Laptops met ingebouwde webcams, smartphones met camera’s en spraakassistenten, Alexa’s, Siri’s, Google Assistants, ga zo maar door. De lijst van technische apparaten die ons leven gemakkelijker moeten maken, wordt bijna met de dag langer. Bovendien rukken de bewakingscamera’s op. Niet alleen in het openbaar, maar steeds vaker ook thuis. Er zijn zelfs camera’s in koelkasten en televisies. De mensen zijn er inmiddels aan gewend geraakt. Ze denken nauwelijks nog na over het feit dat deze camera’s en assistenten voortdurend alles zien en horen wat wij doen en zeggen. Een groep computerwetenschappers van de Universiteit van Saarland wil dit in een onderzoeksproject op een ongebruikelijke manier ter discussie stellen. Daartoe hebben zij een nogal ongewone en ietwat griezelige webcam ontwikkeld in de vorm van een menselijk oog. Deze op een echt oog lijkende ‘Eyecam’ kan zelfs oogbewegingen op realistische wijze nabootsen.
Antropomorfisch design
“Het doel van ons project is niet om een ‘beter’ ontwerp voor camera’s te ontwikkelen. We willen ook een discussie op gang brengen. Wij willen de aandacht vestigen op het feit dat wij elke dag worden omringd door waarnemingsapparatuur. Dit doet de vraag rijzen wat dit met ons doet”, zegt Marc Teyssier. Hij promoveerde in 2020 in Parijs op het onderwerp antropomorfisch design. Teyssier werkt nu als postdoc in de onderzoeksgroep “Human-Computer Interaction” aan de Universiteit van Saarland. De door de onderzoekers ontwikkelde webcam kan onbewuste oogbewegingen, zoals knipperen of het optrekken van de wenkbrauw, op realistische wijze nabootsen. “Met ‘Eyecam’ onderzoeken we de vraag of een technisch apparaat zijn functie moet weerspiegelen in het ontwerp”, voegt computerwetenschapper Marion Koelle toe, die promoveerde op het onderwerp ‘Sociale acceptatie van lichaam-gedragen camera’s’.
Koelle legt uit waarom zij voor de levensechte replica van het oog kozen. “Er zijn verschillende manieren van zien, die allemaal hun eigen connotatie hebben. Je kunt bijvoorbeeld naar iets kijken, of het gewoon herkennen, of je kunt het van dichtbij observeren en bespioneren,” zegt ze. “Ook kan een camera die als oog is ontworpen, non-verbale signalen uitzenden via gezichtsuitdrukkingen. Deze openen een niveau van interactie dat niet eerder bestond in technische apparaten.”
De Eyecam maakt deel uit van het door de Europese Unie gefinancierde ERC Starting Grant “InteractiveSkin”-project. In dat project onderzoeken wetenschappers hoe de mens-machine-interactie kan worden verbeterd. “We richten ons in het bijzonder op bedieningselementen die gemodelleerd zijn naar het menselijk lichaam”, legt professor computerwetenschappen Jürgen Steimle uit. Hij staat aan het hoofd van de onderzoeksgroep aan de Saarland Informatics Campus. Steimle en zijn team willen met de innovatieve Eyecam aantonen dat webcams een potentieel risico vormen voor de privacy.
Kunstoog
De Eyecam kijkt de gebruiker aan en volgt deze met zijn blik. “Maar de camera kan ook worden gebruikt voor zelfreflectie”, zeggen de onderzoekers. Het kunstoog zou bijvoorbeeld vermoeid kunnen raken en steeds weer dichtgaan als gebruikers ‘s avonds laat nog achter hun computer zitten. Of, net als een huisdier, kan het er gewoon zijn, af en toe rondkijken en zijn eigenaar met vreugde begroeten wanneer hij of zij de kamer binnenkomt.
“Onze toepassingsscenario’s zijn fictief en bedoeld om ons aan te moedigen na te denken over hoe we vandaag, maar ook in de toekomst met technische apparaten omgaan”, zegt Marc Teyssier. “Het bijzondere van onze experimenten is dat we onze denkbeeldige scenario’s kunnen ervaren en nabootsen met behulp van een fysiek bestaand prototype.” De wetenschappers publiceerden de blauwdrukken voor hun ontwikkeling “om zoveel mogelijk mensen te bereiken met hun tot nadenken stemmende ideeën”.
Originele publicatie Eyecam: Revealing Relations between Humans and Sensing Devices through an Anthropomorphic Webcam.
Ook interessant: Is dat niet eng? Robots met een ‘menselijk’ brein
