Begin augustus. Het toppunt van de zomer, al voelt die door de regen van afgelopen dagen verder weg dan ooit. Ik zit in de tuin met een groep goede vrienden uit Zweden die zijn overgevlogen om een paar dagen vakantie te vieren in Nederland. We brachten een bezoekje aan Amsterdam, we voeren in een bootje over de IJssel, en toen kwam barbecueën in de tuin, met een pingpongtafel. En: een opblaaszwembad, een beetje zoals vroeger toen we kinderen waren, maar nu met wijn en bier erbij.
We zitten aan de rand van het zwembad, drankje in de hand, als een van mijn vrienden aan de andere kant van de tuin roept: “Hier, vang!” Twee felgele badeendjes vliegen mijn kant op, die hij eerder die dag in Amsterdam kocht. “Deze vrolijke jongens mogen niet ontbreken,” zegt hij met een brede glimlach.
Terwijl we verder kletsen en nippen aan onze glazen wijn, valt me iets op. Ik val stil voor een paar seconden. De badeendjes die ronddobberen in het zwembad zijn van plastic. Het opblaasbadje: plastic. De bordjes voor de barbecue: plastic. Het pingpongballetje: plastic. Het netje van de badmintonrackets, het ‘diamantje’ in mijn armband en de aansteker op tafel: plastic, plastic en nog eens plastic.
Onaangenaam voelt het. Niemand koopt een plastic badeend met de intentie om de wereld schade toe te brengen. Toch is dat precies wat we, als collectief, aan het doen zijn. Zo’n 60% van al het plastic dat ooit geproduceerd is—bijna 9 miljard ton—ligt op een vuilstort of drijft ergens in de oceaan.
We staan momenteel mijlenver af van een groene, gezonde wereld waarin plastic geen rol speelt. Maar we kunnen er wel over dromen. Hoe zou de wereld eruitzien, zonder de overdaad aan plasticverpakkingen in de supermarkt, die vervolgens in de natuur belanden? Een wereld zonder microplastics in ons lijf? En kan ik in die wereld nog wel pingpongen met mijn vrienden?
Drastische maatregelen
Met het Europese verbod op wegwerpplastic in 2021 lijkt het de goede kant op te gaan met de planeet, maar in ons toekomstscenario hebben we besloten dat het sneller moet. We gaan voor ingrijpendere maatregelen om het milieu te redden. In de supermarkten is nog minder dan twintig procent van de verpakkingen van plastic, en dat percentage slinkt elk jaar, zo hebben we vastgelegd in de wet. Veel van het plastic speelgoed, en producten waarvan we weten dat ze niet langer dan een jaar meegaan, mogen niet meer.
Een hippiesupermarkt
Wat we nu nog als een ‘hippiesupermarkt’ zouden bestempelen is in ons scenario de norm. Groenten, fruit en zaden schep je in papieren zakken, en herbruikbare glazen potten staan klaar voor pasta, rijst en granen. Chipszakken, vroeger een mix van plastic en aluminium, zijn nu gemaakt van biologisch afbreekbare PLA-verpakkingen. Deze zijn gemaakt van Poly Lactic Acid, gewonnen uit plantaardige grondstoffen zoals dextrose en melkzuur. De grondstoffen hiervoor zijn volledig hernieuwbaar en breken na gebruik vanzelf af, zonder schade aan het milieu.
Plasticvrije oceanen
Hoewel de gele badeendjes van mijn Zweedse vriend een ramp zijn voor het milieu, hebben de schattige gele eendjes ook veel kennis bijgebracht. In 1992 viel een container van een Chinees vrachtschip, gevuld met meer dan 28.000 badeendjes, in zee. Sindsdien drijven deze eendjes rond op de oceanen en duiken ze nog steeds op de meest onverwachte plaatsen op, wat waardevolle informatie geeft over de bewegingen van de zeestromen. Dankzij de badeendjes werd voor het eerst zichtbaar hoe plastic zich over het oceaanoppervlak verspreidt.
Ooit liepen zeekoeien, walvissen, dolfijnen, zeeleeuwen, zeeschildpadden en talloze andere zeedieren constant gevaar door plasticafval in de zee. Maar in ons scenario is dat niet langer het geval. En dat is niet alleen goed nieuws voor de dieren, maar ook voor ons. Stel je voor: je duikt in de kristalheldere wateren van Zuid-Italië, zet je snorkel op, en voor je het weet zwemt er een zeeschildpad naast je. Sinds ze niet langer verstrikt raken in plastic soep, is hun populatie vervijfvoudigd. En wanneer je daarna neerstrijkt op je handdoek om van de zon te genieten, hoef je je geen zorgen te maken over rondslingerende plastic zakjes en flesjes. Heerlijk.
Microplastics in ons lichaam verdwijnen
Plastics vonden niet alleen hun weg naar de zee. Ze belandden in ons lichaam via voedsel, drinkwater en de lucht die we inademen. Sporen van microplastics werden bijvoorbeeld aangetroffen in ons bloed, onze longen en zelfs in de placenta. Dat zorgde onder meer voor een afname in spermakwaliteit: in de jaren 70 bevatte één milliliter sperma gemiddeld 90 miljoen zaadcellen, in 2024 daalde dat naar zo’n 50 miljoen. Factoren zoals roken, alcoholgebruik en overgewicht zijn bekende boosdoeners, maar uit toenemend onderzoek bleek ook dat blootstelling aan plastics hierin een rol speelt.
In ons droomscenario kunnen we opgelucht ademhalen. Dankzij strenge maatregelen zijn microplastics grotendeels uit ons milieu en voedsel verdwenen. Dit heeft geleid tot een hogere vruchtbaarheid en bovendien een verlenging van onze levensverwachting.
Bye bye, badeend
Een wereld zonder plastic is veel beter, leuker en mooier. Dat weten we allemaal. Toch blijkt het lastig voor ons om een slechte gewoonte halt toe te roepen. Er moet toch iets veranderen aan die gezellige barbecue in de achtertuin met vrienden —en eerlijk gezegd voelt die gedachte onprettig aan. Toch ga ik het volgend jaar anders doen, ook al zijn we nog niet zo ver met de regelgeving. Vaarwel opblaasbadje en eendjes. Ik heb al een alternatief voorhanden. Volgende keer neem ik ze mee naar zwemplas, een kwartiertje fietsen hier vandaan. De badeendjes zijn weg, maar de gezelligheid blijft.
