Vandaag maakte het kabinet bekend 130 miljoen euro te willen vrijmaken voor de verdere ontwikkeling van Brainport Eindhoven. Het is het eerste concrete resultaat van een lange lobby, die voorlopig nog niet ten einde is. Een beschouwing over de tot standkoming van de envelop. En hoe nu verder?
Het is zeker niet zo dat Brainport pas sinds kort op de trom slaat in Den Haag. Maar er is rond 2015 wel iets wezenlijks veranderd in de toon. Die ging eigenlijk vrij snel van de traditionele aandachtsvraag van een zich onderbedeeld voelende regio (zoals er veel regio’s in Nederland waren) over in een aanbod van diezelfde regio om te helpen het hele land sterker te maken. Van zielige Calimero naar trotse Goliath. En precies dat signaal kan wel eens de doorslag hebben gegeven in de manier waarop Den Haag naar Brainport Eindhoven is gaan kijken.
Er was natuurlijk ook alle reden voor de tactiekwijziging. Niet alleen had Brainport zich uitermate sterk uit de crisis weten op te werken (inclusief benoeming tot slimste regio ter wereld in 2011), maar de cijfers logen er ook niet om: jaar na jaar een bovengemiddelde economische groei en afgelopen jaren zelfs de allersterkste van het land.
Belangrijk moment daarbij was de brief die eind 2016 onder leiding van Peter Wennink door de regionale captains of industry naar Den Haag ging. Hoe hard de ASML-baas destijds in het Catshuis met zijn vuist op tafel heeft geslagen, zullen we vast nog wel eens achterhalen, maar het effect van zijn actie was vrijwel direct merkbaar. Wennink zei: Brainport is “Chefsache“, hier moet Mark Rutte zich zelf mee gaan bemoeien. En dat deed hij.
Rutte kon dat doen omdat er vanuit Brainport zelf heel snel een inhoudelijk uitgewerkt vervolg kwam op de noodkreet van Wennink en zijn collega-captains-of-industry. De Brainport Nationale Actieagenda – dat woordje Nationaal stond er niet voor niets, en niet zonder effect – onderbouwde het verhaal over de noodzaak van juiste omstandigheden voor het binnenhalen en behouden van talent.
En hoewel de wensen zelf niet anders waren, was het verhaal ineens van landelijk belang. Omdat Eindhoven kon aantonen het af te leggen tegen grote en nog grotere concurrerende regio’s als München, Helsinki, Taiwan en Silicon Valley, was de versteviging van Brainport Eindhoven ineens van nationale importantie geworden. En dat maakte het meteen ook makkelijker om de scherpste emoties uit de andere regio’s te laten verdwijnen als het weer eens ging over mainport-status of ongelijkwaardige betalingen uit het gemeentefonds. Zelfs praten over toetreding tot de G4 is niet meer onbespreekbaar, hoewel het maar de vraag is of Eindhoven daar zelf nog heel veel belang aan hecht.
De Actieagenda werd ook de basis bij de vraag die een half jaar later van het kabinet kwam: welke onderdelen van die grote agenda (ter waarde van meer dan 10 miljard) zijn nou zo urgent dat we ze met een extra impuls in de vorm van een regio-envelop verder kunnen stimuleren? Ook die invulling (de regio heeft het, wederom met reden, over een ‘aanbod’ in plaats van een ‘verzoek’) zou zich dus op het landsbelang moeten concentreren. En dat lukte, met als resultaat een envelop waarmee nu op drie fronten stappen gezet gaan worden. Mits de regio zelf behoorlijk wat bijlapt natuurlijk, want het totale bedrag uit het ‘aanbod’ is weliswaar hetzelfde gebleven (370 miljoen) maar de bijdrage van het Rijk is toch iets minder dan de gevraagde 170 miljoen geworden.
De drie hoofdmoten uit de envelop zijn daar het logische uitvloeisel van: voorzieningen (cultuur, sport etc), talentwerving en grote maatschappelijke innovaties (denk aan automotive en fotonica). De verbindende lijn tussen die thema’s is – buiten het landelijk belang, dat met name voor de laatste twee geldt – de manier waarop technologie aan maatschappelijke relevantie kon worden gekoppeld. Want ook dat bleek het afgelopen jaar een factor van betekenis: Eindhoven is niet meer die wereldvreemde regio waar dingen gebeuren die de rest van de maatschappij toch niet begrijpt, nee, het is zoals staatssecretaris Mona Keijzer onlangs in Eindhoven zelf ook constateerde: “Het is mindblowing wat deze regio voor de wereld betekent, fantastisch dat we daar een bijdrage aan mogen leveren.”
En er was nog een gouden vondst vanuit de Brainport-lobby, die hier direct op aansloot: het succes van Brainport Eindhoven wordt niet alleen bepaald door de hooggeleerde koppen, maar minstens zozeer door de gouden handjes. met andere woorden: we krijgen het alleen voor elkaar als we ons niet alleen op het wetenschappelijk onderwijs richten, maar minstens zozeer op hbo en mbo. Bij de ministeriële bezoeken aan VDL, ASML en High Tech Campus heeft de regio dat haarscherp kunnen aantonen: de maakindustrie is een essentieel onderdeel van de high tech keten.
Natuurlijk lag het in dit traject ook aan de betrokkenen uit Brainport Eindhoven zelf: de grote groep denkers, analisten en lobbyisten die de boodschap van een succesvolle regio zo goed wisten te verpakken dat Den Haag in het verhaal is gaan geloven – en sterker nog, ervan overtuigd raakte dat een uitblijvende steun het land schade zou berokkenen. Op elk deelterrein waren er specialisten, soms zelfs voor elk moment iemand anders. Vanuit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid werden verschillende krachten naar voren gestuurd om als vliegende wissels hun punten te scoren.
Maar hoe belangrijk al die mensen ook waren, het was allemaal nooit gelukt zonder Staf Depla, de binnenkort vertrekkende Eindhovense wethouder die namens de Metropoolregio de lijnen uitzette. Als een aanvoerder zonder zichtbare aanvoerdersband stuurde hij het team naar de (voorlopige) overwinning. Samen met zijn team zorgde hij er niet alleen voor dat alle spelers van het team op het juiste moment op de juiste positie stonden, maar hield zichzelf daarbij ook scherp door nadrukkelijk op zoek te blijven gaan naar de eigen zwakke plekken in de inhoud en de tactiek. In geregelde sessies waarin hij challengers uitnodigde om zelfs de allerlaatste puntjes op de i te krijgen, bleken uiteindelijk lonend.
Maar hoewel Depla’s rol na woensdag anders zal zijn, is de Brainportlobby voorlopig nog niet klaar. Zoals gezegd, de envelop is een voorbode op de rest van de Brainport Nationale Actieagenda. Daarbij zal het besef dat 10 miljard veel geld is even zwaar voelen als het feit dat er zoveel aanknopingspunten in het regeerakkoord zitten, dat het alleen maar logisch is dat er een vervolg gaat komen. Digitalisering, smart mobility, de grote maatschappelijke opgaven: het zijn slechts enkele van de speerpunten van dit kabinet die als een handschoen passen op de prestaties en ambities van de Brainport-regio. Tel daarbij op alle behoeften rond infrastructuur, de onderzoeks- en onderwijsbudgetten, verdere versteviging van de basis voor talent… het werk houdt niet op bij de invulling van de regio-envelop. En dan hebben we het nog niet eens over de beloofde ‘eigen bijdrage’ vanuit de regio.
Alle seinen staan op groen, maar de trein moet wel blijven rijden.
[smartslider3 slider=5]
Foto’s: Bart van Overbeeke