Allereerst: Hoe werkt zo’n getijdenturbine? Door de getijden ontstaat er een waterstroming die de wieken van de getijdenturbine aandrijft. Die draaiende wieken drijven vervolgens een generator aan die elektriciteit produceert. Deze vorm van duurzame energie valt onder de noemer marine energy. Ook uit de kracht van de golven, het zoutgehalte en de temperatuur verschillen in de zee, is energie te winnen.
“Vergeleken met zonne- en windenergie heeft getijdenenergie niet zo’n snelle ontwikkeling doorgemaakt”, zegt Anton Schaap, Technology and Innovation Advisor bij Dutch Marine Energy Centre (DMEC), een stichting met als doelstelling om energie uit de beweging van de zee te promoten.
Als werktuigbouwkundige werkt hij al zo’n dertig jaar aan duurzame energie, de laatste tien jaar aan marine energy. “Tijdens de eerste oliecrisis zijn we gaan nadenken over hoe we energie kunnen opwekken zonder fossiele brandstoffen te gebruiken. Toen nog vanuit het idee dat die op zouden raken. Er ging aandacht naar wind, zon en energie uit de getijden en golven. Zonne- en windenergie zijn daarvan erg groot geworden.”
Vervelend spul
Getijdenenergie is technisch moeilijker, legt Schaap uit. “Zeewater is vervelend spul en je kunt niet zo makkelijk bij een turbine. Bij de eerste generatie windmolens liep je gewoon een trappetje op, inspecteerde je en liep je naar beneden.” Ook zijn zonne- en windenergie heel goedkoop geworden. “Projecten met golf- en getijdenenergie zijn alleen nog maar proefprojecten. Die zijn nog erg duur, je realiseert pas bij schaalvergroting een kostenreductie zoals bij zonne- en windenergie.”
Volgens Schaap kunnen ook in Nederlandse wateren getijdenturbines energie leveren. “Het potentieel is alleen niet zo groot, vergeleken met zonne- en windenergie.” De getijden zorgen voor de trage golfbewegingen, legt de werktuigbouwkundige uit. “De Noordzee heeft plekken waar nauwelijks getijdenbeweging is en plekken waar er wel 15 meter verschil is.”
“Vergelijk het met een waterbed. Je zet het water in beweging maar die beweging is niet overal even groot. Nederland zit net in een stuk waar de bewegingen niet erg groot zijn. Als je bijvoorbeeld naar Bretagne gaat dan zie je haventjes die helemaal leeglopen. Wij hebben hier 1 à 2 meter verschil. En wat golfenergie betreft, ligt Engeland in de weg. Grote oceaangolven komen hier niet.”
Potentieel
Sander des Tombe, Dutch Marine Energy Ambassador bij DMEC, stelt dat op termijn het technische potentieel ongeveer 10 procent van de huidige elektriciteitsvraag in Nederland is. Dat is mede gebaseerd op onderzoek van TNO uit 2021. “Wat het economische potentieel is, hangt af van de (internationale) ontwikkelingen in de komende jaren. Sommige regio’s kunnen 100 procent met marine energy worden voorzien, zoals Zeeland, de Waddeneilanden en de Caraïben.”
Het echt grote potentieel in getijden- en golfenergie zit in Frankrijk, Spanje, de Britse eilanden en Noorwegen, aldus Schaap. Voor de kust van Schotland gebeurt dit naast het bedrijf van ‘de krachtigste getijdenturbine, Orbital, door de bedrijven SimecAtlantis, en Nova.
Dat de stroming aan de Schotse kustlijn veel groter is, zie je wel aan hoe die kustlijn eruit ziet, zegt Schaap. “Daar blijft echt geen zand liggen, je hebt alleen maar rotsen. En als je daar op de bodem kijkt, zie je nog geen waterplantje groeien.” Dat de stroming daar veel groter is, komt door de vorm van de landen en de vorm van de Noordzee, gaat Schaap verder. “Als de stroming hier ook zo sterk zou zijn, was onze kustlijn allang weggespoeld.”
Wereldwijd en regionaal
Toch zet DMEC zich in om ook vanuit de Nederlandse overheid meer steun te krijgen voor meer marine energy projecten. “Nederland heeft de grootste offshore industrie ter wereld, met twee baggerbedrijven. Die kunnen op grote schaal grote offshore windparken neerzetten. De technieken die wij in Nederland ontwikkelen, kunnen die bedrijven wereldwijd gebruiken.”
Voor Nederland ziet Schaap vooral regionale mogelijkheden. “Net zoals de offshore windturbines plaats je getijdenturbines het liefst direct op zee.” Er zijn projecten geweest in de Oosterschelde en bij de Afsluitdijk, uitgevoerd door het bedrijf Tocardo.
Het project in de Oosterschelde levert een vermogen van 1.25 megawatt, duidt de werktuigbouwkundige. “Om echt iets te kunnen betekenen in de CO2-reductie, moet het gaan om gigawatt en geen megawatt.” Bij de Oosterschelde gaat het om getijdenturbines die voor een van de gaten in de stormvloedkering zijn geplaatst. “Ik heb boven zo’n gat gestaan. Daar is de stroming enorm. Naast dit ene gat zijn er nog 61. Daar kunnen we gebruik van maken.”
Schaap is zelf betrokken bij een project in de haven van Vlissingen waarbij de komende maanden een turbine wordt geïnstalleerd. Het bedrijf Water2Energy ontwikkelde en testte de getijdenturbine.
Onderwater-vliegtuigje
Uit lagere stroomsnelheden is ook stroom energie op te wekken. Zoals met de onderwater-vlieger van het bedrijf SeaQurrent, uit Groningen. Wat vergelijkbaar is met het onderwater-vliegtuigje van het bedrijf Minesto, dat vestigingen heeft in Zweden en Groot-Brittannië.
Waarom we deze vorm van duurzame energie regionaal moeten inzetten? “De komende dertig jaar moeten we van die CO2-uitstoot af. Daarbij hebben we gewoon alle bronnen nodig die beschikbaar zijn. We kunnen het ons niet veroorloven om getijden- en golfenergie naast ons neer te leggen. Die energie is er altijd, ook als er geen zon of wind is. En het is 100 procent voorspelbaar. Je kunt nu al uitrekenen wat het een bepaalde dag over tien jaar oplevert. Dat kun je in Zeeland gebruiken om te zorgen dat er voldoende energie is als de zon niet schijnt en de wind niet waait.”