We gaan er heel makkelijk van uit dat water een onbegrensde hulpbron is, elke keer als we de kraan openzetten. Maar deskundigen waarschuwen dat de klimaatverandering onze watervoorziening zal beïnvloeden. Zoet water is een van de meest bedreigde ecosystemen ter wereld.
De diversiteit aan soorten in meren en rivieren is verantwoordelijk voor onze waterkwaliteit. In een ecosysteem zoals een rivier draagt elk afzonderlijk levend wezen zijn steentje bij aan het algemene evenwicht. De waterkwaliteit loopt gevaar door de afnemende biodiversiteit. Dit zal na verloop van tijd leiden tot veranderingen in onze watervoorziening, zelfs in het Alpengebied.
Waterveiligheid
Op het 6e Biennale Symposium van de International Society for River Science (ISRS) in Wenen was het de hydrobioloog Thomas Hein die waarschuwde voor het onzorgvuldig gebruik van zoetwaterbronnen. Studies tonen aan dat de diversiteit van zoetwatersoorten sinds 1970 met 83 procent is afgenomen. Volgens Hein is niet alleen het aantal soorten dat uitsterft alarmerend, maar ook de snelheid waarmee ze verdwijnen is een punt van grote zorg. Het voortdurende verlies van micro-organismen, insecten en vissen destabiliseert het ecosysteem van waterwegen op de lange termijn. De wetenschapper benadrukt dat het uitsterven van een soort definitief is. De resterende biodiversiteit in stromende wateren moet uiteindelijk behouden blijven om de watervoorraden veilig te stellen.
Hein is bestuurslid van het Instituut voor Hydrobiologie en Aquatisch Ecosysteembeheer (IHG), onderdeel van de University of Natural Resources and Life Sciences (BOKU) in Wenen en lid van het wereldwijde initiatief Alliantie voor zoetwaterleven. Dit is een netwerk van deskundigen die zich ten doel stellen om effectiever te communiceren over oplossingen voor de ontwikkeling en het behoud van zoetwaterecosystemen. Hun doel is om de uitputting en achteruitgang van de zoetwaterbiodiversiteit te keren.
Politiek
Tot op heden zijn politieke initiatieven om de zoetwaterbiodiversiteit in stand te houden niet consequent genoeg uitgevoerd – om de boodschap van de organisatie te citeren. Politieke strategieën voor duurzame ontwikkeling en gebruik van zoet water verwaarlozen meestal de biodiversiteit die ermee gepaard gaat.
Op het Biennale Symposium van de International Society for River Science presenteerden onderzoekers een reeks studies die de impact van de klimaatverandering op de biodiversiteit beschrijven. Een van de belangrijkste problemen: Afwisselende periodes van hevige regenval en droogte. Dit heeft geleid tot overstromingen en verlaging van het waterpeil in rivieren en uiterwaarden. Beide weersomstandigheden leiden tot een afname van de biodiversiteit.
Dit bleek uit een studie van Pawel Napiórkowsky en Nikola Kolàrova, van de faculteit Hydrobiologie van de Kazimierz Wielki Universiteit in Bydgoszczcz, Polen. De wetenschappers onderzochten de effecten van extreme weersomstandigheden op het zoöplankton in de uiterwaarden van de Vistula-vallei in Polen. De studie werd uitgevoerd over een periode van negen jaar.
Zoöplankton is de term die gebruikt wordt om alle dierlijke organismen te beschrijven die in het water drijven. Naast fytoplankton dragen ze in belangrijke mate bij tot de productie van organisch materiaal in het aquatisch ecosysteem.
Dominantie
Slechts enkele soorten hebben de capaciteit tijdens grote klimaatverstoringen normaal voort te leven. Hun aanwezigheid zakte met veertig tot zestig procent toen het waterpeil sterk daalde. Zowel overstromingen als droogte hebben de exponentiële groei van kleine rotiferen (microscopische dieren), die zich voeden met drijvend materiaal en bacteriën, in de hand gewerkt. Ze hebben het vermogen om zich aan te passen aan een breed scala van omgevingscondities. De uitbreiding van de rotifersoort is ten koste gegaan van schaaldieren, zo is op verschillende plaatsen waargenomen.
Schonere waterkracht
Heins collega Astrid Schmidt-Kloiber, senior wetenschapper bij het Instituut voor Hydrobiologie en Aquatische Ecosysteembeheerders van BOKU Wenen, pleitte op het symposium voor schonere waterkracht. De uitbreiding van dammen is wereldwijd zichtbaar. Meer dan de helft van alle rivieren is al afgedamd. Oostenrijk is de nummer 1 in Europa als het gaat om het gebruik van waterkracht. En met een reden: in 2017 leverde het land met 35,3 procent van de totale duurzame energieproductie in Oostenrijk de grootste bijdrage aan deze sector.
Naast de beschermingsconstructies tegen hoogwater is er in de Oostenrijkse waterwegen één dam per kilometer rivier in Oostenrijk. Dat blijkt uit de statistieken van het Bundesamt für Wasserwirtschaft. Dat zijn ongeveer 33.000 barrières voor trekvissen en andere organismen. Het is onder andere het gebrek aan voldoende waterwegen dat de voedselzekerheid voor vissen in gevaar brengt en trekvissoorten de toegang tot hun paaigronden ontzegt.
De negatieve effecten van structurele indringing in riviersystemen verklaren waarom zogenaamde schone waterkracht wordt beschouwd als een belangrijke factor bij het uitsterven van soorten, concludeert de wetenschapper. Dit hoeft echter niet het geval te zijn, zegt Schmidt-Kloiber. Duurzame technische oplossingen bestaan al. Deze zijn al van geval tot geval toegepast in Oostenrijk. Wereldwijd ziet zij echter een trend naar verdere verslechtering.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
