De zinkfabriek in Budel Dorplein is hard toe aan een nieuwe levensfase. Van energieslurper naar -leverancier, van milieubelaster naar vriend van natuurmonumenten, van Nyrstar naar Metalot. Op de plek waar nu metalen worden verwerkt met de energie die gelijk staat aan de behoefte van heel Eindhoven, moet binnen een paar jaar de oplossing zichtbaar worden voor grote kwesties als energie-opslag en duurzame mobiliteit. En dat alles op een 100% energieneutrale en circulaire manier.
Dat het ambitieniveau hoog ligt, daar zijn Harry Denis (Nyrstar Budel), Philip de Goey (TU/e, Metalot3C) en Jan Vlassak (Metalot3C) het wel over eens. Maar de unieke kansen die het zinkwitterrein in Budel Dorplein te bieden heeft, die hebben hen samen met partijen als de provincie, Natuurmonumenten en de gemeente Cranendonck toch over de streep getrokken.
Sinds 1999 – “Toen John Jorritsma hier nog burgemeester was” – is Nyrstar-directeur Harry Denis al bezig om nieuwe bedrijven naar zijn deels onbenutte terrein te lokken. Maar telkens als de oplossing dichtbij leek, kwam er wel weer iets tussen. Een ontbrekende handtekening, een gewijzigd inzicht, nieuwe natuurcompensatie-eisen of – heel vaak ook – nieuwe wetgeving. Het was soms om gek van te worden. Toch heeft ook Denis in al die jaren zijn vertrouwen in een goede afloop vastgehouden. En nu lijkt hij eindelijk de vruchten voor zijn geduld te gaan plukken. “Het ziet er, met alle betrokken partijen en een prachtig bestemmingsplan heel goed uit nu, al is er wel nog een inspraakronde van zes weken te overbruggen”.
Denis benadrukt dat het hem niet gaat om een zo snel mogelijke verkoop van de gronden die hij ter beschikking heeft. “We moeten de juiste bedrijven hebben, zodat er synergie kan ontstaan. Er zullen dus zeker ook bedrijven bij ons aankloppen die we moeten teleurstellen.” Maar wat is dat dan, ‘synergie’? Denis: “Kijk, wij zitten met Nyrstar volop in de metalen, maar ook in de energie. Bedrijven die daar op een duurzame manier op kunnen aansluiten, die zoeken we. Denk aan metaalrecycling, chemische recycling, energie-opslag. Zonnepanelen ook. Of een plasma-oven, dat zou heel mooi zijn. En het hoeft echt niet allemaal meteen hè. Als we ieder jaar een paar nieuwe bedrijven kunnen aansluiten, dan kunnen we door.”
Denis prijst zich gelukkig met het feit dat hij niet fors hoeft te investeren om de gewenste omslag mogelijk te maken. “Wij gaan echt geen grote schulden te maken om het terrein er vast mooi uit te laten zien; dat doen we pas als de partijen zijn gevonden die zich er daadwerkelijk gaan vestigen.” De eerste veranderingen zullen begin volgend jaar zichtbaar worden, als de eerste 60 van de in toaal 81 geplande hectaren zonnepark wordt opgeleverd. Als eerste onderdeel van de – uiteindelijk – gesloten energiecirkel op Metalot.
Een deel van het Nyrstar-terrein is omgedoopt tot Metalot Circularity Center Cranendonck (Metalot3C). Daarover zwaaien Philip de Goey en Jan Vlassak de scepter. Zij gaan zorgen dat de droom van Denis wordt verwezenlijkt. En meer dan dat. “De centrale gedachte is: alles zo inrichten dat je alleen nog maar volledig duurzame energie gaat gebruiken en leveren”, zegt De Goey, die hoogleraar en decaan is aan de faculteit Werktuigbouw van de Technische Universiteit Eindhoven. “Jan Vlassak en ik zijn hier twee jaar geleden aan begonnen. Wij vonden dat het uniek moest zijn, liefst op wereldschaal. We hebben een visie ontwikkeld die toonaangevend is. Iedereen wed er enthousiast van en daardoor werden wij zelf ook steeds gedrevener.”
Metalot 3C wil de innovaties aanjagen en ondersteunen die nodig zijn om 100% duurzaam en 100% recyclebaarheid te bereiken. De Goey: “Zo gaan we de ideeën die nu aan de universiteiten – op de eerste plaats die in Eindhoven, maar ook andere universiteiten zijn welkom – leven, hier op ons terrein opschalen van een lab-opstelling naar een fabriekssetting.”
Een van de leidende thema’s daarbij is energieopslag. “Uiteindelijk willen we vraag en aanbod van energie 100% aan elkaar koppelen. Omdat je niet op alle momenten veneveel energie nodig hebt, kan dat niet zonder opslag. Daarbij denken we dat batterijen wel een deel van dat probleem oplossen, maar zeker niet alles. Voor auto’s werken batterijen wel, maar voor vrachtvervoer, schepen en vliegtuigen is dat echt anders. Neem bijvoorbeeld een grote truck: als vervanging van 700 liter diesel heb je zo’n 25 ton aan batterijen nodig; dat gaat dus niet werken.”
Een deel van de oplossing zit volgens De Goey in de metal fuels. “Wat dat betreft is het hier natuurlijk een groot speelterrein voor ons. We gaan alles proberen. Basaltblokken, zink, magnesium, ijzer, we hebben hier alles bij de hand, dus dat is ideaal. We kunnen er al vuur van maken, maar een goed werkende motor hebben we nog niet. Daar willen we aan gaan werken. Innovaties, nieuwe dingen, het gaat hier straks bruisen van de vernieuwing.”
De Goeij beperkt de activiteiten van Metalot 3C niet tot het hoofdterrein van Nyrstar. Ook de Cantine, aan de andere kant van de Hoofdstraat, wordt onderdeel van de plannen. De Goey: “Ooit was dat hét sociale ontmoetingscentrum van het dorp. Het ademt naar verleden, maar wij gaan er een heel futurisctische plek van maken, de tekeningen daarvoor liggen al klaar.” Het is de bedoeling dat er een breed scala aan partners op gaat aansluiten. “Technische universiteiten, zowel in Nederland als van over de grens, en instituten als DIFFER, TNO en ECN. Maar ook Wartsila, een bedrijf uit de cheepsbouw, heeft al interesse getoond.” Daarnaast is het volgens De Goey meer dan logisch als een reeks van studententeams gaan aanhaken op Metalot. “Op de eerste plaats Team FAST, dat werkt aan een auto op mierenzuur, en SOLID, dat een motor op ijzerpoeder wil bouwen.”
Maar daar blijft het niet bij, vult Jan Vlassak snel aan. “In 2018 verwachten we hier 10 onderzoekers 20 studenten te kunnen herbergen. Over vijf jaar moet dat uitgegroeid zijn tot zeker 100 onderzoekers en 200 studenten, van alle niveaus.” Vlassak ziet sowieso veel ruimte voor onderwijsactiviteiten. “Hoe kun je op deze plek de toekomst van goed onderwijs veiligstellen? Denk aan Gilde Opleidingen, Fontys ook, maar eigenlijk op alle niveaus willen we onderwijs met een accent op duurzaamheid hier in Cranendonk hebben.” Wat Vlassak betreft betekent dat ook dat er een apart schoolgebouw komt, liefst op het Metalot-terrein.
Binnenkort meer over de rol van Natuurmonumenten op Metalot.
