Als we bussen toelaten op de vluchtstrook, waarom gebruiken we de storingsreserve dan niet om het elektriciteitsnet uit te breiden?

De toenemende elektrificatie in de samenleving leidt tot hogere piekbelastingen op het elektriciteitsnet. Sommigen waarschuwen voor een te snelle energietransitie. Anderen hebben goede hoop op een volledig elektrische toekomst. In een rapport in opdracht van het Nederlandse Topsector Energie programma worden meer dan 100 potentiële oplossingen aangedragen, allemaal gericht op het maximaliseren van de capaciteit van het bestaande of toekomstige elektriciteitsnetwerk om de energietransitie te versnellen. In een 12-delige serie belicht Innovation Origins de twaalf meest belovende oplossingen. Dit is de laatste aflevering: De storingsreserve op een alternatieve manier gebruiken.

Om de elektriciteitsvoorziening te garanderen, zelfs als er problemen op het net zijn, is ons elektriciteitsnet uitgerust met een storingsreserve. Het is net als de vluchtstrook op een snelweg. In het geval van een uitval van een route door een storing of onderhoud, wordt de elektriciteitsvraag in het daaropvolgende netwerkdeel via alternatieve routes voorzien. Zonder deze storingsreserve (de vluchtstrook) zouden we vaker te maken krijgen met uitval van elektriciteit.

De huidige storingsreserve bestaat uit ongebruikte fysieke infrastructuur, net als de vluchtstrook op de snelweg. Door de storingsreserve op alternatieve manieren in te zetten komt er meer fysieke capaciteit (redundantiecapaciteit) beschikbaar voor regulier elektriciteitstransport. Alternatieve storingsreserves kunnen voornamelijk worden bereikt door vraagsturing of teruglevering. Ja, dat is precies hoe een vluchtstrook vaak wordt geregeld: hij is heel vaak beschikbaar voor bussen en tijdens de spits zelfs voor regulier verkeer. Dat is vraagsturing.

Niet-kritisch verbruik

Vraagsturing kan worden gestimuleerd door het afsluiten van niet-kritisch verbruik. Dit is gebaseerd op het principe van ‘voorwaardelijke capaciteit’: aansluitingen kunnen de maximale capaciteit gebruiken, behalve in storingssituaties. Specifiek niet-kritisch verbruik wordt in dergelijke situaties verminderd of afgesloten op basis van een overeenkomst.

Decentrale, regelbare invoeding van elektriciteit voor storingssituaties zorgt voor aanvoer van elektriciteit. Dat kan in theorie met een statische (redox-)batterij, maar regelbare opwek op basis van (hernieuwbare) brandstof ligt meer voor de hand. Eventuele mogelijkheden voor inzet van mobiele of op zijn minst verplaatsbare batterijen kan worden onderzocht. Contractuele afspraken kunnen ook worden gemaakt met opwekinstallaties dat ze in sommige gevallen tijdelijk of deels afgesloten worden

Effecten

Ten eerste helpt de alternatieve storingsreserve de impact van een verstoring te beperken, vooral in gebieden met veel congestie. In deze gebieden is de fysiek beschikbare storingsreserve beperkt en heeft een verstoring een grotere impact. Ten tweede kan door het gebruik van een alternatieve storingsreserve een kleinere redundantie worden aangehouden en kan een groter deel van de capaciteit worden gebruikt voor regulier elektriciteitstransport. Dit geldt voor zowel bestaande als toekomstige netten. Het principe van ‘voorwaardelijke capaciteit’ bij vraagsturing kan ook breder worden toegepast dan alleen voor storingssituaties. Het kan ook anders geprijsd worden, met bijbehorende nieuwe contractvormen. Hierdoor kunnen zakelijke gebruikers hun back-ups anders herstructureren dan via het netwerk.

De huidige wet- en regelgeving staat netbeheerders toe om zelf of via marktpartijen alternatieve storingsreserves te organiseren. De mate waarin dit gebeurt – inclusief de daarmee samenhangende veranderingen in de leveringszekerheid – is echter onderwerp van discussie voor de overheid, in het bijzonder de ACM (Autoriteit Consument & Markt).

Nieuwe opslagcapaciteit

Voor vraagsturing moet vooral wet- en regelgeving worden aangepast, zodat netbeheerders capaciteit op netdelen of aansluitingen kunnen beperken, nieuwe contractvormen kunnen aanbieden of zelf assets kunnen realiseren. Het gebruik van storingsreserves (tot een bepaald niveau) in het hoogspanningsnet is mogelijk voor de invoeding van duurzame opwek, mits de invoeding beperkt kan worden in geval van een verstoring.

De implementatie van alternatieve storingsreserves kan worden gerealiseerd door het realiseren van opwek- of opslagcapaciteit door de netbeheerders. Als alternatief kunnen storingsreserves worden ingekocht bij marktpartijen, vergelijkbaar met hoe TenneT dat doet voor reservevermogen. Het kan ook contractueel worden vastgelegd via nieuwe contractvormen. De netbeheerder kan ook een derde partij inschakelen om de opwekking of opslag te realiseren voor gebruik in de functie van de netbeheerders. In ieder geval moet gewaarborgd worden dat netbeheerders de markt niet verstoren met deze activiteiten en moeten marktpartijen gecompenseerd worden voor hun bijdrage.