Dat het einde van de pandemische fase van de coronacrisis in zicht is, begint meer en meer duidelijk te worden op de continentale coronakaarten. Na een optimistische episode vorige week over het verwachte kantelpunt eind deze maand, is het deze week tijd om in te zoomen. De nieuwe besmettingen lopen bijna overal naar beneden en niet te zuinig ook. Met de combinatie van coronamaatregelen, de stijgende vaccinatiegraad en de zomer voor de deur, lijkt dit de laatste stuiptrekking van het virus.
Acute pandemische dreiging voorbij? Het lijkt er meer en meer op. Maar we zijn er nog niet helemaal. Hoe gaat het met de cijfers? Dat verschilt zoals gebruikelijk nogal waar je bent. Over de gehele linie is een duidelijke daling te spotten, maar voor onder meer Nederland en Zweden is dit moment (nog) niet in zicht. Dat wordt in een oogopslag duidelijk met de onderstaande schuifkaarten waarin de afgelopen week wordt afgezet tegen de week ervoor en eind maart.
Op volle vaart omlaag tot stabiel
Het goede nieuws is dat de situatie bijna nergens meer echt uit de klauwen loopt. In Centraal-Europa wordt in een sleepbeweging duidelijk hoe slagvaardig lockdowns kunnen zijn en ook in Frankrijk lijkt het besluit om delen van heet land opnieuw op slot te gooien zijn vruchten af te werpen. Portugal daalt zelfs zo gestaag dat het op hetzelfde kelderniveau als het Verenigd Koninkrijk belandt terwijl daar veel meer inwoners gevaccineerd zijn.
Omdat het nog te vroeg is om de effecten van de vaccins in de meeste landen terug te zien, geeft deze heatmap een helder inkijkje in waar maatregelen het snelste tot beheersbare cijfers leidden. Polen blijkt de kampioen in slagvaardig lockdownbeleid, terwijl het effect van de maatregelen in Nederland juist erg lijkt tegen te vallen. Toch is het effect meten erg lastig omdat de regering in de voorbije weken versoepelingen doorvoerde. Is deze stabiele trend het doel? Mogelijk.
Testen, testen, testen
Stijgingen zijn in Europa in elk geval niet meer echt aan de orde. Zelfs in Zweden en Nederland lijkt het virale voorjaarsvuur iets te gaan liggen. Toch blijven de cijfers daar nog altijd zeer hoog. Andere continentale coronahaarden zijn te vinden in Kroatië, Cyprus en Litouwen.
Toch vertellen besmettingen niet het hele verhaal. Een aanzienlijk aandeel van de besmettingen blijft onder de radar vanwege het hoge aantal patiënten dat zich niet laat testen en geen ernstige klachten ontwikkelt. Voor een accuraat beeld dient ook het aandeel positieve tests onder de loep genomen te worden.
Indien het aandeel positieve tests beneden de 4 procent blijft, kan het bron- en contactonderzoek met gericht speurwerk iedere haard kan uittrappen waardoor lockdowns niet nodig zijn. Met dit uitgangspunt kregen Japan en Zuid-Korea het voor elkaar om de gehele coronacrisis uit te zitten zonder hele zware en aanhoudende maatregelen.
In Europa lijkt dit in de meeste landen nog altijd moeizamer te gaan. Wat overheden wel voor maatregelen kozen om corona onder controle te krijgen, is terug te lezen in de Corona in Europa van twee weken geleden. Waar werkten de overheidsmaatregelen het beste? Epidemiologisch gezien is dat overduidelijk Tsjechië met een sterke daling in zowel besmettingen als positieve tests.
Deze tweede heatmap toont de ontwikkeling van het percentage positieve tests en verklaart direct aan waarom de Duitse bondskanselier Angela Merkel op de ‘noodrem’ trok. Waar Duitsland niet per se opviel op het gebied van besmettingen, waren de toenemende positieve percentages toch reden genoeg tot zorgen.
Nederlandse onmacht
Op basis van de cijfers doet Nederland het tamelijk slecht. Wat opvalt is dat de overheid het niet voor elkaar krijgt om de besmettingen echt flink omlaag te krijgen met maatregelen. Blijkbaar werken dezelfde regels in Nederland minder goed dan elders. Waardoor dit precies komt? Hoogstwaarschijnlijk een combinatie van matig overheidsbeleid, twijfelachtige beslissingen, zwabberende crisiscommunicatie en een slinkend draagvlak onder de bevolking om zich aan de regels te houden.
Volledig tegen de trend in zit Nederland al zo’n zes weken lang op min of meer hetzelfde niveau terwijl tegelijk het aandeel positieve tests alleen maar toeneemt. Ondanks deze zorgelijke cijfers en volle ziekenhuizen werd toch besloten om de teugels te laten vieren. Deze versoepelingen waren de afgelopen weken ook merkbaar in het straatbeeld. Zo lopen de binnensteden weer vol, vierden Ajax en Cambuur Leeuwarden hun kampioenschappen in oud-normale stijl en veranderde Amsterdam op Koningsdag in een groot straatfeest.
Dus Amsterdam en Leeuwarden dieprood op de coronakaarten van de voorbije week? Nee. Zo concreet zijn deze cijfers ook weer niet. Van een virale kampioenskater lijkt voor alsnog weinig merkbaar op de kaarten. Wel zit het aantal besmettingen onder twintigers stevig in de lift, maar dit lijkt niet het effect te zijn van een specifiek feestje.
Laatste lokale gevaren
De felse virale brandhaard is in de eerste week van mei te vinden op dezelfde plek waar alle ellende begon: Noord-Brabant en Limburg. Ook in Twente en een aantal gelovige gemeenschappen, stijgen de cijfers nog altijd. Toch is van vervelende virale souvenirs in Leeuwarden of Amsterdam vooralsnog weinig terug te vinden op de kaarten. Sterker nog: landelijk lijkt de druk er enigszins zelfs af te gaan, maar dit kan ook komen door de vele storingen waar het RIVM mee te kampen had in de afgelopen weken in combinatie met feestdagen. Of dit een blip of begin van het einde is, merken we in de komende weken.
Dat de cijfers vanaf eind deze maand sowieso gaan dalen, lijkt bijna zeker te zijn. Net als in de rest van de EU is het tempo van de vaccinatiecampagne goed op stoom gekomen waardoor het een kwestie van tijd lijkt voor we hier ‘Britse toestanden’ krijgen. De komende weken zullen alleen wel onnodig spannend worden met nog tienduizenden extra besmettingen, IC-drukte en overledenen in het zicht van de haven. Het is maar goed dat klungelig overheidsbeleid en een twijfelachtige naleving onder de bevolking van de regels geen effect heeft op de werkzaamheid van de vaccins.
Het EK-prikken is ondertussen nog altijd in volle gang. Gooit Nederland op dit onderdeel wel werkelijk hoge ogen? Mwah. Ook daar lijkt nog wel een tandje bij te kunnen op basis van de getallen van de voorbije weken en het voornemen van ziekenhuizen om bij te springen voor extra capaciteit. De landenrace ziet er na deze week als volgt uit.
Rooskleurige toekomst
Werken de vaccins? Zeker. Alleen een blik op de onderstaande grafiek zegt meer dan genoeg. Dit zijn de besmettingscijfers in een aantal landen met meer dan vijftig prikken op de honderd inwoners. Dat die daling eraan komt, lijkt een zekerheid. Mooi! Wanneer? Het snelst in landen waar het aantal besmettingen ook al zonder de vaccins op een laag peil zit, kennelijk.
Wanneer dit knikpunt exact bereikt wordt, is de vraag. Mijn voorspelling dat dit ergens eind deze maand gebeurt, blijft staan. Toch zullen Nederlandse verpleegkundigen nog iets langer moeten wachten met vakantiedagen opnemen dan hun collega’s in andere landen vanwege aanhoudende drukte op de IC’s. Maar landen als Portugal en Denemarken zullen hoogstwaarschijnlijk al eerder het sein ‘brand meester af kunnen kondigen.