Stikstofmonoxide is een molecuul met de chemische formule NO dat geldt als hoogst giftig en gevaarlijk voor mens en milieu. Het molecuul is echter niet voor alle levende wezens gevaarlijk. Het Max-Planck Instituut voor Marine Biologie uit Bremen en de Radboud Universiteit uit Nijmegen hebben uitgevonden dat er bepaalde bacteriën zijn die zich er zelfs mee kunnen voeden en het schadelijke NO om kunnen zetten in doodgewoon ongevaarlijk stikstof (N2), dat met ruim 78% het meest voorkomende gas is in onze atmosfeer.
Volgens een woordvoerder van de Radboud Universiteit biedt de ontdekking mogelijkheden om in de toekomst de uitstoot van broeikasgassen te verkleinen. In eerste instantie lijkt het vooral toepasbaar bij de zuivering van afvalwater, maar later misschien ook op andere gebieden.
Van stikstofmonoxide naar stikstof
Specifiek gaat het bij de bacteriën om zogenoemde “anaerobe ammonia oxiderende” micro-organismen, kortweg Anammox. Er was al langer bekend dat met Anammox-bacteriën ammonium en nitriet kunnen worden omgezet in stikstof, zolang er geen zuurstof aanwezig is. “Dat dit ook met ammonium en stikstofmonoxide kan onder andere omstandigheden, is nieuw”, zegt Dr. Cornelia Welte van de Radboud Universiteit.
Een voor de hand liggende toepassing is de zuivering van afvalwater, waar het Anammox-proces nu al op vele plekken in de wereld wordt toegepast, maar misschien zijn er meer mogelijkheden.
Klimaat, fijnstof en ozonlaag
Zeker is dat NO in de klimaatdiscussie een belangrijke rol speel. Stikstofmonoxide komt onder andere vrij bij de verbranding in auto’s en elektriciteitscentrales. Het is een vorm van fijnstof die slecht is voor de luchtwegen, maar dat niet alleen, NO wordt bij bepaalde chemische reacties omgezet in lachgas (N2O), wat net als CO2 een broeikasgas is dat bovendien bijdraagt aan het afbreken van de ozonlaag. Stikstof doet daarentegen geen vlieg kwaad, laat het Max-Planck instituut weten in een persbericht. “Elke stikstofmonoxide-molecuul die niet in lachgas maar in stikstof wordt omgezet, levert een bijdrage aan het bestrijden van de klimaatverandering”, zegt projectleider Boran Kartal. “Onze studie helpt te begrijpen hoe we met Anammox-bacteriën het vrijkomen van lachgas en stikstofmonoxide kunnen sturen.”
Hoe doet die bacterie dat?
Verder onderzoek is volgens hem nu nodig. De onderzoeksteams van Radboud en Max-Planck willen beter leren begrijpen hoe de bacteriën precies stikstofmonoxide gebruiken om te groeien in zowel milieus mét als zonder zuurstof. Tijdens het verdere onderzoek zullen volgens Max-Planck vermoedelijk ook nieuwe enzymen worden ontdekt die bij de stikstofoxide-transformatie betrokken zijn.
Kartal: “Waar het feitelijk op neerkomt is dat we beter willen begrijpen hoe de Anammox micro-organismen van dit gas kunnen leven.”
