Een van de best bewaarde geheimen van Nederland, zo kun je de Brightlands Chemelot Campus in Geleen wel noemen. Het is het oude terrein van De Staats Mijnen, DSM dus, toen Limburg nog groot in steenkool was.
Tegenwoordig is het een hotspot voor groene chemische technologie en materialen, waarvan de oorsprong ligt in het laboratorium van De Staatsmijnen dat in 1940 gebouwd werd. De betonnen omlijsting van de entree van dit oude hoofdgebouw herinnert aan de tijd van nieuwe zakelijkheid van die periode.
Naast steenkool werd stikstof uit gas gewonnen, zegt Maurice Lambriex, Head of Liaison van Brightlands Chemelot Campus. Met die stikstof werden producten gemaakt zoals kunstmest. De ontwikkeling van plastic uit fossiele brandstoffen zoals olie domineerde de productie van DSM daarna lange tijd.
Nieuw soort plastic uitvinden
Maar daaraan moet nu een einde komen. Om aan het klimaatakkoord van Parijs te voldoen en in 2050 geheel CO2-neutraal te produceren moeten we af van fossiele grondstoffen als basis van plastic.
Om dat voor elkaar te krijgen zijn er start-ups op de campus actief die proberen uit biologische materialen olie te winnen die kunnen dienen als grondstof voor plastic. Dat type plastic moet gerecycled kunnen worden, zodat er per saldo geen CO2 vrij komt door de productie ervan. (Als het verbrand moet worden omdat het niet recyclebaar is komt er wel CO2 vrij, dat is het verschil.)
Een voorbeeld is de proeffabriek op de campus waarin de Limburgse start-up Vertoro (als je dat vertaalt uit het Spaans betekent dat zoiets als ‘groen goud’) olie uit hout destilleert.
Miniatuurfabriek
Bij de entree van de ruimte waarin het fabriekje staat – het is een miniatuurversie van echte destillatiefabrieken die tientallen meters hoog zijn – staat een balie met daarachter een stuk of zes computerschermen. Geen ruimte voor een receptioniste, waarop het overigens wel lijkt. “Het is de controlekamer van alle proeffabrieken in het complex waaronder die van Vertoro”, zegt Lambriex. Vanaf de computers achter die balie sturen de engineers van Vertoro hun fabriek aan. De informatie is zo geheim dat er geen foto’s gemaakt mogen worden.
Uit afvalhout maken ze lignine, een lijmachtige stof die dienst als basis voor plantaardige olie. Hier en daar staan zakken zaagsel, het zelfde type dat je ook in een konijnenhok zou kunnen doen. In het fabrieksproces moeten de koolstofmoleculen op de juiste wijze aan elkaar geschakeld worden. “Bij fossiele brandstof is dat van nature al het geval. In wezen is dat ook hout, dat in miljoenen jaren fossiel geworden is.” Dat proces moet de fabriek in een veel kortere tijd na zien te bootsen.
De bedoeling is volgens Lambriex niet dat de lignine-olie alleen gebruikt wordt als brandstof, want dan komt er nog steeds CO2 vrij, maar als biobased grondstof voor plastic dat opnieuw te gebruiken is.
Netwerk van vier innovatieterreinen
“Als we CO2-neutraal willen produceren moeten we daar wel de technologie voor ontwikkelen. Die wordt hier gemaakt. De wereld moet het dan van het oude Europa hebben. In China hebben ze de specifieke kennis om op te schalen ook niet. De Chinezen kloppen hier aan om in de proeffabriek nieuwe processen om grondstoffen te maken uit te testen.”
Wie had dat gedacht van het kleine stadje Geleen in Zuid-Limburg. Toch is het niet zo gek dat de Chinezen en de Amerikanen interesse tonen om hun uiterst geheime innovatieve chemische productieprocessen daar uit te testen. In de eerste plaats staat er natuurlijk die proefinstallatie. Die heeft miljoenen euro’s gekost die zijn opgebracht door onder andere de provincie Limburg en het regionale ontwikkelingsfonds van de Europese Commissie.
Daarbij profiteren de Brightlands Chemelot Campus en de proeffabriek voor innovatie van hernieuwbare grondstoffen van het kennisnetwerk dat bestaat uit onder andere de universiteit van Maastricht, de Technische Universiteit Eindhoven en drie andere campussen in Limburg. Zo heeft Brightlands naast de Chemelot-campus voor chemie een campus voor datatechnologie in Heerlen, een voor gezondheidswetenschappen in Maastrichten een voor plantenteelt in Venlo. Al die kennisinstellingen werken samen aan nieuwe chemische technologie.
Industriële infrastructuur van DSM
De Chemelot campus zit bovendien op een terrein dat grenst aan grote chemische fabrieken van grote concerns zoals SABIC (voorheen onderdeel van DSM) waardoor er goede industriële infrastructuur is waaronder een continue stroom van grondstoffen.
Een ander voordeel voor alle vier de Brightlands-campussen is de ligging in Limburg. Een randstedeling zal daar niet snel opkomen. “Het ligt midden in de Euregio”, zegt Lambriex. Vlakbij Duitsland en België, wat je ook terugziet in de nationaliteit van de mensen die er werken. ,,Er is ook een samenwerking met de technische universiteit van Aken”, zegt Lambriex. “De Rheinisch-Westfälische Technische Hoochschule is in zijn eentje groter dan de drie technische universiteiten van Nederland bij elkaar.”
