De meeste clicks op Innovation Origins gingen deze week naar de Start-up of the month competitie, waar vijf Europese start-ups om deze felbegeerde titel streden. Logisch, want uit de twaalf maandwinaars wordt volgend jaar de eerste Start-up of the year gekozen. Maar omdat de competitie vandaag al in een ander artikel wordt belicht, gaat het artikel van vandaag over een ander onderwerp dat de afgelopen weken bijzonder goed werd gelezen, namelijk de mysterieuze radioactieve wolk die in oktober 2017 over West- en Midden-Europa trok. Het kan haast niet anders dan dat de wolk afkomstig was uit de Russische Majak-fabriek, zo concluderen Europese wetenschappers in vakblad PNAS. Maar hoe kom je erachter waar zo’n wolk vandaan komt? (Lees verder onder de video)
In Nederland meet het RIVM verspreid over heel het land continu het stralingsniveau en de hoeveelheid radioactiviteit in de lucht. De minst schadelijke vorm voor mensen die de meetpalen bijhouden is alfastraling, de deeltjes zijn relatief groot en komen niet door je huid heen. Je kunt deze alfa-deeltjes wel inademen en dan zijn ze schadelijk voor de slijmvliezen in je longen. Gevaarlijker is bètastraling, deze deeltjes komen wel door je huid heen en brengen schade toe aan het hele lichaam. Het RIVM houdt deze alfa- en bètastraling op veertien locaties in Nederland in de gaten.
Gevaarlijkse straling
De gevaarlijkste vorm van straling: gammastraling, meet het instituut op ruim 165 verschillende plekken in Nederland. Anders dan de eerste twee vormen, bestaat gammastraling niet uit deeltjes maar uit elektromagnetische golven die zich verplaatsen met de snelheid van het licht. Deze golven kunnen vanaf honderden meters afstand je lichaam bereiken en daar flinke schade aanrichten. Om gammastraling tegen te houden heb je een flinke betonnen muur nodig.
Als er teveel radioactiviteit in de lucht zit, geeft het Nationaal Meetnet Radioactiviteit een melding af. Zo’n melding ging niet af in 2017, terwijl de wolk toch 100 keer meer straling meezeulde dan er vrijkwam bij de kernramp in Fukushima. Maar inmiddels was de radioactiviteit zo verdund dat het onder de grenswaarde bleef. In Wenen werd een relatief hoge waarde gemeten, maar in feite voegde deze hoeveelheid amper iets toe aan de straling die van nature al aanwezig is. Hier kregen we er zo’n extra 7 microsievert bij door de mysterieuze wolk, bovenop de 2500 microsievert die we jaarlijks binnenkrijgen.
Het Nationaal Meetnet Radioactiviteit staat ook in verbinding met meetstations in andere Europese landen. Door deze metingen met elkaar te vergelijken kunnen onderzoekers in kaart brengen welke reis zo’n radioactieve wolk aflegt en wat de oorsprong is. Bert Wolterbeek is directeur van het Reactor Instituut Delft, een kenniscentrum van de TU Delft. Wolterbeek legde deze week bij Radio 1 nog eens uitstekend uit hoe onderzoekers te werk gaan. “Door heel Europa staan meetstations en om erachter te komen waar de oorsprong ligt, ga je alle gegevens combineren. In dit geval Rutheen-106, maar je gaat ook kijken of je nog andere stoffen meet. In eerste instantie werd nog gedacht dat het om een lek bij een reactor zou gaan, maar dat werd al vrij snel uitgesloten. Maar wat is het dan wel?”
Fingerprint
Als brandstofstaven in een kernreactor hun levensduur hebben gehad, dan kun je de brandstof oplossen en alle producten die ontstaan zijn uit de spijting uit elkaar halen. “Dit levert een soort fingerprint op. Je meet alles dat vrijkomt tijdens de productie van een materiaal, dus ook de onbedoelde stoffen. Door dit allemaal mee te nemen, kun je iets zeggen over waar een materiaal vandaan komt.” Op deze manier meten meetstations over heel de wereld niet alleen of er niet te veel radioactiviteit in de lucht zit, maar zo kunnen schimmige regimes in de gaten worden gehouden of ze niet stiekem kernwapens bouwen. In dit geval leidde de fingerprint naar de fabriek in het Russische Majak, het grootste nucleaire complex ter wereld.
Hoewel ook andere Nederlandse media het bericht over het Weense onderzoek naar de wolk oppikten, was onze Oostenrijkse correspondente Hildegard Suntinger hen toch net te snel af. Vandaar dat mensen die zochten op ‘radioactieve wolk’ googelden vaak als eerste op Innovation Origins terecht kwamen. Zo werd het verhaal ons ‘best gelezen’ van de afgelopen twee weken.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
