Sporters via een virtuele coach leren omgaan met hun negatieve gedachten en emoties zodat ze beter mentaal herstellen. Dat is wat Yannick Balk, universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), met zijn chatbot CATO (Chatbot Assistend Thriving Optimization) wil bereiken. Hij ontving eind 2018 de Sportinnovator prijs waarmee hij het eerste prototype ontwikkelde dat te testen is via Facebook Messenger.
‘Kom in actie’
CATO vraagt de sporter hoe het gaat. En of hij tips wil. Zoals de tip ‘kom in actie’, als hij zegt zich onzeker te voelen. Ook krijgt de sporter uitleg bij de tip. Zo heeft onzekerheid vaak te maken met angst voor een negatieve uitkomst, legt Balk uit. “Actie is dan het tegengif voor dit gevoel. Besluiteloosheid, twijfel en uitstel maken onzekerheid juist groter. Dus onderneem actie, hoe klein ook. Door te lezen, muziek luisteren of de gewenste situatie te visualiseren.”
De sporter neemt zelf contact op met CATO, maar hij kan CATO ook contact op laten nemen met hem. “Het is bedoeld om de sporter te leren goed met zijn emoties om te gaan. Dat hij de app idealiter na ongeveer drie maanden niet meer hoeft te gebruiken.”
Het hele herstelproces
Balk promoveerde eind 2018 aan de Technische Universiteit Eindhoven op het onderwerp mentaal herstel bij topsporters. “Negatieve gedachten en emoties loslaten en ze een plek geven, is cruciaal voor het hele herstelproces.” Over het mentale herstel is weinig bekend, gaat Balk verder. “Wel over hoeveel eiwitten je moet eten voor spierherstel of hoelang in een warmte of koude bad te zitten.”
Opener tegen een chatbot
“Onderzoek van onder meer de TU Delft laat zien dat mensen tegen een virtuele therapeut opener zijn dan tegen een echte therapeut. Ze associeren het virtuele met iets dat geen vooroordelen heeft, geen voorkennis en er niets van vindt. Dan durven ze opener te zijn.” Zo ontstond het idee om een chatbot te ontwikkelen. Ook omdat hij tijdens de trainingen en workshops, die hij gaf over mentaal herstel, niet het benodigde maatwerk aan sporters kon bieden. “Wat werkt bij de een hoeft bij de ander niet zo te zijn. Ik ga bijvoorbeeld hardlopen voor mijn mentale herstel, maar voor een ander is dat bijvoorbeeld wandelen met de hond.”
Samen met een masterstudent sportpsychologie schreef Balk de vragen over hoe de sporter zich voelt, de emoties en bijbehorende tips uit. Een sporter kan zeggen dat het heel goed, goed, normaal, slecht of heel slecht gaat. Als het goed gaat zijn er negen positieve emoties, gaat het slecht kan de sporter kiezen uit dertien negatieve emoties. “Normaal is normaal, dan gebeurt er verder niets, behalve dat de app dat onthoudt. Sporters krijgen dan bevestigd dat het helemaal oké is. Meestal gaat het ook ‘gewoon normaal’. Het is goed te zien hoe vaak dat is.” Bij elke emotie is er een database met ongeveer twintig tips. Tips vooral vanuit de wetenschap, maar ook uit ervaring en de praktijk.
Saai
“Het is een enorme beslisboom geworden met alle emoties en tips en allerlei verschillende teksten. Want als jij je morgen nog steeds boos voelt dan wil je niet weer dezelfde tekst krijgen. Dan wordt het saai.” Dat leerde Balk van de chatbotbouwer, Chatbots.expert, die voor hem het prototype ontwikkelde.
“Het idee was om via WhatsApp CATO te gaan gebruiken. Alle sporters hebben WhatsApp.” Dat bleek niet haalbaar, WhatsApp beschikt niet over alle functionaliteiten die Balk erin wilde hebben, zoals met buttons een keuze maken in een chatgesprek of een bericht getimed een half uur na de training versturen. “Toen zijn we naar Facebook Messenger overgegaan, die is een stuk verder.” Ook daar waren beperkingen. “Qua functionaliteit, maar vooral dat heel veel sporters, zeker jonge sporters, helemaal geen Facebook meer blijken te hebben.”
Zwemmers van de KNZB en spelers van voetbalclub AZ testten het prototype. “We waren eerst de hele dag bezig om sporters een account te laten maken om vervolgens CATO te gebruiken. Dat was allemaal heel omslachtig. Het gebruik verdween na een tijdje naar de achtergrond.”
Balk is afgestapt van zijn plan om CATO via bestaande platforms te bouwen. Het wordt een app. “Zo kunnen we het helemaal maken zoals ik het voor ogen heb. Met bijvoorbeeld eigen video’s toevoegen die de tips ondersteunen. Misschien dat we over twee of drie jaar de stap naar WhatsApp kunnen maken. Dat het inhoudelijk staat en werkt is voor mij het belangrijkste voor nu.”
Een goede aanvulling
Volgens, Bart Heuvingh, topsportbegeleider jeugd bij voetbalclub AZ, is het grootste voordeel van CATO dat “je gewoon direct reactie krijgt”. Acht AZ-spelers uit de jeugdopleiding testten de app en “het is een goede aanvulling op ons opleidingsprogramma”.
Binnen de jeugdopleiding maakt AZ de spelers al bewust van onder meer het mentale herstel, vertelt Heuvingh. “Via informatiebijeenkomsten en een-op-een-gesprekken zijn we al preventief bezig om de jongens stil te laten staan de leefstijl die past bij een topsporter, hoe herstel je optimaal door middel van slaap en hoe ga je om met emoties. Bijvoorbeeld dat je je emoties moet uiten door mensen in je omgeving te zoeken bij wie je dat kan. Dat je niet in een piekerstand moet komen, want die is negatief voor je herstel.”
“Wij proberen de spelers 24/7 gericht op presteren te laten zijn, daar zit mentaal herstel bij maar ook goede focus, voldoende slaap en de juiste voeding. Dat hangt allemaal met elkaar samen.” Mede door Heuvinghs inbreng heeft CATO niet alleen aandacht voor het mentale herstel maar ook voor slaap een voeding. Heuvingh: “Voor je mentale herstel is slaap ook essentieel alleen dat wordt vaak onder de fysiologische kant gezien.”
Voor sommige jongens werkte de app goed, vertelt Heuvingh. “Die waren al bewuster met hun mentale herstel, voeding en slaap bezig. Anderen wat minder en die hadden ook wat minder met de app. Voor het mentale herstel was er ook een aantal die toch liever tegen een persoon praat. En sommigen piekeren gewoon niet.”
Komend jaar gebruikt Balk om de app verder te ontwikkelen. Daarvoor moet de wetenschapper nog wel de financiering rond krijgen, want het geld is op, bekent hij. “De inhoud is er, op Facebook kun je een testaccount aanmaken. Maar er is een gat naar de praktijk toe. De chatbotbouwer kan een app maken, maar dat kost geld.”
Vijf sportinnovaties ontvingen vorig jaar december de Nationale Sportinnovator Prijs 2018. Sportinnovator stelde aan hen een totaalbedrag van € 216.065 beschikbaar om hun innovatie te ontwikkelen tot een concreet product.
Ook interessant:
Slimme vloer traint realtime het positiespel van volleyballers
XOET-scan laat trainers weten hoe sporters leren
