Burgemeester John Jorritsma greep zijn nieuwjaarsreceptie aan voor een ferm statement: alleen met een grootschalige herindeling kan Eindhoven de vuist maken die nodig is om het voorzieningenniveau en de ontwikkeling van betere verbindingen op orde te krijgen. Zaken die hard nodig zijn om aantrekkelijk te blijven voor internationale talenten. Niet iedereen bleek even gecharmeerd van de aanbevelingen van de burgemeester. In een korte serie peilden wij de reacties in het innovatieve ecosysteem binnen Brainport Eindhoven. Vandaag: Albert Kivits, directeur bibliotheek Eindhoven.
Bibliotheekdirecteur Albert Kivits vraagt zich hardop af of herindeling en schaalvergroting wel de juiste instrumenten zijn om de slagkracht van de regio te vergroten. “Blijkbaar moeten wij ondanks onze goede samenwerkingsskills voor het vergroten van slagkracht op bovenlokaal niveau de hulp inroepen van de provincie en de Rijksoverheid.”
Herindeling trekt ons in de verkeerde discussie tussen de verkeerde partijen, zegt Kivits. “Het houdt ons weg van het gesprek over het vergroten van het adaptief vermogen en houdt ons weg van het werkelijke vraagstuk.”
Kivits mist in de opiniestukken over de herindelingskwestie de inhoudelijke analyse. “Bij welke onderwerpen loopt de triple helix-samenwerking op tegen barrières en wat zijn dan die barrières? Voor welke problemen is gemeentelijke herindeling de oplossing?
Schaalvergroting zou helpen bij snellere besluitvorming over het realiseren van bijvoorbeeld bedrijventerreinen, woningen en infrastructuur. Is dat zo? Ik heb daar zeer sterke twijfels over. En als ik Yuri van Geest (Singularity University Nederland) moet geloven, heeft het niets met omvang te maken maar heeft technologie de belofte in zich organisaties tien keer beter, sneller en goedkoper te maken (Exponentiële Organisaties).”
Wij doppen onze eigen boontjes
Op economisch gebied voegen gemeenten, regio en provincie al zo’n 20 jaren de daad bij het woord, zegt Kivits. “We investeerden fors in de ontwikkeling van bijvoorbeeld campussen als TU/e Campus, High Tech Campus en Brainport Industries Campus; in startups en ondernemerschap; in het aantrekken van relevante kennisinstituten als TNO Automotive, EATC, DIFFER en Holst Centre; en in relevante voorzieningen en het aantrekken van talent: Internationale School Eindhoven (4-18 jaar), Holland Expat Center South, The Hub en Brainport TalentBox. Kortom: wij doppen onze eigen boontjes.”
Kivits wijst op de resultaten: “Deze gezamenlijk inzet sinds begin jaren ’90 leverde mooie bedrijven, mooie producten en veel werkgelegenheid op. En het leverde internationale prijzen en erkenning op: World’s Smartest Region, de 8e plek in de Global Cities Talent Competitiveness Index, de FDI Strategy Awards, en de 7e plaats in Quality-of-Life index. Voor Nederland zijn we de motor van de export (25% van 25 mld) en dé private investeerder in Research and Development (35% van 1,8 mld).”
Het succes heeft echter een keerzijde: “De financiële revenuen vloeien grotendeels terug naar de Rijksoverheid. De 4 grote steden krijgen meer middelen uit het Gemeentefonds dan andere gemeenten, vanwege de veelheid en de omvang van hun problemen. Als kleine stad Eindhoven hebben we aardig goed voor elkaar en doen we veel zelf, maar we lopen tegen grenzen aan. Onze internationale gasten ervaren problemen met onze gezondheidszorg en vinden het niveau van onze (culturele) voorzieningen onvoldoende. Als stad hebben we moeite met de financiering van grootstedelijke voorzieningen als de ijsbaan, het zwembad, het muziekgebouw en ook de bibliotheek. Onze internationale en lokale verbindingen: wegen, een HSL trein, treinstations, tram of een metro.”
Inderdaad, we doppen onze eigen boontjes, maar er is nog veel te verbeteren. “Kijk ook eens naar de groeiende tweedeling tussen haves and have nots: informatie, werk, contacten, geld. We hebben een gemiddeld percentage laaggeletterden (13%: 25.000 mensen tussen de 15-65), maar meer dan je in een slimme stad zou verwachten. En we hebben zo’n 43.000 digibeten.”
Kivits vindt het tijd voor een andere benadering. “Hockeycoach Marc Lammers is van mening dat je als team niet de zwakke kanten van spelers moet trainen, zodat je als team op een gemiddeld team uitkomt. Hij stelt dat je juist je talenten en kwaliteiten extra moet trainen. Vanuit dat gedachtengoed geredeneerd moet Nederland meer investeren in zijn talenten en de economische erkenning van Brainport als Mainport, vertalen in meer euro’s.”
Maar het gaat niet alleen om Haags geld. “Ook het gemeentelijk belastinggebied moet worden vergroot. Hierdoor ontstaat er een directer verband tussen de prestaties van een stad of een regio en de financiële inkomsten. In Nederland zijn gemeenten namelijk voor 60% van hun inkomsten afhankelijk van de rijksoverheid (Gemeentefonds en specifieke uitkeringen). Ter vergelijking: Belgische gemeenten krijgen 20% van hun inkomsten van de Rijksoverheid.”
Tenslotte heeft de bibliotheekdirecteur ook een oproep aan onszelf. “Net als we op economisch terrein hebben gedaan, moeten we aan andere partijen het goede voorbeeld geven door in plaats van minder juist meer (“meer, meer, meer”) provinciale, regionale en gemeentelijke middelen te besteden aan cultuur, onderwijs en talent-ontwikkeling.”
Kivits levert ter onderbouwing van zijn verhaal een aantal feiten over herindeling:
Net als bij bedrijven is er geen correlatie tussen grootte en presteren. Onderzoek in zowel het bedrijfsleven als bij de overheid wijst uit dat 65-85% van de overnames niet leiden tot waardecreatie (Schenk)
- Herindeling leidt niet tot minder nota’s en minder samenwerkingsverbanden
- Herindeling heeft wel positieve effecten voor de kwaliteit van de ambtelijke organisatie (hogere salarissen, hogere opleiding)
- Fusies leveren geen geld op en na fusies zijn gemeenten duurder (Allers, COELO)
- Betrokkenheid van burger bij het bestuur neemt af (Korsten)
Eindhoven
Uitkering Rijksoverheid 403.000.000 (= €1791 per inwoner)
Gemeentelijke belastingen 67.000.000
Overige inkomsten 45.000.000
Totaal 515.000.000 miljoen
225.000 inwoners 2289 per inwonerAmsterdam
Uitkering Rijksoverheid 1.962.000.000 (= €2341 per inwoner)
Gemeentelijke belastingen 585.000.000
Overige inkomsten 546.000.000
Totaal 3.093.000.000
838.000 inwoners 3691 per inwoner