Afval ophalen met zware vrachtauto’s kan toch niet meer in het oude Amsterdam

By Erzsó Alföldy

De Amsterdamse grachten bezwijken onder de zware, vervuilende vrachtwagens. Rederij Zoev City verzorgt, bijgestaan door TNO, goederentransport en afvalophaal over water. Nu al elektrisch, straks in combinatie met waterstof.

Bart Verweijen, oprichter en mede-eigenaar van Zoev City (staat voor Zorgeloos Elektrisch Vervoer in de Stad) is geboren en getogen op het water. Hij groeide op in Amsterdam-Noord, waar hij zijn hele jeugd op een woonboot woonde. “Ik heb heel wat uren door gebracht op het water: zeilen, bootje varen door de grachten, noem maar op. Mijn liefde voor water is altijd gebleven. Tegenwoordig woon ik ook weer op een boot; in Zaandam.” 

Vier jaar geleden richtte Verweijen zijn Zoev City op. In samenwerking met PK Waterbouw zet zijn bedrijf al het varend materieel in voor het vervoeren van afval, horecabenodigdheden en  bouwmateriaal.

Duurzaam ondernemen 

Naast de liefde voor water is ook duurzaamheid bij Verweijen met de paplepel ingegoten. “Hoewel we over geld niet te klagen hadden, heb ik van mijn ouders de levenshouding meegekregen: genoeg is genoeg.” Verweijens liefde voor water en passie voor duurzaamheid komen mooi samen in Zoev City. Zijn missie: “Ik wil in bestaande systemen – in dit geval de stadslogistiek – grondige veranderingen doorvoeren.” Voordat hij zijn eigen duurzame binnenvaartrederij oprichtte werkte Verweijen -opgeleid tot bedrijfskundige- voor diverse duurzame startups. Waaronder Dopper, het bedrijf van zijn broer. “Daar heb ik ook het nodige opgestoken over wat het betekent om een duurzame onderneming te runnen.”

Noodzaak

Het zijn momenteel nog zware vrachtwagens die het leeuwendeel van de goederendistributie en afvalinzameling in de historische binnenstad van Amsterdam voor hun rekening nemen. Verweijen: “Dat is echt een crime. Naast de milieueffecten zoals CO₂-uitstoot en luchtvervuiling, zorgt dit voor een enorme drukte op de grachten. Het brengt ook de veiligheid van mensen in gevaar. Om maar niet te spreken van de oude, historische kades en bruggen die onder het gewicht van die vrachtwagens dreigen te bezwijken. Je ziet gewoon dat dit zo niet langer kan.”

Het besef dat het anders moet, begint volgens Verweijen inmiddels ook binnen de logistiek door te dringen. Vervoer met schepen over de grachten, net als in vroegere tijden, maar dan op een innovatieve en duurzame manier, biedt het antwoord op deze problemen.

Geld

Helaas blijft geld vooralsnog een obstakel. Verweijen: “Techniek is niet het probleem. Die is er al. Maar vervolgens zeggen mensen: ja, leuk idee, maar het is te duur. Dat is toch krankzinnig? We vinden het niet erg geld uit te geven aan de nieuwste iPhones, maar wel als het gaat om duurzaamheid. Het is toch maar waar je dat geld aan wilt uitgeven!”

Nu kost het ombouwen van schepen naar duurzame alternatieven zoals elektrificatie ook wel veel geld. Laat staan om ze helemaal te vervangen, wat volgens Verweijen eigenlijk de beste optie is. “Ter vergelijking: een nieuw schip dat op diesel vaart kost ca 150.000 euro. Terwijl aan het bouwen van een nieuw schip met een elektrische motor die op elektriciteit vaart een prijskaart hangt van zes ton. Het viervoudige dus!”
Investeerders zijn dan ook essentieel voor de verduurzaming van de scheepvaart. Het vinden van investeerders blijft echter een probleem. Te meer daar de marges binnen de transportwereld -ook in de binnenvaart- relatief klein zijn. 

Verweijen: “Voor een horecaondernemer kost het bijvoorbeeld al snel 25 procent meer om zijn vuilniszakken op duurzame wijze over het water op te laten halen. Hetzelfde geldt voor een aannemer die zijn bouwmaterialen met een elektrische boot wil laten aanvoeren.”

Custom made

Bij de verduurzaming van de binnenvaart speelt naast geld volgens Verweijen echter nog een andere kwestie een belangrijke rol. “Schepen zijn custom made. Dat maakt het veel ingewikkelder om over te schakelen op duurzame innovaties dan bijvoorbeeld in de auto-industrie. Waarbij een autofabrikant als in één keer een veelvoud aan auto’s van een elektrische motor kan voorzien. Of een hele partij batterijen kan bestellen. Dit maakt investeringen en opschaling binnen de scheepvaart heel lastig.”

Elektriciteit en waterstof

Niet gehinderd door al deze belemmeringen heeft Verweijen inmiddels drie sleep-duwboten laten (om)bouwen. “Die hebben ondertussen een elektrische motor. Of beter gezegd: een hybride systeem, waarbij we in de stad zo’n halve dag volledig elektrisch kunnen varen. Maar, omdat het vermogen van de batterij aan boord nog niet voldoende is, moeten we buiten de stad omschakelen naar diesel.”

Daarnaast zijn er twee gloednieuwe boten in de maak. “Die worden speciaal zo gebouwd dat je van elektrisch kunt omschakelen naar waterstof in plaats van diesel. 

Dat is een megadure innovatie die Verweijen heeft kunnen bekostigen dankzij subsidie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). De onderzoeksorganisatie TNO assisteerde daarbij zijn onderneming.

“TNO was verantwoordelijk voor de projectcoördinatie, maakte risicoanalyses voor ons, bracht alle aanwezige kennis bij elkaar en legde het contact met ondernemers die al ervaring hadden met zo’n innovatie. Niet alleen met de engineering, zoals het aanleggen van dubbele wanden en de inrichting van compartimenten. Maar ook met vragen als: welke veiligheidsmaatregelen moet je toepassen bij waterstof? Wat moet je doen om je subsidieaanvraag goedgekeurd te krijgen? Of om bepaalde vergunningen te verkrijgen?”

Goed voorbeeld doet volgen

“Waterstof wordt al wel op land toegepast maar nog weinig professioneel op het water”, vertelt Verweijen. “Er zijn nog geen sleep-duwboten met waterstof gecertificeerd. Dat maakt Zoev City vooralsnog tamelijk uniek.”

Hoe hij de toekomst voor zich ziet, over pak ‘m beet vijf jaar?  “Het is de bedoeling dat tegen die tijd minimaal de helft van onze vloot volledig op hernieuwbare brandstoffen vaart. Investeringen in de duurzame binnenvaart zijn echter niet alleen nodig om onze eigen business case rond te krijgen maar ook voor de opschaling. De bedoeling van de subsidie die we voor dit project hebben ontvangen is dat het opschaalbaar is. Ik hoop dat andere ondernemers zo spoedig mogelijk ons voorbeeld gaan volgen, zodat duurzaam vervoer op den duur algemeen geaccepteerd en zelfs de norm wordt.”