Betere doorstroming en meer veiligheid op de snelweg dankzij truck platooning

By Erzsó Alföldy

Ondanks een betrekkelijke stilte in de afgelopen maanden als gevolg van corona wordt het op de Europese snelwegen alsmaar drukker. Truck platooning, waarbij vrachtwagens elkaar, bijgestaan door digitale communicatiesystemen, op korte afstand volgen, kan de doorstroming van het vrachtverkeer verbeteren. Tegelijkertijd zorgt het voor meer veiligheid en comfort van de bestuurders.
De gedachte achter truck platooning: twee tot drie trucks rijden, al dan niet volledig zelfrijdend of met een bestuurder aan boord om zo nodig het stuur over te kunnen nemen, op korte afstand achter elkaar. Waarbij het voorste voertuig de andere wagens – letterlijk – uit de wind houdt en de gezamenlijke snelheid bepaalt. De wagens nummer twee en drie bepalen vervolgens of ze moeten remmen of accelereren om de onderlinge afstand in stand te houden. Ook wanneer een ander voertuig nadert, wanneer er in of uit moet worden gevoegd of tegen een heuvel op gereden. Dit maakt onnodige en gevaarlijke inhaalmanoeuvres overbodig en mogelijk de doorstroming voor iedereen vlotter.

Nul verkeersdoden

Truck platooning past volgens Elisah van Kempen, onderzoeker duurzame transport en logistiek bij TNO, in een ontwikkeling die al een poosje bezig is. “Trucks worden steeds slimmer. Ze worden steeds vaker uitgerust met automatische systemen die vallen onder de verzamelnaam ADAS (Advanced Driver Assistance Systems), die chauffeurs moeten ondersteunen. Één van die systemen die al door de Europese Commissie verplicht is gesteld is AEBS (Advanced Emergency Braking System): een automatische noodrem. Vanaf 2022 worden ook andere systemen verplicht gesteld in nieuwe voertuigen die dan op de markt komen. Voor de EU is de motivatie achter deze regelgeving het terugbrengen van het aantal ongelukken. Het streven is om in 2050 uit te komen op nul verkeersdoden.

Voortschrijdende inzichten: betere doorstroming

Het idee achter truck platooning is op zich niet nieuw: het dateert uit 2016. Er werden toen bij TNO al de eerste onderzoeken uitgevoerd, met brandstofbesparing en het reduceren van de CO₂-emissie in combinatie met de toepassing van automatische systemen als voornaamste motivatie. Doordat de vrachtwagens vlak achter elkaar rijden, is de luchtweerstand kleiner dan normaal”, vertelt van Kempen. “Simulaties en proeven op testbanen werden uitgevoerd onder ideale condities, waren een stuk optimistischer dan bij de praktijkproeven. In de meest recente praktijkproeven met Adaptive Cruise Control (ACC) blijkt dat vier tot zes procent aan brandstofbesparing behaald kan worden.”
Vijf jaar later is er sprake van voortschrijdende inzichten en ligt het accent bij het onderzoek ondertussen primair op een veiliger doorstroming op de snelwegen, aldus Van Kempen. “ACC is een rijhulpsysteem waarbij het voertuig automatisch afstand houdt op basis van radartechnologie. Ondertussen zijn we ook bezig met voorbereidingen voor tests met de volgende generatie technologie: Cooperative Adaptive Cruise Control (CACC) waarbij trucks elkaar rechtstreeks informeren in plaats van dat ze naar elkaar ‘kijken’ met camera’s en radar. Zo zijn ze in staat om draadloos met elkaar te communiceren en real time hun gedrag op elkaar af te stemmen.”

Veiligheid voorop

Naast een betere doorstroming richt truck platooning zich steeds meer op de veiligheid. Van Kempen: “Alles draait daarbij om de vraag: wat is nog veilig? Hoe verhoudt zo’n platoon zich bijvoorbeeld tot viaducten en bruggen, door Rijkswaterstaat (RWS) ook wel als ‘kunstwerken’ aangeduid? Wat betekent het bijvoorbeeld voor de belasting van zo’n brug als er drie vrachtwagens dicht bijeen overheen rijden? Welke afstand moeten die voertuigen tot elkaar bewaren? Wat betekent dit voor in- en uitvoegen, ook van het overige verkeer?”
Het gaat naast de veiligheid van de voertuigen en van de infrastructuur uiteraard ook om die van de bestuurder. Zo zijn volgens Van Kempen nieuwe voertuigen al met AEBS (Automatic Emergency Braking System) uitgerust om de chauffeur te ondersteunen bij het remmen.
Tenslotte gaat het ook om de veiligheid van medeweggebruikers. Hoe reageren zij op voertuigen die zo vlak achter elkaar rijden? Van Kempen: “Dat is nog best lastig in kaart te brengen. Zeker omdat we vooralsnog veelal afhankelijk zijn van rijsimulaties. Want, om zulke tests real life uit te kunnen voeren, moet je, zoals bij ieder nieuw voertuig, daar eerst een hele procedure met RDW (Rijksdienst voor het Wegverkeer) voor doorlopen. Een risicoanalyse maakt daar deel van uit.”

Comfort

Naast betere doorstroming en veiligheid speelt bij truck platooning ook het comfort van de chauffeur een belangrijke rol. Zo werden voor een groot onderzoek in 2019 en 2020, waar Van Kempen bij betrokken was, gedurende 15 weken de real-world impact van ACC-rijden gemeten. “Daarbij hebben we gekeken naar brandstofverbruik, wat vindt de chauffeur ervan en hoe integreert dat in het logistieke proces? Daaruit bleek dat de chauffeurs de aanwezigheid van die apparatuur aan boord zeer waardeerden. Die chauffeurs zitten vaak al voor dag en dauw achter het stuur. En dan is het heel prettig dat een deel van de rijtaak automatisch door het voertuig wordt uitgevoerd.” Van Kempen moet er nog om lachen wanneer ze terugdenkt aan de reacties: “In die testfase hebben we de chauffeurs gevraagd om gedurende twee weken zonder ACC te rijden. Werd ik opeens gebeld door boze chauffeurs: of ze het systeem alsjeblieft weer aan konden zetten?”

Truck platoon matching: optimalisatie bevoorrading

Truck platooning kan ook een rol vervullen bij de verduurzaming van de scheepvaart en de inrichting van de moderne haven. Van Kempen: “Neem nu de haven van Rotterdam. Goederenaanvoer vraagt om de juiste logistieke keuzes. Oponthoud kost de sector immers veel tijd en geld.”
Met het oog op de optimalisatie van de bevoorrading is door TNO onderzoek gedaan naar truck platoon matching: een soort carpoolingsysteem waarbij vervoerders met behulp van algoritmes aan elkaar worden gekoppeld. Ga je bijvoorbeeld naar Charleroi, Brussel of Düsseldorf? Het systeem geeft aan welke wagens met dezelfde bestemming aan elkaar kunnen worden gehangen. Van Kempen: “Het zou mooi zijn als op termijn trucks ook onderweg kunnen aanhaken.”

Grensoverschrijdend probleem

Dichtslibbende snelwegen en daarbij behorende vertragingen zijn hoe dan ook geen typisch Nederlands maar ook een Europees probleem. Van Kempen: “Vrachtverkeer houdt niet op bij de grens. Dit maakt truck platooning ook een complex onderwerp, temeer iedere lidstaat een eigen nationale regel- en wetgeving heeft. Binnen een ander Europees innovatietraject (AEROFLEX) wordt aandacht besteed aan slimme regelgeving voor nieuwe en duurzamere voertuigconcepten. Er moeten echter nog veel technische aspecten worden onderzocht voordat je daar de regelgeving op kunt toepassen.”
Om truck platooning tot succes te maken is naast goede communicatiesystemen, die alle data aan elkaar koppelen, de bereidheid van de betrokken partijen nodig. Zij moeten er voor zorgen dat al die verschillende merken compatibel zijn. Van Kempen: “Dat binnen het ENSEMBLE project maar liefst zes grote Europese truckfabrikanten, van DAF tot Daimler, vertegenwoordigd zijn, is dan ook heel bijzonder. Het zegt een hoop over hun motivatie om samen te werken aan de truck platooning techniek om het vrachtverkeer veiliger te maken.”