De telefoon van René Peters, Directeur Gastechnologie bij TNO en sindskort bestuurslid bij de World Energy Council NL, staat al weken roodgloeiend. De gasprijzen zijn de afgelopen week door het dak gegaan en de oorlog in Oost-Oekraïne maakt levering van Russisch gas aan Europese landen onzeker. “In het verleden is er veel gedreigd door Poetin, maar als het op gas aankwam, heeft hij zich altijd aan de afspraak gehouden. Ook dat lijkt nu geen zekerheid meer.”
De vragen die Peters tijdens de constante stroom van telefoontjes het meest voorbij hoort komen, gaan vooral over de gevolgen van het conflict voor Nederland en de beschikbare alternatieven.
Wereldwijd gasnet
Antwoord op de eerste vraag: de gevolgen voor Europa, mocht Poetin de gaskraan dichtdraaien, zijn enorm. Er komt jaarlijks 160 miljard kuub gas uit Rusland onze kant op – veertig procent van de totale import die nodig is voor de Europese aardgasvoorziening. Die gevolgen zijn vooral op lange termijn groot, maar het betekent niet dat we van de ene op de andere dag zonder gas zitten. “Het wereldwijde gasnet is goed verbonden, naast Rusland lopen ook naar Noord-Afrika, Zuid-Europa en Noorwegen pijpleidingen. Daarnaast hebben we een zelf ook nog een gasreserve van rond de honderd miljard kuub. De levering zal dus niet direct stoppen, maar de prijs gaat waarschijnlijk wel enorm omhoog.” Ter illustratie: Nederland verbruikte in 2020 volgens cijfers van het CBS gemiddeld 2.766 miljoen kuub aardgas per maand.
Europa is zo afhankelijk van gas uit Rusland, omdat we af willen van gaswinning, kolencentrales en kernenergie en inzetten op energie uit duurzame bronnen. Maar, dat proces verloopt niet snel genoeg om afhankelijkheid van niet-EU-landen te voorkomen. Bovendien: Russisch gas is goedkoop en de gasreserves zijn er groter dan alle andere nabijgelegen bronnen.
Alternatieven
Dan de alternatieven. David Smeulders, hoogleraar Energie Technologie, verkondigde donderdag aan de talkshowtafel van Op1 dat de gaskraan in Groningen weer open moet. Peters erkent dat het een makkelijk alternatief is, maar vindt het politiek gezien zo’n gevoelige kwestie, dat hij het op korte termijn niet als een realistische optie ziet.
In dit artikel kwamen al een aantal alternatieven voorbij: huizen isoleren, warmtepompen installeren, maar ook onpopulaire vormen van energievoorziening, waar we eindelijk afscheid van aan het nemen waren, zoals kolen- en kerncentrales. “Voordat de energietransitie in een stroomversnelling raakt, zullen we ons inderdaad op korte termijn eerst tot milieuonvriendelijke alternatieven wenden”, verwacht ook Peters.
Kolen- en kerncentrales
Het importeren van vloeibaar aardgas is op korte termijn de makkelijkste optie volgens Peters. “Europa heeft een importcapaciteit van 250 miljard kuub vloeibaar gas, daar wordt maar 120 miljard van gebruikt. Maar, dat moet natuurlijk wel in de markt beschikbaar zijn.”
“Als ik de Duitse regering was, zou ik de laatste kerncentrales vooral nog laten draaien. Op dit moment is de prioriteit dat we minder afhankelijk worden van gas”, aldus Peters. “Al zijn kerncentrales ook geen ultieme oplossing, omdat er uranium voor nodig is, ook dat komt voor een deel uit Rusland. Of kolencentrales, daar hebben de Duitsers er ook nog een aantal van. Daarbij zijn we compleet onafhankelijk van Rusland.”
Al zijn duurzame energieoplossingen nog geen optie om op grote schaal het dreigende tekort aan gas op te vangen, de drive om van fossiele energie af te willen zal uiteindelijk alleen maar toenemen, verwacht Peters.
“Als ik de Duitse regering was, zou ik de laatste drie kerncentrales vooral nog laten draaien. Op dit moment is de prioriteit dat we minder afhankelijk worden van gas”
René Peters
Waterstof
Zoals Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanze Universiteit al zegt, is waterstof is een veelbelovend alternatief. Maar, ook daarvoor geldt: op korte termijn is het geen oplossing. Op dit moment is 99 procent nog grijze (gewonnen uit aardgas of kolen) of blauwe waterstof (ook gewonnen uit aardgas of kolen, maar de CO2 die vrijkomt wordt afgevangen). Alleen met groene waterstof, gemaakt van duurzame energie, schieten we dus iets op. “Daar hebben we nu nog veel te weinig van. Bovendien is het produceren ervan heel energie-intensief: om 40 miljard kuub gas te vervangen, heb je 120 miljard kuub groene waterstof nodig qua energie inhoud”, verduidelijkt Peters.
Het voelt vreemd om het al over kansen te hebben, terwijl er zich in Oekraïne een gitzwart scenario afspeelt, vindt Peters. Toch ziet hij voor waterstof op de lange termijn in Nederland wel veel mogelijkheden die door de huidige situatie in een stroomversnelling kunnen raken. “We zijn in Nederland goed met moleculen, met gas. Waterstof is ook een molecuul, maar dan duurzaam. De combinatie van het winnen van offshore windenergie en waterstof, past heel goed bij ons land. De infrastructuur van pijpleidingen ligt er al. Als we die ombouwen, geloof ik echt dat we een van de eerste landen kan zijn die van waterstof een rendabel exportproduct maakt.”
Groen gas of biogas is ook een potentiële vervanger, maar daarvan wordt de productie beperkt door de beschikbaarheid van biomassa zoals mest en rioolslib. “De volumes die we uit biomassa kunnen halen, zijn nog heel beperkt. De verwachtingen zijn zo´n 2 miljard kuub in 2030.” Een laatste lange termijn optie is gaswinning op de Noordzee. “We hebben daar nog veel velden waar gas onder de grond zit, die zouden we kunnen ontwikkelen. Maar ook dat is niet binnen een maand geregeld; gasvelden moeten nog ontwikkeld worden, platforms gebouwd, pijpleidingen aangelegd.”
Foto: Nord Stream AG
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
