om verantwoord versoepelingen door te voeren.
Verantwoord versoepelen of risico nemen?
Door het snelle prikwerk in combinatie met de zeer strenge lockdown in het eerste kwartaal, is het virale vuur het meest geluwd bij de Britten. Dit is lang niet overal zo. In Frankrijk ligt het aantal besmettingen nog altijd torenhoog waardoor de ‘Paaslockdown’ onlangs werd verlengd. Of de Kroaten nog lang van hun vrijheid kunnen genieten, lijkt met de hoge toename nog maar zeer de vraag.
Griekenland en Ierland spelen op safe, terwijl anderen meer risico nemen. Hoewel Nederland soortgelijke versoepelingen invoert als andere landen, ligt de virusdruk hier – net als in Zweden – onverminderd hoog. Als je de lockdownindexscore tegenover het aantal besmettingen per 100.000 inwoners zet, wordt duidelijk welke landen de grootste gok wagen.
Dat Nederland in deze week verregaande versoepelingen aankondigde, lijkt op basis van de cijfers dan ook eigenaardig. Toch besloot de regering van Mark Rutte tegen het advies van het OMT in om het ‘stappenplan’ toch in werking te laten treden. Dit risico vond het kabinet aanvaardbaar. Een zeer gewaagde gok omdat zelfs met de huidige maatregelen de ziekenhuizen al bijna bezwijken.
Met de versoepelingen komt Nederland komende week uit op een lockdown-indexscore van 34, op een soortgelijk niveau als Portugal en Noorwegen die veel minder besmettingen kennen. Blijkbaar zijn de verwachtingen van de vaccins hier hoger dan elders of heeft een aantal weken overbelaste IC-zorg en oversterfte een lagere prioriteit dan geopende terrassen, winkels en experimentele evenementen.
De Europese prikpikorde
Na een stroeve start lijken de Europese landen steeds beter hun tempo te vinden in het inenten van de bevolking. Als resistente virusvarianten geen roet in het eten gooien, moet de combinatie van maatregelen en de vaccinatiegraad de cijfers ook op de rest van het continent terugbrengen naar beheersbare waarden. In de wekelijkse landenrace begint Nederland zich sinds vorige week in de hogere regionen te melden.
Onderin krijgt het straatarme Albanië het voor elkaar om EU-slakken Bulgarije en Letland te passeren in de Europese prikpikorde. En ondanks hun vliegende start, zijn de Britten sinds deze week niet langer de koploper.
Het definitieve knikpunt
Bij hoeveel prikken is het acute gevaar pandemie voorbij? Op deze vraag moet in de komende twee maanden een antwoord op komen. Dit punt blijkt vrij lastig in te schatten en is logischerwijs sneller bereikt bij weinig coronabesmettingen onder het deels of niet-gevaccineerde deel van de bevolking. Om dit aan te tonen, komen hier de tien landen met de hoogste vaccinatiegraad gevolgd door het aantal besmettingen in de afgelopen weken.
Zware laatste loodjes
Het omslagpunt werd begin februari al bereikt in Israël. Groot-Brittannië volgde ongeveer een maand later. In de meeste landen daalt het aantal besmettingen gestaag of is sprake van een stabilisering.
Uruguay is op dit moment het decor van een opmerkelijk contrast: nergens worden per dag meer prikken per honderd bovenarmen gezet, terwijl het tegelijkertijd de felste coronahaard op aarde is. Klaarblijkelijk wordt daar – net als in Chili – een risico genomen met vroege versoepelingen. De loeihoge vaccinatiesnelheid moet ook deze nieuwe crisis in blessuretijd tegen de Braziliaanse variant onder controle houden. Of dit de gok waard is? Dat weten we over een maand.
Alle tien de prikkampioenen zijn sinds deze week de 40 prikken per 100 bovenarmen gepasseerd? Is dit het knikpunt? Op basis van deze data, allicht. In geen enkel land met zo’n score is meer sprake van een toename. Toch zijn de Verenigde Staten en de Verenigde Arabisch Emiraten dit punt allang voorbij zonder noemenswaardige daling. Maar daar zijn tegelijkertijd ook vrij weinig maatregelen van kracht.
De tweede gok
Wereldwijd is het overigens nog lang geen pandemisch ‘brand meester’. Sterker nog: in India werd een etmaalrecord verbroken met maar liefst 300.000 nieuwe positieve diagnoses.
Vooral in India worden de laatste weken zorgwekkende records verbroken waar geen enkel zorgverlenersleger tegen is opgewassen. Dit wordt veroorzaakt door een zeer besmettelijke dubbele variant die mogelijk ook resistent(er) is tegen vaccins. En waar het aantal virusbesmettingen exponentieel stijgt, stijgt de kans op nieuwe varianten die de ‘spelregels’ tijdens het meest vermoeiende slepende spel van de deze tijd opnieuw kunnen veranderen.
Het oorspronkelijke virustype uit Wuhan waar de crisis vorig jaar mee begin, is inmiddels bijna uitgestorven. Dat deze pandemie op termijn een beheersbare endemie wordt, is onvermijdelijk. Maar wanneer? Dat blijft gissen. Zolang het virus in India en Brazilië niet onder controle is, blijft de pandemie op de loer liggen.
Op de luchthaven van New Delhi wordt elke dag opnieuw gevlogen naar tientallen bestemmingen waaronder Dubai, Chicago, Frankfurt en Schiphol. Hiermee wordt niet alleen een gok gewaagd met het beleid in eigen land, maar staat de deur naar de rest van de wereld nog altijd wagenwijd open.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
