Een studie van het Centrum voor Cognitieve Wetenschappen dat TU Darmstadt laat zien: Mensen plannen onbewust met hun oogbewegingen een aantal stappen vooruit. Die onderzoeksresultaten zijn belangrijk voor het begrijpen van de informatieverwerking van onze hersenen. Het team rond professor Constantin Rothkopf gebruikte methoden van kunstmatige intelligentie (AI) voor het onderzoek.
Wat we ook doen, we plannen de individuele stappen zodanig dat we ons doel bereiken. Zelfs als we daarvoor van ons oorspronkelijke plan moeten afstappen: als er bijvoorbeeld geld in een bedrijf moet worden geïnvesteerd, moeten eerst de inkomsten worden geboekt. Of, als we op weg zijn naar een bestemming, kan dit soms alleen door een omweg te nemen.
Planning
Als toekomstige gevolgen van acties in beslissingen moeten worden meegenomen, is kunstmatige intelligentie het ideale middel om je planning te regelen. Dit vergt echter heel veel rekenkracht. Er moet rekening worden gehouden met veel mogelijke toekomstige ontwikkelingen. Anders gezegd: het is veel makkelijker om niet te plannen, om geen rekening te houden met de gevolgen van de volgende acties. Dit kan er echter toe leiden dat we ons doel niet bereiken – en dat is natuurlijk ook niet gewenst.
Onbewust gepland
Onderzoekers van het Centrum voor Cognitieve Wetenschappen van de TU Darmstadt hebben nu ontdekt dat planning ook een belangrijke rol speelt voor onze ogen. Over de onbewuste volgorde van oogbewegingen is ‘nagedacht’, zo blijkt. De onderzoekers keken naar oogbewegingen, ook bekend als saccades, van testpersonen. Om dit te doen, werd hen gevraagd om op een beperkt schermoppervlak een zwarte stip te herkennen. De hoeveelheid tijd die beschikbaar was voor de taak varieerde. En wat bleek? De deelnemers konden de stip met slechts één of twee oogbewegingen ontdekken.
Resultaat van de studie
De studie toonde aan dat als er maar één oogbeweging mogelijk was, de proefpersonen een eindpunt vaststelden. In één oogopslag bereikten ze de grootst mogelijke dekking van het gebied. Zodra er echter twee oogbewegingen mogelijk waren, kozen de proefpersonen voor een andere eerste stap. Die was minder geschikt voor het vinden van de zwarte stip maar met de tweede oogbeweging kon het zoekresultaat altijd geoptimaliseerd worden.
Kunstmatige intelligentie
De oogbewegingen van de vrijwilligers werden vergeleken met een model van kunstmatige intelligentie. Er werd een geplande procedure beschreven. De testresultaten waren hiermee in overeenstemming. Als de onderzoeken echter werden vergeleken met modellen die vaak worden gebruikt op het gebied van visuele waarneming, kon er geen overeenstemming worden gevonden. Deze modellen waren gebaseerd op ongeplande oogbewegingen.
Verwerking van informatie
De onderzoekers van de TU Darmstadt kunnen zo een belangrijk bewijs leveren van hoe informatieverwerking in het menselijke visuele systeem functioneert. Het houdt rekening met toekomstige resultaten om taken op te lossen die meerdere stappen vereisen. Met andere woorden: het plant vooruit. Het resultaat is in eerste instantie natuurlijk relevant voor het begrijpen van menselijke oogbewegingen. Maar het maakt het ook mogelijk om conclusies te trekken over de manier waarop informatie in de hersenen wordt verwerkt tijdens besluitvormingsprocessen. Als we bijvoorbeeld bewust een reis of een investeringsstrategie voor een bedrijf plannen, lijkt ons dat vaak moeilijk. We lopen het risico om fouten te maken. Onze ogen daarentegen plannen ‘bewust’ bijna optimaal.