Steeds meer HR-managers en leidinggevenden houden zich bezig met het thema “foutencultuur” en “falen” in hun bedrijven. Aan de ene kant is de zogenaamde VUCA-wereld voor veel bedrijven een tastbare realiteit geworden, en niet alleen door corona. De markten worden steeds meer gekenmerkt door grote volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. De cycli van veranderingen op de markten zijn zijn de laatste decennia steeds korter geworden. Dit vermindert het vermogen om te plannen en verhoogt de kans op fouten. Anderzijds hebben jonge professionals en afgestudeerden zeer duidelijke verwachtingen van de cultuur en het doel van een bedrijf. En dit omvat ook het omgaan met met fouten en met mislukte projecten.
Fouten of mislukkingen zijn ervaringen waar we niet graag mee omgaan. In veel scholen leren we nog steeds dat we alles goed moeten doen en zo weinig mogelijk fouten moeten maken. Perfectie in de reproductie van wat we geleerd hebben of de toepassing ervan is de eis. Fouten zijn zogenaamd iets slechts en leiden tot devaluatie en nadelen. Dit zet zich voort in het beroepsleven. Wij streven naar perfectie, naar vlotte processen en voorspelbare resultaten. Zij die dit niet kunnen, verstoren het systeem.
Innovatie en foutloosheid gaan niet samen
Dit is echter in strijd met de eisen van de realiteit. Snel veranderende omstandigheden betekenen dat wij ons steeds sneller aan deze veranderingen moeten aanpassen om creatieve oplossingen te vinden. Maar creativiteit en innovatie zijn juist in tegenspraak met foutloosheid en perfectie. Foutloosheid vereist dat we duidelijke normen hebben waartegen we ons kunnen afzetten. We kunnen er niet zeker van zijn dat normen en verwachtingen die in het verleden juist waren, gehandhaafd zullen blijven.
De term “foutencultuur” impliceert dat wij een manier kunnen cultiveren om met fouten om te gaan. Vaak worden voorstanders van zo’n cultuur er van beschuldigd dat ze fouten bagatelliseren en en de zakelijke gevolgen van fouten en mislukkingen over het hoofd zien. Fouten gaan gepaard met kosten in de vorm van geld, tijd en andere middelen en moeten dus wel negatief zijn. En wat voor zin zou het moeten hebben om ze te “cultiveren”? Voorstanders beweren juist dat fouten fouten leerervaringen zijn en daarom moeten worden gezien als investeringen en niet als verspilling.
Verspilling of investering?
Het vermijden van het omgaan met termen als fout of mislukking leidt ertoe dat er er zijn zeer verschillende veronderstellingen en afbakeningen over deze termen. Is een mislukking nu een verspilling of een investering? En hoe kunnen we het verschil zien? Wat onderscheidt negatieve van positieve fouten, schuldige van prijzenswaardige fouten? Harvard-professor Amy Edmondson stelt twee eenvoudige criteria voor om fouten te evalueren. Voorspelbaarheid en vermijdbaarheid. Voorspelbare fouten zijn fouten waarvan bekend is dat een bepaald gedrag of een bepaalde actie zal leiden tot fout X. Voorkombare fouten zijn fouten waarbij de betrokken partijen invloed hebben op het al dan niet optreden van de fout. niet. Verwijtbare of “negatieve” fouten zijn fouten die voorspelbaar én vermijdbaar zijn. Deze zijn bijvoorbeeld het opzettelijk afwijken van procesbeschrijvingen, onoplettendheid en het ontbreken van competenties die tot fouten leiden. Als fouten niet te voorzien of te voorkomen zijn, dan is er volgens Edmondson sprake van prijzenswaardige of “positieve” fouten die bijvoorbeeld optreden tijdens experimenten of onzekere omstandigheden.
Wanneer we het hebben over “foutencultuur”, moeten we duidelijk zijn over wat we bedoelen met een fout. Niet alle fouten zijn hetzelfde. Een cultuur die vermijdbare en voorspelbare fouten toestaat en tolereert en willekeur en verspilling van middelen tolereert, zal niet lang standhouden. Anderzijds zal een cultuur waarin onvermijdelijke en onvoorspelbare fouten niet worden getolereerd en bestraft, elke creativiteit en bereidheid tot innovatie verstikken.
Het is de gedifferentieerde behandeling van fouten en hun oorzaken die van een “foutencultuur” een succesfactor maakt. Succesvolle bedrijven slagen erin deze differentiatie te cultiveren en fouten toe te staan en zelfs uit te lokken wanneer exploratie en creativiteit vereist zijn, en ze te bestraffen wanneer duidelijke processen en specificaties fouten voorspelbaar en vermijdbaar maken.
Over deze column
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Bert Overlack, Eveline van Zeeland, Eugene Franken, Helen Kardan, Katleen Gabriels, Carina Weijma, Bernd Maier-Leppla en Colinda de Beer probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
