Op initiatief van hormoononderzoekers uit Würzburg en München is een internationale groep onderzoekers er voor het eerst in geslaagd mutaties in een gen van de bijnier aan te wijzen als een veel voorkomende oorzaak van een abnormaal verhoogde cortisoluitscheiding. Cortisol, in de volksmond ook wel cortisone genoemd, is een hormoon dat door de bijnier wordt geproduceerd. Het wordt beschouwd als een stresshormoon en vervult vele vitale functies bij de mens.
“Cortisol heeft een zeer belangrijke functie in de hele stofwisseling van de mens, vooral in het immuunsysteem,” zegt professor Martin Fassnacht van de Universität Würzburg.
Syndroom van Cushing
Samen met professor Bruno Allolio is hij sinds februari hoofd van de dienst Endocrinologie en Diabetologie van het Centrum voor Interne Geneeskunde van het Universitair Ziekenhuis. Fassnacht en zijn collega’s hopen dat een beter begrip van de ontwikkeling van bijniertumoren zal leiden tot nieuwe benaderingen bij de behandeling van patiënten met het syndroom van Cushing met geneesmiddelen.
Want teveel cortisol kan onder meer leiden tot diabetes, hoge bloeddruk, uitgesproken spierzwakte en osteoporose. Deze effecten worden door artsen samengevat onder de term “syndroom van Cushing”, genoemd naar de arts Harvey Williams Cushing die de ziekte voor de eerste keer beschreef. De patiënten worden ook zwaarder en krijgen vaak een depressie. Zonder behandeling is het sterftecijfer aanzienlijk hoger.
Bijniercontrole
Een internationale groep onderzoekers is er nu in geslaagd mutaties in een belangrijk gen voor de bijniercontrole aan te wijzen als oorzaak van een abnormaal verhoogde afscheiding van het hormoon. De wetenschappers publiceerden hun resultaten in het New England Journal of Medicine.
Uitgangspunt voor het onderzoek was een genetische karakterisering van goedaardige bijniertumoren die tot een aparte vorm van deze ziekte had geleid. “We onderzochten goedaardige tumoren omdat hier, zoals verwacht, slechts zeer weinig mutaties voorkomen. In het geval van kwaadaardige tumoren zijn het er vaak honderden,” legt Fassnacht uit.
Mutatie
De onderzoekers uit Frankrijk, Italië, de VS en Duitsland, onder leiding van Felix Beuschlein van de Universitätsklinikum München en Martin Fassnacht en Bruno Allolio van het universitair ziekenhuis van Würzburg konden aantonen dat meer dan een derde van deze patiënten een mutatie in het proteïnekinase A-gen had. Proteïne kinase A is een sleutelenzym dat de hormoonproductie door de bijnieren regelt.
“Om deze mutatie te vinden, moesten we het volledige genoom van elke tumor onderzoeken,” zegt Fassnacht. “De mutatie zorgt ervoor dat dit anders zeer nauwkeurig gereguleerde enzym permanent wordt geactiveerd, wat leidt tot een ongebreidelde hormoonproductie,” aldus professor Bruno Allolio.
Ook interessant: Uitvinding van de stressmeter is doorbraak
Foto: 3-D structuur van proteïne kinase A met markering van het gemuteerde aminozuur. (c) M. Fassnacht/ Universitätsklinikum Würzburg)
