Kan het volgen van mensen het coronavirus stoppen?

By Petra Wiesmayer

Het zich steeds verder verspreidende coronavirus beheerst het nieuws. Het lijkt erop dat een pandemie onvermijdelijk is. De wereld is in crisis. Toch heeft de geschiedenis ons geleerd dat juist op die momenten de mensheid tot creatieve oplossingen, innovaties en nieuwe inzichten komt. Innovation Origins inventariseert deze week welke innovaties ons juist door de coronacrisis staan te wachten op technisch en wetenschappelijk gebied.

Het coronavirus en de steeds grotere verspreiding ervan hebben een steeds grotere invloed op het leven in Nederland en Europa. Mensen schudden geen hand meer en verschansen zich zelfs in huis. Iedereen die niest of zijn keel schraapt, wordt scheef aangekeken. In supermarkten sta je soms voor lege schappen. Bedrijven sturen hun medewerkers naar huis, evenementen worden afgezegd en ga zo maar door. Het virus bepaalt het leven en niemand kan zeggen hoe de situatie zich zal ontwikkelen.

Christian Drosten, viroloog en directeur van het Instituut voor Virologie van het  Berliner Charité, gaat ervan uit dat ongeveer 60 tot 70 procent van de Duitsers besmet zal raken. In Nederland rekent men op 20 procent van de beroepsbevolking. ,,Dit zou wel eens twee jaar of zelfs langer kunnen duren,” zo wordt de arts door Bild geciteerd. Dat zijn ongeveer 50 tot 60 miljoen mensen. Maar zou het intensief volgen van contacten van zieken een pandemie kunnen voorkomen? Ja, zeggen Britse wiskundigen. De in Lancet Global Health gepubliceerde modelberekeningen laten zien dat dit geen hopeloze onderneming zou zijn. Onder bepaalde voorwaarden kan de corona-epidemie binnen drie maanden tot staan worden gebracht.

Voor ziekten zoals open longtuberculose zijn contacttesten en casusisolatie al lang beproefde methoden om kleine uitbraken te stoppen. Volgens een projectgroep van de London School of Hygiene & Tropical Medicine rond de epidemioloog Rosalind Eggo is het vooral van 2 factoren afhankelijk of deze maatregelen ook voor COVID-19 zouden werken. Een factor is het ‘basisreproductienummer R-naught (R0)’; d.w.z. het aantal mensen dat door een geïnfecteerde persoon is geïnfecteerd. “Als R0 minder dan 1 is, daalt het aantal geïnfecteerden en komt er geleidelijk een einde aan de epidemie.” Zoals gemeld door het Deutsche Ärzteblatt was R0 in Wuhan relatief hoog aan het begin van de corona-epidemie.

Onzekerheidsfactor door zieke persoon zonder symptomen

“Als de initiële R0-waarde 3,5 is, kan een pandemie nauwelijks voorkomen worden”, schrijft Eggo. Dan kan een uitbraak in principe alleen worden gestopt als meer dan 90 procent van de contacten kan worden geïdentificeerd en in quarantaine kan worden geplaatst. Bij een R0-waarde van 2,5 zou meer dan 70 procent van de contacten moeten worden gevonden en geïsoleerd. Bij een R0-waarde van 1,5 kon de epidemie worden gestopt nadat 50 procent van de contacten zijn geïdentificeerd.

De tweede belangrijke factor die door de wetenschappers is geïdentificeerd, is het aandeel van de infecties die vóór het begin van de symptomen optreden. ,,Idealiter zou er geen a-symptomatische transmissie moeten zijn. Dit is blijkbaar niet het geval met SARS-CoV-2.” Op dit moment schatten onderzoekers dat 15 procent van de mensen die geïnfecteerd raken, nog geen symptomen hebben. In dit geval is de kans op een einde van de epidemie volgens de berekeningen van Eggo met 90 procent of meer zeer groot. Dit zou echter alleen gelden als de initiële R0 2,5 is en ten minste 80 procent van de gevallen kan worden gevonden en geïsoleerd. Natuurlijk moet er niet te veel tijd worden uitgetrokken voor het zoeken naar een contact. Maar ook mensen die geïnfecteerd zijn en dus vectoren hebben, maar waarbij de ziekte nooit uitbreekt en dus onopgemerkt blijft, zijn een grote onzekerheidsfactor.

Contactonderzoeken zijn echter zeer tijdrovend. Als één besmette persoon contact heeft gehad met 20 personen, moeten er 2000 contactonderzoeken worden uitgevoerd in 100 gevallen. Als het aantal ziekten blijft toenemen – wat momenteel wordt verwacht – zou het gezondheidsstelsel zeer snel zijn grenzen bereiken.
Eggo is daarom nogal pessimistisch.

,,In de meeste plausibele uitbraakscenario’s zijn het isoleren van gevallen en het traceren van contacten alleen niet genoeg om uitbraken onder controle te houden”, schrijft ze. Het effectief opsporen en isoleren van contacten kan helpen “de omvang van een uitbraak te verminderen of deze over een langere periode onder controle te krijgen”. Aan de andere kant zou zelfs een bijna perfecte contacttracering in sommige scenario’s niet voldoende zijn.