[box] Oogoperaties moeten het hebben van ultieme nauwkeurigheid. Een trilling van de hand van de chirurg kun je dan niet gebruiken. En juist daarom is de robot van Preceyes zo’n geruststelling voor elke oogpatiënt. Het apparaat vertaalt kleine bewegingen van de chirurg naar nog veel kleinere bewegingen. Op die manier is het in staat om aandoeningen aan het netvlies met een nauwkeurigheid van minder dan een twintigste millimeter te behandelen. En elke trilling van de handen wordt door het apparaat geneutraliseerd. Preceyes ontwikkelt en verkoopt operatierobots die oogchirurgen in staat stellen om complexe behandelingen uit te voeren aan het netvlies. De chirurg bestuurt met een soort joystick een robot-geassisteerde operatiearm. In september 2016 vond in Oxford de eerste operatie met het Preceyes Surgical System plaats, sindsdien volgden er veel meer. [/box]
“Het lijkt wel een sprookje, maar het is waar.” Het is augustus 2016 en dominee Bill Beaver is net behandeld met een oogoperatierobot van Preceyes. “Ik kan zien!” Een maand eerder had zijn opticien een membraan aan de achterkant van zijn rechteroog gezien. De druk had een gat in zijn netvlies gecreëerd dat zijn centrale visie vernietigde. “Het was allemaal erg eng en ik was bang dat ik mijn zicht volledig zou verliezen” – en dus greep hij de kans op een operatie met beide handen aan.
Dominee Beaver was de eerste patiënt die met de Preceyes-robot kon worden behandeld. Daarvoor waren er ook wel robots, maar die waren zo groot dat ze niet eens in een normale operatiekamer pasten. En zonder een robot gaat het eenvoudigweg niet – zelfs de beste chirurg trilt daarvoor te veel. Werken aan de achterkant van het oog vereist grote precisie, en met Preceyes lukt het om een naald door een klein gaatje in de wand van het oog te krijgen zonder schade te veroorzaken als het zich daarachter beweegt.
Preceyes vindt zijn oorsprong bij oogchirurg professor Marc de Smet. Rond 2007 was De Smet werkzaam in het AMC in Amsterdam. Hij zag dat oogoperaties aan het netvlies steeds complexer en daardoor moeilijker uit te voeren werden. Met de nieuwe technieken die op de markt kwamen, werd het volgens hem mogelijk om een assisterende operatierobot te ontwikkelen.
De Smet kwam uiteindelijk terecht bij Maarten Steinbuch, professor aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij pakte samen met zijn promovendi en studenten het onderzoek naar de haalbaarheid van het robotsysteem op. Met succes, want in 2015 werd Preceyes een zelfstandige BV. Vanaf 2016 werden daadwerkelijk operaties uitgevoerd en in de zomer van 2018 kreeg de startup wetenschappelijke bevestiging van de werking met de publicatie van de eerste testen in het tijdschrift Nature Biomedical Engineering. De Smet, momenteel Chief Medical Officer van Preceyes, ziet er het bewijs in van de veiligheid en precisie van zijn ontwerp: “Nauwkeurigheid en stabiliteit bieden die verder gaan dan de menselijke mogelijkheden, dat zijn de eerste vereisten om de grenzen van bestaande operaties te verleggen.”
Maatschappelijke impact
De Smet had het idee, maar het was Gerrit Naus die Preceyes als onafhankelijk bedrijf in de markt wist te zetten. Volgens hem heeft de robot een enorme maatschappelijke impact. “Met ons systeem kunnen we een directe invloed hebben op de kwaliteit van leven van mensen. Aandoeningen aan het netvlies zijn op dit moment de belangrijkste oorzaak van slechtziendheid en blindheid in de westerse wereld en het aantal neemt exponentieel toe door de samenhang met onder andere leeftijd en diabetes. Operaties aan het netvlies zijn echter zeer lastig uit te voeren. Door de ondersteuning met onze robot zorgen we dat meer chirurgen daartoe in staat zijn. Ze kunnen hierdoor zelfs nieuwe behandelingen ontwikkelen die ze met de hand nooit zouden kunnen uitvoeren.”
Er is, zo vertelt Naus, onderzoek gedaan naar de kwaliteit van leven van mensen die op latere leeftijd hun zicht verliezen. “Zij ervaren dit als iets ergers dan manisch depressief zijn. De gevolgen zijn ook financieel immens: ze kunnen meestal niet meer werken, er moet van alles worden aangepast in huis en soms is er speciaal vervoer nodig. Dit moet allemaal betaald worden, families komen onder financiële druk, maar ook overheden en verzekeraars moeten een groot deel van de kosten dragen. Met betere therapieën kan die enorme kostenpost sterk naar beneden. Hierdoor gaat de kwaliteit van leven vooruit en bieden we betere zorg tegen lagere kosten. Dat is ons doel.”
En operaties zoals bij dominee Beaver is maar een klein deel van het werkveld, zegt Naus. “Komende jaren komen er steeds meer nieuwe behandelingen voor ernstige netvliesproblemen op de markt: celtherapie, gentherapie, nieuwere medicijnen en andere vormen van operaties. Een belangrijk obstakel daarbij is de nauwkeurigheid die nodig is bij het uitvoeren van de bijbehorende behandelingen. Nu is er maar een handvol chirurgen op de wereld die ze kunnen uitvoeren, als ze het al aandurven. De technologie van Preceyes zorgt ervoor dat deze behandelingen voor iedere goede oogchirurg mogelijk worden.”
Een chirurgische robot is een complex systeem. Dat vergt niet alleen technologische hoogstandjes, maar ook een uitgekiende marketing. Naus: “Daarom hebben we een stapsgewijze marketingstrategie gedefinieerd. Zo zorgen we ervoor dat we de strenge medische testen doorkomen en een betrouwbaar product ontwikkelen waar we patiënten echt mee kunnen helpen.” En de concurrentie? “Wij zijn de eerste partij die een robot voor netvlieschirurgie op de markt en in de operatiekamer heeft gebracht. Voor de concurrentie zal het niet makkelijk zijn om ook dit niveau te bereiken.”
Successen
De afgelopen jaren heeft Preceyes al verschillende successen geboekt. Naus: “Het moment van de eerste operatie, in 2016 in Oxford, dat was zo’n hoogtepunt. Niet alleen het feit dat de operatie plaatsvond, maar ook alles eromheen. De grijns op het gezicht van de patiënt, Dominee Bill Beaver, als hij weer kan zien, geweldig. Hetzelfde geldt voor de eerste operaties in het Oogziekenhuis Rotterdam waar we begin 2018 een systeem hebben geïnstalleerd. Hiervoor doe je het. Dat is ook het mooie aan een medisch product, we dragen echt heel veel bij aan de kwaliteit van leven.”
Bill Beaver kan het alleen maar beamen. “Het is het verschil tussen niks doen en vol in het leven staan”, zegt hij in een interview met BBC. “Ik kan weer volop genieten van kunst en van het leven.”
Hoofdfoto: uitleg over Preceyes bij De Wereld Draait Door (NPO1)
