Zonne-energie kan armsten in Hongarije uitweg uit de armoede bieden

In sommige plattelandsgebieden van Hongarije zijn verwarming en warme kinderdagverblijven niet standaard. In het kader van het programma ´Felzárkózó Települések´ (Inhaalsteden en -dorpen) worden op driehonderd achterstandslocaties in het hele land sociale zonne-energiecentrales gebouwd. Gezinnen met jonge kinderen zullen van de energie profiteren om de koude en strenge winters door te komen.

Armoede in Hongarije betekent dat mensen van maand tot maand leven. Hun leven is overgeleverd aan de subsidies. Als die opraken, heerst er wanhoop. Als het hout opraakt, nemen de dorpsbewoners de toevlucht to alles wat maar branden wil. De winter is de moeilijkste tijd, wanneer het buiten vriest is en de kamers van kleine kinderen het zonder verwarming moeten stellen. Het Social Power Plant programma, gecoördineerd door de Hongaarse liefdadigheidsdienst van de Orde van Malta (HCSOM) en E.ON, is al uitgevoerd in één Hongaars dorp, Tiszabő. Het programma voorziet in verwarmingselementen voor gezinnen in nood.

De verwarmingsketels zijn aangesloten op beveiligde stroompunten en pre-payment meters die door E.ON zijn geïnstalleerd in de huishoudens die onder het programma vallen. De HCSOM gebruikt alle door de zonnecentrale opgewekte energie om de meters op te laden van de gezinnen die zijn uitgekozen om aan het programma deel te nemen.

Veilig en gezond alternatief

In de armste gemeenschappen wordt namelijk bijna alles opgestookt om het maar warm te krijgen. Zelfs afval, vodden en plastic. Rook kan in de kamer neerslaan en ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken voor zowel kinderen als volwassenen. “Het risico op het ontwikkelen van astma, andere aandoeningen aan de luchtwegen of kanker is heel groot”, staat op de website van Social Heat and Power.

“Onlangs nog hebben we een bed, kledingkast en keukenmeubels afgeleverd bij een gezin. Een dag later was vrijwel alles weg. Ik vroeg hen hoe al die meubels verdwenen waren. Ze keken me gewoon aan en zeiden: we hebben ze opgestookt. Alles was opgestookt. Er waren nog maar 2 bedden in het huis,” zegt Krisztina Tasi, programmamanager van de HCSOM in Tiszabő.

Hoe werkt het?

De sociale zonne-energiecentrale is gebouwd op een terrein van 0,6 hectare aan de rand van Tiszabő, niet ver van de woonhuizen. De centrale produceert met 1157 zonnepanelen ongeveer 400 MWh elektriciteit per jaar. De armste gezinnen worden op deze energievoorziening aangesloten.

“Op de 20ste van elke maand laden we de pre-paymentmeters van de gezinnen op, wat in feite betekent dat ze hun elektriciteitsrekeningen vooraf betalen. Dit is de tweede winter waarbij de gezinnen met behulp van de zonne-energiecentrale hun huizen konden verwarmen. De gezinnen weten inmiddels hoe ze de stroom met deze opwaardering van 52 euro het beste kunnen gebruiken en hoe ze de verwarming moeten afstellen om met dat geld uit te komen,” zegt Krisztina Tasi.

Het is belangrijk dat de aansluiting niet wordt overbelast door koelkast, tv en verwarming tegelijk aan te zetten. Als de verwarming aanslaat, verbruikt hij veel stroom. Het is dus de moeite waard te wachten met het aanzetten van de tv tot de kamer warm is.

“Vóór de zonne-energiecentrale,” zo vertelt Krisztina Tasi, “was er in het dorp sprake van veel elektriciteitsdiefstal. We hebben daarom bij dertig huizen de stroomkabels ondergronds aangelegd, om dat probleem te voorkomen. Dat heeft goed gewerkt.

Er is nog een ander aspect. De geleverde stroom helpt de gezinnen uit de schuldenspiraal te halen. Deze schuldenspiraal begint wanneer de gezinnen zich niet bewust zijn van hun energieverbruik en energie gaan verspillen.

Het gebrek aan of de slechte kwaliteit van isolatie en ramen, en de weinig efficiënte verwarmingsmethoden zorgen ervoor dat zelfs een minimum aan comfort alleen kan worden bereikt met verhoudingsgewijs veel hogere energie-uitgaven. “De pre-paymentmeter maakt het verbruik van de gezinnen voorspelbaarder en ze kunnen minder schulden opbouwen”, zegt Krisztina.

• 

• 

• 

Alleen ‘s nachts

Er zijn ongeveer 150 gezinnen in Tiszabő met kinderen van nul tot drie jaar. Op dit moment kan de zonne-centrale slechts 70 tot 80 gezinnen van stroom voorzien. Deze worden elk jaar geselecteerd op basis van de omvang van hun behoefte.

“We overleggen met veel mensen die het dorp en de gezinnen goed kennen”, legt Krisztina uit. “Bijvoorbeeld met de dokter, het hoofd van het kindertehuis en de maatschappelijk werkers die in het hele dorp werken. Iedereen kan stemmen op de gezinnen die volgens hen de extra hulp het hardst kunnen gebruiken.”

De criteria kunnen van jaar tot jaar veranderen. Krisztina en ik bezochten enkele gezinnen die dankzij het programma elektrische radiatoren hebben gekregen. Zij hebben de warme radiatoren ervaren als een enorme verbetering tijdens de wintermaanden. Kati bijvoorbeeld, kreeg de verwarming vier maanden geleden toen haar zoontje met botkanker er ernstig aan toe was. Helaas verloor ze hem op kerstavond. Kati zegt: “Het helpt enorm, want ik heb nog vier andere kleine kinderen om voor te zorgen.”

Angelika, een paar huizen verder, was haar baby aan het voeden toen we aankwamen. De deuropening was zorgvuldig afgedekt met een deken om te voorkomen dat de warmte uit de kamer zou ontsnappen. Angelika knikte ook toen ik vroeg naar het nut van de radiator.

“We slapen allemaal in deze kamer, ik, mijn partner en de drie kinderen,” zei ze. Tenslotte klopten we aan bij de familie van Erika. Dit was het dichtstbevolkte en drukst bezochte huis. Het was lunchtijd en we werden begroet door de nieuwsgierige ogen van zes, zeven kleine kinderen. In de kamer die door een radiator werd verwarmd, lag een baby in een kinderwagen te slapen. “We zetten hem meestal alleen ‘s nachts aan, dan hebben we hem het hardst nodig”, zegt de grootmoeder, Erika.

Uitweg uit de armoede

Het project Sociale Energiecentrale speelt een zeer belangrijke rol bij het bieden van een uitweg uit de uitzichtloosheid en energiearmoede. Daarnaast streeft de Hongaarse liefdadigheidsdienst er voortdurend naar om de bewoners bewust te maken van de waarde van energie en het veilige gebruik van elektrische apparaten. Zij vinden het belangrijk om mensen te leren en aan te moedigen om geld te besparen en om hun duurzaam financieel denken wakker te schudden.

In de meeste gevallen zou een volledige herbedrading van de huizen nodig zijn om een modern verwarmingssysteem in te voeren. De kosten hiervan bedragen echter bijna een half miljoen forint (1300 euro). Met een bruto maandsalaris van 260 euro per maand, zoals Krisztina het uitdrukt, “is er alleen maar overleven.”

Sommige gezinnen hebben echter al een centrale verwarming geïnstalleerd. Er is een duidelijke inspanning om betere omstandigheden te creëren. Mannen werken in de bouw zodat ze kunnen investeren in moderne verwarming voor hun gezin.

“Maar de moeilijkheid is dat al dit werk zwart is. Ze hebben geen verzekering en geen vangnetten. Begin november vorig jaar was er een drievoudig dodelijk ongeluk en drie vaders kwamen om het leven, in totaal twaalf kinderen achterlatend. De moeders bleven helemaal alleen achter. Wij konden hen gelukkig helpen met de verwarming”, vertelt Krisztina Tasi.

Ook interessant: Kleine zonnecentrale helpt verswaterproducenten aan betaalbare stroom en warmte