Bulgarije worstelt met zijn groene transitie, maar EU-gelden bieden hoop voor de toekomst

By Polya Pencheva

Over Decarbonizing Europe

Waar gaat het coronaherstelfonds over?

De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.  

Wie doen er allemaal mee?

Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen. 

Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?

Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:

– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations

Wat gebeurt er nog meer?

Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up 
Renovate 
Recharge and Refuel 
Connect 
Modernise 
Scale-up 
Reskill and upskill

Wat gaat Innovation Origins doen?

De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.

Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.

Bulgarije lijkt een paradijs op aarde met een prachtige natuur. Toch is dat maar één kant van de medaille. Er moet nog veel gebeuren op het gebied van duurzaamheid en vergroening. En juist nu dat zo belangrijk is, lijkt er een tegenbeweging op gang te komen. De inflatie heeft de prijzen in dit land al opgedreven. Tot overmaat van ramp zijn olie en gas ook nog eens extreem duur geworden. Als gevolg daarvan kopen sommige Bulgaren weer houtkachels, omdat energie voor hen nu onbetaalbaar is geworden.

En er zijn nog veel meer problemen die de groene overgang belemmeren. Bulgaarse bedrijven hebben bijvoorbeeld moeite om de voordelen van nieuwe digitale technologieën volledig te benutten. Amper zes procent van de mkb’ers verkoopt online, terwijl het EU-gemiddelde op zeventien procent ligt. Bovendien heeft de crisis van Covid-19 de economie zwaar getroffen, wat heeft geleid tot een daling van het bbp met 4,2 procent en een daling van de werkgelegenheid met 2,3 procent per jaar.

Het herstel- en veerkrachtplan (RRP) dat Bulgarije bij de Europese Commissie heeft ingediend, zal 6,27 miljard euro aan subsidies opleveren. Bijna zestig procent van de middelen is bestemd voor klimaatdoelstellingen en een kwart procent voor de bevordering van de digitale transitie. Tot dusver bestaat het plan uit 56 investeringen en 47 hervormingen. Bulgarije zal ze allemaal binnen een strak tijdschema moeten uitvoeren – de EU-regels bepalen dat dit tegen augustus 2026 moet zijn gebeurd.

Vervoer en mobiliteit in Bulgarije

Hoewel Bulgarije miljoenen euro’s besteedt aan de verbetering van het vervoerssysteem, zijn er nog steeds problemen die moeten worden aangepakt. Volgens het Bulgaarse Open Data Platform is 74,4 procent van de geregistreerde wegvoertuigen in het land meer dan 15 jaar oud. Dit kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan de hoogte van het minimumloon in Bulgarije. Dat bedroeg in januari 2022 332 euro per maand, het laagste in de EU.

De Bulgaarse regering heeft resultaten geboekt met de uitbreiding van de autowegen in het land, maar het veiligheidsniveau op de weg is nog steeds laag in vergelijking met de EU. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de regering zoveel wil investeren in het vervoerssysteem. Sofia blijft de enige stad met een metrolijn, terwijl kleinere steden en de provincies weinig tot geen openbaar vervoer hebben. De geplande 666 miljoen euro voor de verbetering van de mobiliteit moet een impuls geven aan het Bulgaarse rollend materieel en het vervoerssysteem in zijn geheel.

Praag gaat vol voor modern en groen openbaar vervoer

In het stadhuis van Praag gingen er in maart ongetwijfeld een paar pullen bier doorheen na het besluit van het Tsjechische verkeersministerie om een uitbreiding van de metro geen strobreed in de weg te leggen.

Behoefte aan digitaal geletterde burgers

De bevolking in Bulgarije scoort zeer laag op het gebied van digitale geletterdheid. Mensen met tenminste basisvaardigheden maken 29 procent uit van de totale bevolking tussen 16 en 74 jaar, meldt DESI. In de EU ligt het gemiddelde op 56 procent. Een enorme kloof waar Bulgarije nog steeds moeite mee heeft. Helaas is er nog meer. Bulgarije scoort nog steeds een van de laagste niveaus van gebruik van e-overheid en digitale overheidsdiensten.

Het Bulgaarse RRP ondersteunt de digitale omschakeling door 319 miljoen euro uit te trekken voor de verbetering van digitale vaardigheden en 15,7 miljoen euro voor de financiering van de digitalisering van bedrijven. Digitalisering van de overheid is het eerste doel. Daarnaast zal een uitgebreid elektronisch landbouwinformatiesysteem worden opgezet.

Bedreigde biodiversiteit

Verstedelijking en onstabiele landbouw vormen het grootste risico voor de biodiversiteit. Bouwen aan de kustlijn brengt de habitat van vele soorten in gevaar. Zo zijn er meerdere waarschuwingen geweest voor illegale bouwwerken in park Strandzha, die in strijd zijn met de wet voor beschermde gebieden, meldt News.bg. Verder heeft het Ministerie van Milieu en Water vorig jaar bevestigd dat de wet is overtreden bij de bouw van een hotel in het “Polyanite” (Weiden) gebied. Dit gebied ligt binnen de grenzen van twee beschermde Natura 2000-gebieden.

Ondanks de inspanningen van plaatselijke groeperingen om de bouw tegen te houden, is de situatie min of meer hetzelfde gebleven. Bulgarije is van plan 48 miljoen euro uit te trekken om een aantal van deze problemen aan te pakken. Het is de bedoeling de wetlands en de verbindingen tussen rivieren te herstellen, naast de habitats van bepaalde soorten. Het belangrijkste doel van Bulgarije is ook om het percentage beschermde gebieden te verhogen overeenkomstig de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030.

Hernieuwbare energiebronnen

De economie in Bulgarije verbruikt per eenheid van het BBP 3,5 maal meer energiebronnen dan het gemiddelde in de EU. Dat klinkt misschien niet zo verontrustend, maar Bulgarije is “behoorlijk afhankelijk van steenkool en kernenergie”, zegt Todor Todorov, coördinator energietransitie in Za Zemiata (Voor de Aarde). De energiesector is de grootste uitstoter van broeikasgassen in het land. Deze veroorzaakt 70 procent van de totale broeikasgassen op nationaal niveau. De hoogte van het minimumloon draagt er ook toe bij dat veel mensen zich in de winter geen duurzamere manieren van verwarmen kunnen veroorloven.

Todor Todorov

NATIONAAL COÖRDINATOR ENERGIETRANSITIE ZA ZEMIATA (VOOR DE AARDE) EN COÖRDINATOR VOOR BULGARIJE IN BANKWATCH

Als lid van het team “Energie en Klimaat” is hij werkzaam op het gebied van energietransformatie.

Er zal meer dan 2,5 miljard euro worden geïnvesteerd om de economie groener en efficiënter te maken. Onderdeel van het RRP is het verhogen van het gebruik van hernieuwbare energie in de huishoudelijke sector door de aankoop van nieuwe zonnesystemen te financieren. Hiervoor zal 71 miljoen euro uit de begroting worden uitgetrokken. Ongeveer 342 miljoen euro zal worden geïnvesteerd in een regeling ter ondersteuning van de bouw van minimaal 1,4 GW aan hernieuwbare energiebronnen en batterijen. Maar: “Het is niet duidelijk wie deze batterijen zal gaan produceren, tegen welke kosten en met welke middelen,” zegt Todorov. “Nu lijkt dit op een project dat alleen door zeer grote bedrijven kan worden uitgevoerd, waardoor de deelname van kleine en middelgrote ondernemingen aan de energieproducties zal worden beperkt.”

Nijpend gebrek aan goede gezondheidszorg

Wat ook hard nodig is in een goed functionerend land zijn gezonde mensen. Het Bulgaarse gezondheidszorgsysteem doet zijn werk niet goed. De levensverwachting in Bulgarije is de laagste in de EU en ligt maar liefst 7 jaar onder het gemiddelde. Mensen moeten meestal “kiezen tussen inkomen en gezondheid”, aldus Todorov. Hij legt uit dat veel mensen werken en wonen in gebieden met sterk vervuilde lucht. Hoogrisicofactoren zoals roken dragen bij tot de lage levensverwachting. Bulgarije heeft zelfs het hoogste percentage rokers in de EU. Daarnaast ligt het aantal sterfgevallen door vermijdbare en behandelbare oorzaken ver boven het EU-gemiddelde. Dit weerspiegelt de zwakke primaire preventie en gezondheidsbevorderende activiteiten. Daarbij komen nog het gebrek aan medische luchtdiensten, de lage borstkankerscreening en de verouderde ziekenhuisuitrusting.

Decarbonizing Europe – The road to a cleaner continent

Dat Europa groener en schoner moet, is al in veel beleidsstukken beschreven. Papier is immers geduldig. Maar nu heeft de Europese Commissie daarvoor een flink budget uitgetrokken. Er zit maar liefst 723,8 miljard euro in de pot waarmee de lidstaten de gevolgen van de coronacrisis kunnen bestrijden en op weg kunnen gaan naar een digitaal, groen en vooral CO2-vrij Europa.

Bulgarije heeft te kampen met een groot aantal problemen op het gebied van de gezondheidszorg die serieuze aandacht van de regering vereisen. Het RRP houdt rekening met verschillende daarvan. Er wordt ongeveer 368 miljoen euro uitgetrokken voor verbeteringen. Een van de projecten is het opzetten van medische hulpdiensten door de lucht, waardoor het aantal sterfgevallen met 20% zou kunnen worden teruggebracht. Daarnaast wil de regering moderne apparatuur voor behandeling en diagnose ter beschikking stellen. Dit zou de tevredenheid van het medisch personeel met hun werk ten goede komen, wat van cruciaal belang is om het vertrek van artsen en verpleegkundigen uit het land te beperken.

Corruptie

En dan hebben we nog de strijd tegen corruptie. Data toont aan dat het land op dit thema op de 78e plaats in de wereld staat. Grote hoeveelheden geld zijn verdwenen in megaprojecten en de aanleg van snelwegen. Dat zou deze keer anders moeten zijn. Volgens Todorov is er een voorstel gedaan om een toezichtcomité op te richten dat verantwoordelijk wordt voor de controle op de Europese financiering. Een duidelijke reactie van de regering is echter nog niet gekomen. “Dit is geen 100 procent garantie, maar het is iets wat tot nu toe nog niet is gedaan,” legt Todorov uit.