Armoede en schulden bestrijden met behulp van Artificial Intelligence

By Emile Hollman

Zelf had ze ook niet gedacht dat ze het zo lang zou volhouden in Nederland. Ze kwam in 1997 om te studeren maar zie, inmiddels is de Duitse Lisa Brüggen zelfs samen met haar echtgenoot Alexander geïnaugureerd als hoogleraar aan de Universiteit Maastricht. Zij als professor financiële dienstverlening, hij als hoogleraar management control.

Niet dat Lisa van ver kwam. Hoewel ze vijf keer verhuisde voor haar tiende verjaardag, noemt ze de Niederrhein, de streek over de grens bij Venlo, als haar plek van herkomst. Brüggen combineert haar werk op de faculteit School of Business and Economics met onderzoek bij het Brightlands Institute for Smart Society (BISS), een instituut van de Universiteit Maastricht waarin alle faculteiten samenwerken aan maatschappelijke uitdagingen. Deze is gevestigd op de Smart Services Campus in Heerlen.

Impact

Het is daar nogal stil op deze maandagmorgen in coronatijd. Hoe je het ook wendt of keert, een vrouw is en blijft nogal een verschijning in de financiële wereld. Natuurlijk is Brüggen een internationaal erkend expert in dienstenmarketing, financiële dienstverlening en pensioencommunicatie. Maar ook een vrouw dus en zeer betrokken om het geringe aantal vrouwelijke collega’s zowel op de universiteit als in het bedrijfsleven ter discussie te stellen. “Nou ja, ik hoef in elk geval nooit in een rij voor het toilet te staan bij een congres over pensioenen”, lacht ze. “En als ik het woord neem, heb ik in elk geval de aandacht.” Maar ze zal, als het even kan, niet verzuimen uit te leggen dat diversiteit aan te bevelen is: een kwestie van zoveel mogelijk kanten bekijken komt de oplossing alleen maar ten goede. 

Niet dat ze zichzelf het predicaat strijdlustig zou geven. “Mijn zus zegt altijd dat mijn ascendant Weegschaal is. Ik heb tijd nodig om goed over de dingen na te denken.” Bijvoorbeeld over hoe het financiële welzijn van mensen, mogelijk door gebruik van kunstmatige intelligentie, verbeterd kan worden, want daar doet ze onderzoek naar bij BISS. Juist die combinatie van wetenschappelijk onderzoek, maatschappelijke impact en samenwerking met overheid en maatschappelijke organisaties, maakt haar gelukkig. “Zo kan ik mijn kennis delen maar ook in de praktijk brengen.”

Pittig

In eerste instantie koos ze voor de wetenschap. “Het lastige van een academische loopbaan is dat je in het begin van je carrière moet kunnen laten zien dat je in heel veel verschillende onderdelen excelleert: goed onderwijs geven, publiceren, geld binnen halen. Maar dat is ook de fase dat je als vrouw kinderen krijgt als je kinderen wilt. Dat is best wel pittig – inmiddels zijn mijn dochters 11 en 13”, zegt Brüggen.

“De tijd dat ik met zwangerschapsverlof was, had ik heel weinig tijd voor mijn onderzoek en daar werd je wel op afgerekend”, gaat ze verder. “Ik overwoog zelfs om te stoppen en het bedrijfsleven in te gaan. Ik vond het erg oneerlijk dat er vooral naar de kwantiteit werd gekeken terwijl naar mijn gevoel kwaliteit iets zegt over wat je bereikt binnen een bepaalde tijd. Zo werd dat een van de drijfveren om me in te zetten voor diversiteit. Ervoor zorgen dat het beleid voor jonge vrouwen eerlijker wordt.”

De goede kant op

Inmiddels ziet ze dat het de goede kant opgaat. De decanen, maar ook scheidend voorzitter van het college van bestuur Martin Paul en rector magnificus Rianne Letchert, denken er niet anders over. “Mijn eigen faculteit loopt nog het meest achter, maar ook daar begint er beweging in te komen. Het duurt allemaal wat langer dan verwacht, maar het zijn langdurige processen.”

Ze geeft een voorbeeld. “We zijn recentelijk een van de nationale AI-hubs geworden, de AI-hub Brightlands, waarin we kennis over artificiële intelligentie samenbrengen om sociale en economische opgaven in Limburg op te lossen. Ik zit in de werkgroep financiële diensten, zo’n dertig mensen groot. En nou mag jij raden hoeveel vrouwen daarbij zijn? Ik ben de enige! Hallo, het is 2021, mensen! Alle organisaties die niet divers zijn laten enorme kansen liggen. Hoe diverser een team is, hoe beter de prestatie.”

AI-hub en ELSA-lab

Lisa Brüggen is nu twee jaar betrokken bij de Brightlands-campus in Heerlen. “Sinds duidelijk is dat de campus een AI-hub wordt, zijn er in korte tijd mooie initiatieven ontstaan. We hebben net een subsidieaanvraag ingediend voor een ELSA-lab.” Daarin worden ethische, juridische en maatschappelijke aspecten van innovatie tegen het licht gehouden en waar mogelijk verbeterd. Het ELSA-lab van AI-hub Brightlands bestrijdt armoede en schulden met behulp van artificial intelligence.

Brüggen: “Vanuit BISS hebben managing director Judith Kamalski en ik heel intensief samen gewerkt met Brightlands’ CEO Astrid Boeijen en met name Pieter Custers uit haar team, die dat ecosysteem hebben gecreëerd. Wij hebben vanuit het interdisciplinaire team bij BISS het inhoudelijke voorstel geschreven en ook Zuyd Hogeschool en de Open Universiteit erbij gehaald. Er is een hele mooie dynamiek, we zijn goed naar elkaar toegegroeid. Ik denk dat we kunnen bewerkstelligen dat veel partijen uit Limburg, België en Duitsland, van start-up tot hele grote partijen, hier een plek vinden waar ze kennis kunnen delen en opdoen. En samen kunnen innoveren en nieuwe dingen ontwikkelen. Het ELSA-lab is daar een voorbeeld van. Nog iets waar we samen met de andere campussen mee bezig zijn: data en digitalisatie. Dat loopt door alle organisaties en sectoren heen.”

Lees hier meer over Brightlands

Hoe kan dat ELSA-lab dan een bijdrage leveren aan het oplossen van problematische schuldenlast en armoedebestrijding? “Met behulp van data science en artificial intelligence worden zoveel mogelijk data verzameld die gekoppeld worden en op een ethische en juridisch verantwoorde manier geanalyseerd. Zodat de problematiek efficiënter aangepakt kan worden.”

Toeslagenaffaire

Brüggen wijst op de Toeslagenaffaire. “We zien dat bureaucratische organisaties vaak ver af staan van de burger. Er wordt vooral vanuit processen en regelgeving gedacht. De menselijke maat ontbreekt. Dat hoor je nu echt overal. Het idee is de beleidsmakers met behulp van virtual reality veel inzichtelijker te maken wat het voor burgers betekent met schulden te leven of in armoede te leven. Dus heel concreet willen we virtual reality of een andere simulatietechniek gebruiken om die ervaring voor beleidsmakers mogelijk te maken. Het is volledig anders dan een film over armoede te bekijken of statistiek over schuldenlast erop na te slaan of een beleidsnota te lezen. Via virtual reality ben je ín de situatie en dat doet iets met je.”

Ik probeer bij te dragen aan het opleiden van mondige en kritische burgers

Lisa Brüggen

Kritisch

Wat is nu – afgezien van kennis – het belangrijkste dat ze haar studenten wil meegeven? “Ik realiseer me steeds meer dat het niet om de kennis gaat want die verandert ook steeds, het gaat misschien eerder om een kritische manier van denken. Wat me aan de Universiteit Maastricht goed bevalt, is het probleemgestuurd onderwijs. Wat je moet leren is: ik zie hier een situatie, wat is het probleem? Hoe kan ik dat inzichtelijk maken en er een oplossing voor vinden door kennis toe te passen? Ik probeer bij te dragen aan het opleiden van mondige en kritische burgers. Ik probeer ze bewustzijn en ethiek mee te geven. Sta even stil, denk even na over de gevolgen, stel je kritisch op.”

Die houding komt ook van pas als het om een van haar specialiteiten gaat: de communicatie over pensioenen. Lisa Brüggen is een expert op het gebied van pensioencommunicatie. “Nederland heeft het beste pensioenstelsel ter wereld. Dus mensen hebben altijd het idee dat het wel goed komt met dat pensioen. Voor een heleboel mensen is het ook best goed geregeld, althans als je voltijds in loondienst werkt. Maar de arbeidsmarkt is wel veranderd. Als ZZP’er moet je zo vroeg mogelijk beginnen. Hoe later je start, hoe meer geld je in moet leggen. Voor die grote groep ZZP’ers moet echt iets gebeuren. Maar dat is een lastige discussie in Den Haag.”

Pensioenvoorziening

Ze viel pas echt voor de financiële wereld toen ze een er een maatschappelijke draai aan kon geven. Zoals dus de pensioenvoorziening. “Ik dacht: dit is echt leuk, want iedereen hoopt oud te worden en heeft misschien nog leuke plannen. Alleen beginnen we ons dat pas vanaf ons 45^ste levensjaar te realiseren. Maar mijn interesse is breed en zo ben ik van pensioenen verder gegroeid naar financiële beslissingen. Wat ik hier binnen BISS en op de campus zo leuk vind is dat we niet alleen met een economische blik naar dingen kijken, maar er zijn hier ook ethici en filosofen die vragen stellen. Over de schuldenproblematiek bijvoorbeeld. Alleen al de simpele vraag waarom we over armoede willen nadenken is relevant. Want het antwoord heeft bijvoorbeeld politieke consequenties. En wat betekenen die dan?”

Gaat ze haar eigen pensioen halen in Nederland?

“Mijn echtgenoot en ik bewandelen hetzelfde carrièrepad. In het begin dachten we dat we nog wel eens terug zouden gaan naar Duitsland. Maar nee, het bevalt ons goed hier. Het is een mooie streek en het academische klimaat bevalt ons zeer. Op Duitse universiteiten is de omgang veel formeler en zijn hoogleraren een soort halfgoden. Daar is de academische middenbouw veel meer afhankelijk van een hoogleraar, terwijl je hier veel meer autonomie hebt en toch veel kunt samenwerken. En dat Bourgondische van Maastricht, goed eten en een lekkere fles wijn, dat bevalt ons ook bijzonder goed.”