Door Marius Brugman en Jessy de Cooker
De dochter van Leon Vlemmings, innovatiemanger van FC Dordrecht, verdient de credits wanneer FC Dordrecht en TOP Oss vanavond de eerste klimaatneutrale wedstrijd in het Nederlandse profvoetbal aftrappen. Zij was het die Vlemmings op het idee bracht. ,,Ze zei: ‘Pap, ik ga naar een festival dat klimaatneutraal en circulair is’. Na het bekijken van een promotiefilmpje deelden wij het met het netwerk van de club en was het idee geboren.”
Via het netwerk Energiek Dordt wil FC Dordrecht zich nu opwerpen tot spil in een netwerk van lokale en regionale bedrijven, overheid en onderwijs om maatschappelijk en economisch meer impact te hebben. De voetbalwereld zit in een vicieuze cirkel, vindt Vlemmings, die in meerdere functies in het Nederlandse betaald voetbal actief was. ,,Duurzaamheid is nu en in de toekomst een belangrijke gezamenlijke opgave. Clubs en steden kunnen dit niet alleen oplossen, maar moeten samen optrekken.”
In tijden waarin de warmterecords elkaar opvolgen, de energiekosten als gevolg van de energiecrisis stijgen en de aarde opwarmt is de huidige bedrijfsvoering niet meer houdbaar voor het runnen van een moderne profclub. FC Dordrecht heeft samen met haar netwerk, de KNVB en tegenstander TOP Oss onderzocht hoe klimaatneutraal het duel kon worden: van vervoer en energie tot het voedsel in het stadion. Zo wil de club laten zien hoe duurzaamheid een onderdeel kan worden van structureel beleid, met de klimaatneutrale wedstrijd als vlaggenschip.
Ontwikkelen
Ons onderzoek wijst uit dat het Nederlandse profvoetbal stap voor stap bezig is om duurzaamheidsacties om te zetten in concrete klimaatstrategieën en beleid op dit onderwerp. 11 van de 34 Nederlandse profclubs geven aan op dit moment concreet duurzaamheidsbeleid opgesteld te hebben. Zij hebben intern afspraken gemaakt en concrete doelen gesteld over de uitstoot van broeikasgassen als CO2, gasverbruik en/of de overgang naar een duurzamer stadion. Daarnaast geven negen clubs aan actief stappen te ondernemen in het opstellen van een klimaatstrategie.
De voetballerij in Nederland loopt op duurzaamheidsvlak tien jaar achter op het ‘normale’ bedrijfsleven, stelt Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Er is te veel focus op de waan van de dag. Clubs kijken op bestuurlijk niveau nauwelijks verder dan één seizoen vooruit. De vele wisselingen van algemeen en technisch directeuren helpen ook niet mee om over een langere termijn een beleid op te stellen.”
In de voetbalwereld heb je altijd spanningen tussen de korte en lange termijn, stelt Jos de Kruijff, commercieel directeur van Willem II. “We kunnen investeren in duurzame oplossingen als zonnepanelen of ledlampen in de stadionverlichting, maar dat vergt een forse investering. Uiteindelijk draait het bij een voetbalclub om het sportieve resultaat. Willem II wil promoveren. Alle andere zaken zijn ondergeschikt aan dat doel.”
Willem II wil promoveren. Alle andere zaken zijn ondergeschikt aan dat doel.
Jos de Kruijff
Duurzaamheidsbeleid als licentie-eis
De Europese voetbalbond UEFA en de KNVB zetten duurzaamheid in verschillende klimaatdoelen en richtlijnen op de agenda van profclubs. Zo stelt de Europese voetbalbond in de Football Sustainability Strategy 2030 lidstaten en zichzelf het doel om per 2030 inzicht te hebben in klimaatimpact en de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 te halveren. UEFA en de KNVB hebben duurzaamheid opgenomen in de licentie-eisen. Met ingang van dit seizoen moeten bvo’s een strategie hebben ‘ten aanzien van de maatschappelijke verantwoordelijkheid’ rond thema’s als duurzaamheid. Deze visie moet in lijn zijn met de UEFA-strategie. Ook moeten clubs een ‘schriftelijk beleid’ opstellen rond duurzaamheid en dit beleid ‘toepassen in de organisatie’.
Voetbalclubs hebben moeite een beleid uit te stippelen door onzekerheid en korte termijn denken. ADO Den Haag werd na jarenlange bestuurlijke instabiliteit vorig jaar overgenomen door het Amerikaanse Globalon Football Holdings. “Door de omstandigheden van afgelopen jaren is het er niet van gekomen om duurzaamheidsbeleid op te stellen,” laat een woordvoerder namens de Haagse Keuken Kampioen Divisionist weten. ADO stelt momenteel een langetermijnvisie op duurzaamheid op.
Vertragende factor
Eredivisieclub Go Ahead Eagles wijst naar het eigen stadion als vertragende factor in het duurzaamheidsproces. “Op dit moment hebben we losse projecten, bijvoorbeeld rond afvalscheiding, die we willen bundelen tot beleid. We willen De Adelaarshorst CO2-neutraal maken en twee nieuwe tribunes bouwen,” stelt woordvoerder Steef Alblas. Er is echter nog geen definitieve goedkeuring voor het project vanuit de lokale overheid. “Dit stadionvraagstuk zorgt ervoor dat we op dit moment nog geen duurzaamheidsbeleid of -doelen hebben ontwikkeld en opgenomen in beleidsdocumenten. Zo’n duurzaamheidsplan, gebaseerd op doorontwikkeling op de huidige locatie, kan de prullenbak in als onze stadionplannen niet doorgaan. Dan kunnen we opnieuw starten.”
De mate waarin het thema duurzaamheid in beleid vervat is verschilt van club tot club. Telstar heeft in 2019 met de Groene Leeuwen een speciale stichting opgericht om duurzamer te worden. “We willen in 2030 dat ons – dan volledig gerenoveerde – stadion energieneutraal functioneert,” meldt penningmeester Steef Hammerstein. NEC-woordvoerder Nick van der Cammen zegt dat de Nijmeegse club het thema duurzaamheid opgenomen heeft ‘in de maatschappelijke strategie’. “Echter wordt dit – om draagkracht te creëren – eerst intern besproken.”
Eigen klimaatvisie
Samen met FC Twente en Vitesse verkent FC Eindhoven dit voetbalseizoen de mogelijkheden om duurzamer te worden en inzicht te krijgen het eigen energieverbruik en CO2-voetafdruk. “Het is een nulmeting waarin we inzichtelijk maken welke stappen op milieuaspect te zetten zijn,” stelt Günther Peeters, algemeen directeur van FC Eindhoven. De club doet mee na het vaststellen van een eigen klimaatvisie. Peeters: “Wij nemen onze verantwoordelijkheid naar de Eindhovense regio. Vanuit die visie kijken we natuurlijk naar onze klimaatimpact. Als kleine club moet je op dat vlak creatief zijn.”
In communicatiebeleid verschilt de aanpak per club. Zo geeft Ajax in het jaarverslag aan in 2030 CO2-neutraal te willen opereren. FC Twente rapporteert in jaarverslagen en duurzaamheidsdocumentatie via de eigen website uitgebreid over de CO2-uitstoot. In deze publieke rapportages blijken FC Twente en Ajax uitzonderingen op de regel en zijn duurzame activiteiten van clubs vaak niet zichtbaar voor fans. Een gemiste kans, volgens hoogleraar Rotmans, met oog op de voorbeeldfunctie die voetbalclubs voor hun supporters kunnen hebben. “Communiceer wat je doet met de fans. Er zijn clubs met duurzaamheidsmaatregelen, maar de supporters zien ze niet terug in hun stadionbezoek of communicatie naar hen toe.” Navraag leert dat de CO2-uitstoot niet altijd naar buiten toe gecommuniceerd wordt, of dat clubs momenteel nog bezig zijn om de volledige CO2-uitstoot in kaart te brengen.
Vastleggen ambitie
Een klimaatbeleid opstellen helpt profclubs om zelf controle te houden over hun acties, stelt Joost Ploos van Amstel, programmamanager duurzame economie van regionale ontwikkelingsorganisatie Midpoint Brabant. “In eigen beleid leg je ambitie en strategie van jouw organisatie vast op duurzaamheidsvlak. Je kan dan gestructureerd met het onderwerp aan de slag.”
Bovendien kan een eigen beleid ook verder gaan dan alleen de gestelde doelen van de KNVB. Zo wil FC Dordrecht in 2030 de CO2-uitstoot niet gehalveerd hebben, maar beoogt de club tegen die tijd volledig klimaatneutraal te zijn. De CO2-uitstoot moet van 341 ton in 2019 worden teruggebracht naar nul met als aanjager de klimaatneutrale wedstrijd op vrijdag 19 mei tegen TOP Oss. Om tot een klimaatneutrale wedstrijd te komen wil de club de tribuneverwarming verduurzamen, fietsen beschikbaar stellen voor supporters en herbruikbare drinkbekers gebruiken. Deze concrete actiepunten komen ook terug in het plan om over zes jaar klimaatneutraal te zijn. Vlemmings: “FC Dordrecht heeft haar omgeving een meerjarenplan ontwikkeld om waardevoller te worden, ook op duurzaamheidsvlak. De klimaatneutrale wedstrijd is onze kickstarter, waarmee we kennis opdoen om duurzaamheidsdoelen versneld te realiseren.”
Op vrijdag 19 mei spelen FC Dordrecht en TOP Oss in het Matchoholic Stadion in Dordrecht de eerste klimaatneutrale wedstrijd van Nederland. Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (fondsbjp.nl).
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
