In België verduurzaamt de bouwsector in rap tempo. Meer en meer kiezen aannemers voor circulair beton en duurzaam hout. In Mechelen wordt een groot woningproject gerealiseerd in circulair beton. In de Europese wijk in Brussel is de bouw gestart van het hoogste hybride gebouw (hout-staal-beton) van het Brussels Gewest. Milieuverenigingen juichen deze circulaire projecten toe, al plaatsen ze ook kritische kanttekeningen. Er moet nog wel het een en ander gebeuren. En dan is er ook nog het probleem van een tekort aan granulaat om groen beton mee te maken.
Het circulaire beton met gerecyclede betongranulaten is nu ook beschikbaar onder het officiële kwaliteitsmerk BENOR voor constructieve toepassingen, waardoor het voortaan op grote schaal toepasbaar is. De eerste gebouwen met gerecyclede betongranulaten worden momenteel in Mechelen (B) gebouwd. De woningen in de Komet-wijk bestaan straks voor 30 procent uit groen beton. Zo kan er 1500 ton natuurlijke granulaten uitgespaard worden. Maar er zijn meer milieuvoordelen.
Lees ook: Bouwen met hout: ‘Kapla voor volwassenen’
“We voorkomen zo ook dat er 50 grote vrachtwagens van de steengroeves in Wallonië naar de Mechelse bouwplaats moeten rijden. Dat scheelt 7500 kilometer aan zwaar beladen transport”, zegt Alexandre Huyghe, CEO van vastgoedontwikkelaar Revive. “Dankzij het project wordt ook nog eens de bouw- en sloopafvalberg in ons land beperkt. Dit doen we allemaal zonder in te boeten op kwaliteit of sterkte van het beton.”
Volgens het ontwerp- en studiebureau VK Architects & Engineers was de toepassing van circulair beton een logische keuze. “Als studiebureau met focus op duurzaamheid, was het voor ons logisch om groen beton te gebruiken voor het Komet-project”, zegt Koen Feyaerts, Project Engineer C&S.
“Dit is voor ons vooral een kwestie van je verantwoordelijkheid nemen. Onze business, de bouwsector, is immers verantwoordelijk voor 50 procent van alle grondstoffen die de mens ontgint. Bovendien creëren we ook 30 procent van alle afval, waarbij vooral betonafval de boosdoener is. Het is dus simpelweg onze plicht om daar iets aan te doen, door de hoeveelheid sloopafval te minimaliseren.”
Goedkeuring
In de afgelopen jaren doken er in België her en der al enkele bouwprojecten op waar circulair beton werd toegepast. Er was echter steeds één groot probleem: voor elk project moet het gerecyclede beton telkens opnieuw getest en goedgekeurd worden. Die omslachtige en tijdrovende procedure kan dankzij de algemene certificering nu in de prullenmand. De Mechelse producent Jacobs Beton heeft als één van de eersten in ons land van de certificatieautoriteit Be-Cert de algemene Benor-goedkeuring gekregen voor de productie van circulair of groen beton.
Kurt Jacobs, bestuurder van Jacobs Beton: “De certificatie betekent concreet dat ons circulair beton voortaan niet meer aan één specifiek bouwproject is gebonden. Ons land kan eindelijk op industriële schaal circulaire beton gaan gebruiken. Het groene beton heeft ondertussen ook zijn gelijkwaardigheid tegenover het standaard beton bewezen. Zowel naar stevigheid, gebruiksgemak en materiële duurzaamheid doet het niet onder voor de klassieke alternatieven.”
Pioniers Pascale De Kesel, certificeringsexpert bij BE-CERT: “We zullen deze evolutie natuurlijk op lange termijn blijven opvolgen. We willen hiermee het ecologisch duurzaam bouwen vooruit helpen, zonder op kwaliteitsgarantie in te boeten.” Op dit moment zijn er in totaal bij BE-CERT vijf betoncentrales die een certificaat in de categorie RS (Standaard beton) en drie centrales die een certificaat in de categorie RD (Duurzaam beton) hebben gekregen.
Circulair beton
Jacobs Beton is al 14 jaar bezig met het proces om circulair beton te maken. Dit bevat 20 tot 30 procent hoogwaardige betongranulaten. “We hebben geïnvesteerd in een nieuwe verwerkingsinstallatie waardoor we zowel de nodige productiehoeveelheden, als de kwaliteit van het granulaat kunnen garanderen”, zegt Kurt Jacobs. “Een belangrijke voorwaarde voor het circulair beton was het aantonen van zijn gelijkwaardigheid tegenover het traditioneel beton. Tevens bespaart het ook transportbewegingen. Op jaarbasis gaan we gaan we 20.000 ton hoogwaardige betongranulaten maken. Dat betekent een besparing van 700 vrachtwagens per jaar voor onze reeds overvolle wegen. Die moeten immers niet meer naar de groeves rijden. Ik ben tevreden dat we met dit project de betonsector groener hebben gemaakt. De betonsector was de enige sector waar het circulaire gegeven nog niet in voege was. Al besef ik dat het cement in het beton wel nog voor een uitdaging zorgt. Cement is namelijk verantwoordelijk voor 80 procent van de CO2-afdruk van beton.”
Uitdagingen
Volgens Peter De Vylder, directeur van de Belgische Betonfederatie FEDBETON, zijn er nog veel uitdagingen, onder andere voor de cementindustrie. “Cement is niet de meest schone industrie. Weet wel dat de uitstoot van CO2 in de cementproductie de laatste decennia met 35 procent is verminderd, en het zal nog verder verminderen. Tegen 2050 moet cement namelijk CO2-vrij geproduceerd worden. Daar wordt momenteel volop door alle partijen aan gewerkt. Nog een zeer grote uitdaging is om voldoende gerecycled materiaal te verkrijgen. Momenteel is er te weinig voldoende hoogwaardig gerecycled granulaat beschikbaar.”
Volgens Willy Goossens van de Federatie van Producenten van Recycling Granulaten VZW, wordt er in Vlaanderen nu al 17 miljoen ton granulaten per jaar gerecycled. Dat wordt meestal gebruikt in de funderingen van wegen. “Zo zijn er te weinig hoogwaardige gerecycled betongranulaten beschikbaar voor het groene beton”, zegt Goossens. “We verwachten een toename. Maar we zullen niet boven de 20 miljoen ton per jaar uitkomen.”
Hoe lokaler, hoe beter
De Brusselse stadsbeweging BRAL, een Belgische milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzamer Brussels Hoofdstedelijk Gewest, juicht toe dat het gebruik van gerecycled beton in België wordt aangemoedigd. “Hoe lokaler de betonproductie, hoe beter”, zegt Marie Coûteaux, stedenbouwexperte bij BRAL. “Beton recycleren gebeurt nu nog te weinig en dat moeten we aanmoedigen, ook in Brussel. Maar: het groenste gebouw is het gebouw dat al bestaat. Denk dus verder dan enkel de gebouwen afbreken en de materialen hergebruiken. Probeer eerst en vooral een langer leven aan het bestaande gebouw te geven.”
Lees ook: Slim hout kan het bouwmateriaal van de toekomst worden
VIBE, een vereniging zonder winstoogmerk (VZW) die regeneratief ontwerpen en bouwen in België op de kaart zet, vindt het een goede zaak dat men op een circulaire manier probeert om te gaan met beton. “Alleen zit het grootste probleem van de CO2-uitstoot vervat in de cementindustrie”, zegt Yara Helsen, Inhoudelijk medewerker bij VIBE. “Hergebruik van betongranulaten is al een stap in de goede richting, maar er zijn nog altijd veel processen en materialen nodig om tot het gewenste resultaat te komen. Bovendien is en blijft beton een nat materiaal waardoor het ook in de toekomst niet mogelijk is om dit één op één te hergebruiken. Bij de start van een (ver)bouwproject moet men de oefening blijven maken welke materialen hergebruikt kunnen worden en welke nieuwe materialen toegepast worden.”
Duurzame alternatieven
Ook de Bond Beter Leefmilieu (BBL) vindt het een goede zaak dat er meer duurzame alternatieven voor beton ontwikkeld worden. “Maar een even belangrijke vraag is of we wel zoveel beton nodig hebben. Het gevaar is als beton als een circulair bouwmateriaal gezien wordt, de impuls verdwijnt om fundamenteel na te denken over de vraag of je in de woningbouw wel zoveel beton nodig hebt, en nog fundamenteler: of er wel gebouwd moet worden. Het is daarom steeds goed om een breder perspectief te bewaren, en innovaties als deze in te zetten op plaatsen waar ze echt het verschil kunnen maken. In bovenstaande projecten lijkt dat wel zo te zijn. Even interessant is om te kijken naar alternatieven – zoals bijvoorbeeld hoogbouw in hout – of te kiezen voor ruimtelijke verdichting waardoor transportkosten en bouwmaterialen uitgespaard kunnen worden. Duurzaam bouwen is een integraal verhaal. Of een materiaal duurzaam is, hangt niet enkel af van het materiaal zelf, maar waar en hoe het toegepast wordt. Vaak is het een complexe puzzel.”
Houtbouw
Naast beton bestaan er inderdaad nog andere circulaire bouwmethodes, zoals houtbouw. Houtbouw zit in België in de lift. Ontwerper, projectontwikkelaar en aannemer Wood Shapers is samen met bouwfirma BPC gestart met het Monteco-project, in het hart van de Europese wijk in Brussel. Het kantorenproject wordt een acht verdiepingen hoge houtstructuur. De kern is evenwel nog steeds in beton en het skelet van het gebouw wordt in hout gebouwd. Er werd duurzaam hout gebruikt dat het PEFC-label draagt, afkomstig uit een straal van maximum 500 kilometer rond de werf. “Onze focus gaat verder dan hout alleen”, zegt Jorgen Bornauw, CEO van Wood Shapers.
“We zoeken naar het beste en meest duurzame materiaal op de beste plaats. Een klassiek gebouw wordt voor 90 procent op een bouwplaats gemaakt. We doen meer aan prefabricatie, zodanig dat er enkel nog geassembleerd moet worden op de werf. Je hebt geen droogtijden meer, waardoor het gebouw sneller kan afgewerkt worden. Het gebouw is sneller klaar. Dat heeft voordelen naar kwaliteit en veiligheid en reductie van faalkosten. Na afbraak kan het hout weer hergebruikt worden, ook voor andere toepassingen, zoals meubels.”
Bosbeheer
Bouwen met hout is volgens Bornauw ook goed voor het milieu. “Een boom capteert de eerste levenshelft CO₂. De CO₂ blijft in de boom gevangen. Pas als de boom begint te degraderen, gaat hij CO₂ uitstoten. Als je een boom niet tijdig kapt, is dat ook slecht voor het klimaat. Dan gaat de boom de opgeslagen CO₂ uitstoten. Als de bomen tijdig gekapt worden – vóór de start van het degradatieproces – blijft de CO2 in het hout opgeslagen. Het is belangrijk om aan duurzaam bosbeheer te doen. Onze gebouwen zijn een CO₂-bank waardoor je CO₂-negatief kan bouwen. In alle andere bouwmaterialen, zoals beton, staal, cement… heb je wel veel processen nodig die CO₂ uitstoten. Het circulair beton heeft enkel betrekking tot het hergebruik van de granulaten. Het cement en de beton zorgen voor CO2.”
Coverfoto: Artist impression Komet-wijk in Mechelen. (courtesy Bereal.be)
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
